شبکه اجتماعی غیرمتمرکز بلواسکای (BlueSky Social)؛ هرآنچه باید بدانید

فناوری بلاک چین و وب ۳.۰ با سرعتی باورنکردنی در حال توسعه هستند. رسانه‌های اجتماعی و دیگر پلتفرم‌های آنلاین نیز مانند هر کسب‌وکار دیگری برای سازگاری با جدیدترین تغییرات این فناوری تلاش می‌کنند. یکی از پلتفرم‌های پیشرو در استفاده از فناوری بلاک چین در حوزه شبکه‌های اجتماعی، بلواسکای (Bluesky) نام دارد که شبکه اجتماعی غیرمتمرکزی با هدایت جک دورسی (Jack Dorsey) است.

دورسی پس از فروش توییتر به ایلان ماسک (Elon Musk)، مدیرعامل تسلا و اسپیس‌ایکس، تمرکز خود را روی توسعه این پلتفرم مبتنی‌بر بلاک چین گذاشت. او قصد دارد تمام پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی را از‌طریق فناوری چندپلتفرمی به‌هم متصل کند. همچنین، بنیان‌گذار توییتر سعی می‌کند حریم خصوصی کاربران در بلواسکای بیش از هر شبکه اجتماعی دیگری امنیت داشته باشد. دورسی وعده داده است که در شبکه اجتماعی جدید او، از بمباران تبلیغاتی کاربران خبری نخواهد بود.

در این مطلب، می‌خواهیم جزئیات این شبکه اجتماعی غیرمتمرکز را بررسی کنیم. در ابتدا، به پلتفرم بلواسکای و دلیل ساخت آن نگاهی می‌اندازیم و سپس، به مزایا و معایب و آینده این فناوری جدید اشاره می‌کنیم. اگر شما هم تمایل دارید با نسل جدید شبکه‌های اجتماعی بیشتر آشنا شوید، تا پایان مطلب همراه ما بمانید.

شبکه اجتماعی غیرمتمرکز بلواسکای (BlueSky Social) چیست؟

دورسی با ایده ساخت پلتفرمی «باز و غیرمتمرکز» در حال کار روی نسل بعدی شبکه‌های اجتماعی است. پلتفرم شبکه اجتماعی بلواسکای بر بستری شفاف و غیرمتمرکز به نام «پروتکل انتقال تأییدشده» (Authenticated Transfer Protocol) طراحی شده است. پروتکل انتقال تأییدشده امکان دسترسی به خدمات متعدد را فراهم می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد که با دیگر شبکه‌ها ارتباط برقرار کنند. با به‌کارگیری این فناوری در بلواسکای، کاربران این آزادی را دارند که پلتفرم شبکه‌های اجتماعی‌شان را بسازند و آن‌ها را با قوانین و آیین‌نامه‌های خود اداره کنند و هم‌زمان با دیگر پلتفرم‌ها نیز در تعامل باشند.

هدف اصلی دورسی از ساخت این پروتکل آن است که استفاده از رسانه‌های اجتماعی را برای کاربران شفاف کند و کنترل آن را نیز به خودِ کاربران بسپارد؛ هدفی که این پلتفرم را از دیگر رسانه‌های اجتماعی متمایز می‌کند. پرسشی که در این‌جا مطرح می‌شود، این است که بلواسکای قرار است چه تفاوتی با شبکه‌های اجتماعی فعلی داشته باشد؟ به تبلیغ‌هایی که هنگام جست‌وجو در اینترنت با آن‌ها مواجه می‌شوید، فکر کنید. این تبلیغات به‌گونه‌ای هستند که گویی برای هر فرد دست‌چین شده‌اند و در بهترین زمان نمایش داده می‌شوند.

درواقع، این تبلیغ‌ها بر‌اساس الگوریتم‌ها و داده‌هایی هستند که رفتار کاربران را بررسی می‌کنند و با‌توجه‌به آن، تبلیغ‌های مشخصی را به هر کاربر ارائه می‌دهند. این نوع از ردیابی داده و نمایش تبلیغ ممکن است آزاردهنده باشد و حریم خصوصی افراد را زیر پا بگذارد. به‌گفته دورسی در توییت‌هایش، بلواسکای می‌خواهد این مشکل را حل کند؛ بدین‌ترتیب که به کاربر اجازه می‌دهد خودش این الگوریتم‌ها را کنترل کند.

شایعه‌ها حاکی از آن است که دورسی می‌خواهد با شرکت قبلی خود، یعنی توییتر، رقابت کند؛ اما شواهد چیزی غیر از این می‌گویند. بیایید تفاوت بلواسکای با پروژه‌های قبلی شبکه اجتماعی را دقیق‌تر بررسی کنیم. درادامه، نحوه ایجاد شبکه‌ای ایدئال برای پلتفرم رسانه اجتماعی بلواسکای با استفاده از پروتکل انتقال تأییدشده را توضیح می‌دهیم؛ اما پیش‌از‌آن، اجازه بدهید نگاهی به تاریخچه جالب شبکه‌های اجتماعی بیندازیم.

تاریخچه شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی مسیری طولانی را از اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل قرن جدید تابه‌امروز پیموده‌اند. اولین پلتفرمی که عملکردی شبیه به شبکه‌های اجتماعی فعلی داشت، سیکس دگریز (Six Degrees) بود. این شبکه امکان بارگذاری عکس پروفایل و دوست‌یابی آنلاین را برای کاربران فراهم می‌کرد. امروزه، پلتفرم‌های اجتماعی مجازی امکانات بیشتری فراهم کرده‌اند. در این پلتفرم‌ها، کاربران می‌توانند تولید محتوا و کالا مبادله کنند یا حتی فروشگاهی برای فروش کالاهای جدید یا دسته‌دوم ایجاد کنند. درواقع، این پلتفرم‌ها می‌توانند نحوه تعامل مردم سراسر دنیا را با یکدیگر دگرگون کنند.

در ابتدای ظهور رسانه‌های اجتماعی نیز، مثل هر تغییر بزرگ دیگری نگرانی‌های زیادی درباره آثار منفی احتمالی آن‌ها مطرح شد. درحال‌حاضر، بیش از یک‌سوم جمعیت دنیا از یکی از انواع شبکه‌های اجتماعی آنلاین استفاده می‌کنند؛ اما این سؤال همچنان باقی است که آیا این رسانه‌ها آثار مخربی مثل مشکل سلامت ذهنی در پی دارند یا خیر؟

علاوه‌براین، نظریه‌هایی وجود دارد که رسانه‌های اجتماعی را راه درمان بسیاری از مشکلات سلامت ذهنی می‌داند؛ چراکه این رسانه‌ها امکان ارتباط با افراد دلخواه فارغ از میزان فاصله‌مان با آنان را فراهم می‌کنند. همچنین، با استفاده از این شبکه‌ها می‌توان به افرادی با جایگاه یا اطلاعاتی خاص دسترسی داشت که بدون آن‌ها ممکن نبود. در تصویر زیر، جمعیت ایالات متحده و استفاده آن‌ها از فناوری بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۲۰۱۹ را می‌بینید.

با این مقدمه، نسل بعدی رسانه‌های اجتماعی چگونه خواهد بود؟ اگر بخواهیم به زبان ساده به این سؤال جواب دهیم، باید بگوییم که نسل اول فضای مجازی، تنها امکان انتشار محتوا را به‌صورت فقط خواندنی به کاربران می‌داد. کاربران اینترنت، تنها می‌توانستند از وب‌سایت‌ها بازدید کنند و از هر جایی که متصل به اینترنت بودند، به اطلاعات دسترسی داشته باشند. در نسل دوم اینترنت، کاربران محتوایشان را از‌طریق پست‌های وبلاگی و صدا و ویدئو در یکی از وب‌سایت‌های میزبان به‌اشتراک می‌گذاشتند. اکنون در نسل سوم اینترنت، کاربران بر تجربه مجازی خود تسلط کامل دارند. بیایید این مسئله را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.

آشنایی با شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز

همان‌طور‌که گفتیم، شبکه‌های اجتماعی قبلی امکان تجربه فضای مجازی را برای کاربران فراهم می‌کردند؛ اما کاربر فقط می‌توانست مطالب را بخواند. سپس، توسعه فناوری به کاربران اجازه ساختن و به‌اشتراک‌گذاشتن محتوا با وبلاگ‌ها و صوت و ویدئو را از‌طریق وب‌سایت میزبان داد. حالا هم‌زمان با نسل سوم اینترنت یا وب ۳.۰، کاربران دسترسی و کنترل کاملی بر سرور انتخابی خود، ممیزی یا سانسور داده‌ها، حقوق حریم خصوصی و الگوریتم‌های درون شبکه دارند.

بیشتر بخوانید: وب ۵ چیست و چرا از نسخه سوم وب بهتر است؟

در سال‌های گذشته، بارها دیده‌ایم که در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی متمرکز نشت داده رخ داده است. در این رخداد‌ها، داده‌های کاربران بدون رضایتشان در‌اختیار شخص ثالثی قرار گرفته است. معمولاً این نشت اطلاعات براثر فروش داده‌های کاربران و به‌دست مالکان شبکه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد. علاوه‌بر‌این، در محیط فیس‌بوک و لینکدین و اینستاگرام هکرهایی فعالیت می‌کنند که اطلاعات شخصی و خصوصی کاربران را سرقت می‌کنند و باعث بی‌اعتمادی آنان به این پلتفرم‌ها می‌شوند. برای مثال، بروز نقص امنیتی باعث شد که فیسبوک ۲۴درصد از ارزش سهامش را یک‌شبه از دست بدهد.

با ایجاد فناوری‌های غیرمتمرکز بر‌پایه بلاک چین، کاربران امن‌ترین شبکه اجتماعی ممکن را خواهند داشت. این فناوری به پلتفرم‌های رسانه اجتماعی امکان می‌دهد تا کنترل داده را در دستان ارزشمندترین دارایی‌های خود، یعنی کاربرانشان، قرار دهند. پلتفرم‌هایی که بر‌پایه بلاک چین هستند، برای رهاکردن کاربران از محدودیت‌ها و محافظت از داده‌هایشان به بهترین روش طراحی شده‌اند.

نسل سوم شبکه‌های اجتماعی کنترل کامل را در‌اختیار کاربران قرار می‌دهد. شبکه‌های فدرال (Federated Networks) مثل پروتکل انتقال تأییدشده، استقلال کاربران و بی‌نیازی از قدرت مرکزی را ترویج می‌کنند. یکی از مزیت‌های مهم چنین شبکه‌هایی این است که کاربران می‌توانند آزادانه و بدون محدودیت‌، محتوای خود را به‌اشتراک بگذارند. درعین‌حال، یکی از ضعف‌های این شبکه‌ها آزادی گروه‌های افراطی است؛ چون آن‌ها هم می‌توانند مثل سایر افراد آزادانه فعالیت کنند. گفتنی است بقیه کاربران می‌توانند چنین محتوایی را مسدود کنند؛ ولی نمی‌توانند از حضور آنان در شبکه ممانعت کنند.

مزایا و معایب شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز

فناوری بلاک چین و تمرکززدایی مزیت‌های متعددی دارد؛ از تغییرناپذیری (Immutability) گرفته تا تسلط کامل کاربران بر داده‌ها. بااین‌حال، اگر این مزیت‌ها به‌درستی اجرا نشوند، می‌توانند به‌سرعت به عیب تبدیل شوند. رهایی از تبلیغ‌های ناخواسته و آزادیِ‌بیان مشخصه‌های بسیار مثبت شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز هستند؛ ولی فقط تا قبل از اینکه از کنترل خارج شوند. با آزادی انتشار هر محتوایی، ممکن است افرادی به زورگویی مجازی، نفرت‌پراکنی و… اقدام کنند.

پلتفرم‌های رسانه مجازی و فناوری بلاک چین می‌توانند به‌صورت هماهنگ با یکدیگر کار کنند و بهترین خدمات را به کاربران در سراسر جهان ارائه دهند. البته هنوز مشکلاتی پیش روی این فناوری قرار دارد. با اینکه فناوری بلاک چین امن است و می‌توان به آن اعتماد کرد، باید به‌‌‌خاطر سپرد که هیچ فناوری‌ای نفوذناپذیر نیست. هکرها همواره در کمین هستند تا این فضا را نیز ناامن کنند. باوجوداین‌‌، توسعه‌دهندگان می‌توانند بعضی از این مشکلات را با تحقیقات بیشتر حل کنند. نتیجه نهایی را زمان مشخص خواهد کرد.

پروتکل انتقال تأییدشده (AT Protocol) چیست؟

پروتکل انتقال تأییدشده (AT Protocol) که قبلاً با عنوان «ADX» شناخته می‌شد، جدیدترین ایده‌های فناوری بلاک چین را در شبکه‌ای باز ادغام می‌کند. این پروتکل شبکه اجتماعی جدیدی است که راهی برای تعامل سرورها با یکدیگر ارائه می‌دهد؛ چیزی شبیه به پلتفرم‌های ایمیل. پروتکل یادشده شبکه‌ای فدرال است و این یعنی امکان اجرای یک وب‌سایت را به‌صورت هم‌زمان روی چند سرور مختلف فراهم می‌کند. همچنین، در این پروتکل کاربران می‌توانند سرور مورداستفاده خود را انتخاب و حتی خودشان وب‌سایت را میزبانی کنند.

ویژگی‌های پروتکل انتقال تأیید‌شده

چند ویژگی پروتکل انتقال تأیید‌شده را متمایز می‌کند. ویژگی اول قابلیت جابه‌جایی حساب کاربری است. کاربران می‌توانند بدون ازدست‌دادن داده‌هایشان، آن‌ها را از سروری به سرور دیگر منتقل کنند. ویژگی دیگر امکان انتخاب الگوریتم است. درحالی که کاربران پلتفرم‌های معمول آنلاین نمی‌توانند الگوریتم‌ها را انتخاب کنند یا بسازند، پروتکل انتقال تأییدشده این امکان را برای کاربران فراهم و آنان را بر تجربه مجازی خود مسلط می‌کند. برای این کار، حالت الگوریتم آزاد برای کابران اضافه شده است.

ویژگی مهم دیگر پروتکل امکان تعامل و سازگاری درست پلتفرم‌ها با یکدیگر است. این ویژگی که هم‌کنش (Interoperation) نام دارد، عاملی مهم برای تجربه بی‌عیب و روان کاربر است. پروتکل انتقال تأییدشده چهارچوبی طرح‌واره‌محور به‌ نام لکسیکون (Lexicon) برای تعامل دارد که به‌منظور حل مشکل هماهنگی بین پلتفرم‌ها به‌کار می‌رود. چهارمین و آخرین ویژگی این پروتکل مقیاس‌پذیری آن است. این ویژگی برای هر پلتفرم آنلاینی اهمیت دارد. کاربران خدماتی نیاز دارند که سریع باشد و بتوان به آن اعتماد کرد و در زمان وجود تقاضای زیاد، تأخیر نداشته باشد. این پروتکل مقیاس‌پذیری را در اولویت قرار می‌دهد و تلاش می‌کند بارگیری سریع و مقیاس‌پذیری حجم زیاد را برای کاربران فراهم کند.

قدم بعدی چیست؟

همه کسب‌وکارها برای بقا در بازار باید با فناوری‌های جدید سازگار شوند و مشکلات فعلی را حل کنند. بلواسکای یکی از پلتفرم‌هایی است که قصد دارد دقیقاً همین کار را انجام دهد. پلتفرم جدیدِ دورسی می‌خواهد با در‌کنار‌هم قرار‌دادن شبکه اجتماعی و فناوری بلاک چین نسل بعدی شبکه‌های اجتماعی را بسازد. بلواسکای مشکل حریم شخصی و داده‌ها را حل می‌کند؛ مشکلاتی که پلتفرم‌ها با آن روبه‌رو هستند. در این شبکه، کاربران بدون اینکه از اطلاعات شناسایی شخصی، شماره تلفن‌همراه، تاریخ تولد یا آدرس ایمیل استفاده کنند، می‌توانند حساب کاربری بسازند. علاوه‌بر‌این، آنان بر یک قدرت مرکزی برای حفاظت از اطلاعات حساس خود تکیه نخواهند کرد.

از این گذشته، بلواسکای به‌دلیل غیرمتمرکز‌بودن و استفاده از پروتکل‌های فدرالی مثل پروتکل AT از‌لحاظ اقتصادی بی‌طرف است. در‌حالی‌که تبلیغات درآمد زیادی نصیب پلتفرم‌های آنلاین می‌کند، بلواسکای از این مزیت اقتصادی چشم‌پوشی کرده است تا مبادا حریم خصوصی کاربران را نقض کند.

این پروتکل‌ها به‌جای تبلیغ، از ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین برای پیشبرد فرایندها استفاده می‌کنند. برای مثال، تیک‌تاک در ازای تولید محتوای باارزش به کاربرانش پول پرداخت می‌کند. پرداخت پول به تولیدکنندگان محتوا آنان را به ساخت محتوایی با‌کیفیت‌تر تشویق و توجه بینندگان بیشتری را هم به این پلتفرم جذب می‌کند. سرمایه‌گذارانی که به آینده موفق این پلتفرم‌ها باور دارند، سرمایه‌ای را پرداخت می‌کنند که برای اجرا و پیاده‌سازی این تحولات نیاز است.

آینده بلواسکای و دیگر پلتفرم‌های شبکه اجتماعی وب ۳.۰ درخشان است. بااین‌حال، فناوری بلاک چین هنوز در حال توسعه و تغییر است و همچنان مشکلاتی را در مسیر خود دارد. بااین‌همه، جای امیدواری است که پیشرفت و توسعه‌ بیشترِ این فناوری در طول زمان این مشکلات را نیز برطرف می‌کند.

جمع‌بندی

پلتفرم شبکه اجتماعی بلواسکای با رهبری جک دورسی، مدیرعامل پیشین توییتر، می‌تواند مشکلات مربوط به سانسور و حفظ حریم خصوصی را حل کند. این‌ها مشکلاتی هستند که اکثر پلتفرم‌‌های شبکه اجتماعی فعلی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در‌این‌میان، فناوری جدید بلواسکای راهکاری مقیاس‌پذیر و مطمئن و ایمن برای مدیریت حریم خصوصی کاربران ارائه می‌دهد.

بلواسکای به کاربران خود این آزادی را می‌دهد تا سرور دلخواهشان را برای میزبانی انتخاب و به‌جای تکیه بر یک مرجع متمرکز، داده‌های خود را به‌دلخواه ایمن‌سازی کنند. این پلتفرم با پروتکل AT خود به کاربران امکان می‌دهد تا با اعضای دیگر شبکه‌های بلاک چین مشابه نحوه ارتباط کاربران پلتفرم‌های ایمیلی با یکدیگر، در تعامل باشند.

پروتکل انتقال تأییدشده به بلواسکای اجازه می‌دهد تا از همه مزایای فناوری بلاک چین بهره‌مند شوند. همچنین، این پروتکل مزیت ایجاد تجربه آنلاینی را برای کاربران فراهم می‌کند که به‌واسطه مجموعه قوانین و مقررات خودشان اداره می‌شود. نکته مهم دیگر اینکه به‌لطف ویژگی انتخاب الگوریتم در پروتکل انتقال تأییدشده، کاربران با تبلیغات مزاحم بمباران نخواهند شد.