ETF بیت کوین چیست؟ آشنایی با صندوق قابل معامله در بورس

ورود بیشتر شرکت‌های سرمایه‌گذاری و ثروتمندان، رسمیت‌ِ حقوقیِ بیت کوین به‌عنوان یک دارایی و در نتیجه رشد قیمت یک دارایی، همه و همه می‌توانند مزایای عرضه یک ETF یا صندوق قابل معامله در بورس (ای تی اف) باشند. پاسخ به این که ETF چیست در عین حال که ساده است، کمی ریزه‌کاری هم دارد. 

شما باید به ETF یا صندوق‌های قابل معامله در بورس به چشم یک ابزار سرمایه‌گذاری نگاه کنید. ابزاری که برای سرمایه‌گذاران امکان سرمایه‌گذاری امن‌تر و با ریسک کمتر را فراهم می‌کند. در مورد ETF بیت کوین هم همین موضوع برقرار است و این صندوق‌ها دسترسی افراد به بیت کوین را آسان‌تر می‌کند.

در این مقاله با پاسخ به سؤالات زیر، ای‌تی‌اف را به‌طور جامع و با زبانی ساده توضیح می‌دهیم:

• ETF چیست و چگونه کار می‌کند؟
• ETF بیت کوین چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟
• تأثیر پذیرش ETF بیت کوین بر قیمت این ارز چیست؟

ای تی اف (ETF) یا صندوق قابل معامله چیست؟

صندوق قابل معامله در بورس (Exchange-traded Fund) که به اختصار به آن ETF (ای تی اف) گفته می‌شود، نوعی صندوق سرمایه گذاری است که سبدی از یک یا چند دارایی را در خود جای است و افراد به‌صورت سهم آن را خریداری می‌کنند. قیمت هر سهم ETF بسته به نوع دارایی‌ها و میزان دارایی‌های هر سهم متغیر است. ETFها را معمولاً شرکت‌های سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاران نهادی درشت خریداری می‌کنند.

خریدوفروش هر سهم ETF از طریق بورس انجام می‌شود و معامله آن مانند معامله یک سهم معمولی است؛ بنابراین رسمی و منطبق بر مقررات بورس یک کشور است. امروزه برای دارایی‌های بسیار مهم و کاربردی ازجمله طلا و نفت ETF وجود دارد و هر روز در بورس کشورهای مختلف جهان معامله آنها انجام می‌شود.

ETFها تابع قیمت دارایی‌ها، شاخص‌ها یا ابزارهای سرمایه‌گذاری مشخصی هستند. مثلاً یک ETF می‌تواند داخلش سهام ۴ شرکت را داشته باشد و قیمت ETF هم با توجه به قیمت دارایی‌های داخلش تعیین و معامله می‌شود. اولین ETF عرضه شده در دنیا SPDR S&P ۵۰۰ با نماد SPY بود و قیمتش از روی شاخص S&P۵۰۰ تعیین می‌شد.

صندوق مشترک چه فرقی با صندوق ETF‌ دارد؟

صندوق‌های مشترک (Mutual Fund) و ETF یا صندوق های بورسی فرق‌های زیادی با هم ندارند. یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های این دو ابزار سرمایه‌گذاری، قابلیت نقدشوندگی بیشتر ETFهاست؛ چراکه شما در طول روز امکان معامله آنها را دارید و این در حالی است که در مورد صندوق‌های مشترک تنها زمانی می‌توانید معامله کنید که خالص ارزش دارایی صندوق (NAV) در پایان روز محاسبه شده باشد.

به علاوه، معافیت مالیاتی ETFها بیشتر از صندوق‌های مشترک است و همین موضوع سبب می‌شود که گزینه ارزان‌تری برای سرمایه‌گذاران دانه درشت بازار و سرمایه‌گذاران نهادی باشد.

صندوق ای‌تی‌اف چطور کار می‌کند؟

در صندوق های قابل معامله در بورس، یک مبلغی جمع‌آوری می‌شود و سپس به خرید سهم‌هایی اختصاص پیدا می‌کند. مثلاً یک صندوق ممکن است شامل سهامی از اپل، چند شرکت حوزه انرژی و بیت کوین باشد.

پس از تکمیل ETF، شرکتی که آن را عرضه می‌کند، صندوق را به سهم‌هایی تقسیم و سپس آن را به سرمایه‌گذاران به قیمت مشخصی می‌فروشد. در واقع زمانی که سهم ETF می‌خرید، سهامی که داخل صندوق وجود دارد را نمی‌خرید،‌ بلکه سهمی از صندوق می‌خرید. در نهایت این سهم در بازار با قیمتی مشخص معامله می‌شود و سرمایه‌گذاران از طریق خرید و فروششان سود کسب می‌کند.

ETF بیت کوین یا صندوق قابل معامله BTC چیست؟

یک ETF بیت کوین یا صندوق قابل معامله در بورس BTC، نوعی سهام است که داخل آن مقدار زیادی بیت کوین واقعی وجود دارد یا به بازار فیوچرز یا آتی بیت کوین (نسبت به نوع صندوق) متصل است. اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند بیت کوین را بدون داشتن یک کیف پول یا حساب صرافی معامله کنند. قیمت سهام صندوق بر اساس قیمت بیت کوین بالا و پایین می‌شود.

سهام‌ ETF بیت کوین به‌جای صرافی‌های ارز دیجیتال، در بورس خریدوفروش می‌شود. بدیهی است که معاملات فقط در ساعتی که بورس یک کشور باز است، انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: بیت کوین (BTC) چیست؟

اوایل سال ۲۰۲۴، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) اولین مجموعه صندوق قابل معامله در بورس بیت کوین را تأیید کرد. صندوق آی شیرز (IBIT)، صندوق گری اسکیل (GBTC) و صندوق فیدلیتی وایز (FBTC) از جمله مشهورترین ای تی اف‌های بیت کوین بودند که توسط این کمیسیون مجوز عرضه گرفتند.

انواع صندوق قابل معامله در بورس بیت کوین

به طور کلی دو نوع ETF‌ بیت کوین وجود دارد:

• ETF اسپات (Spot): این نوع صندوق به‌طور کامل با بیت کوین واقعی پشتیبانی می‌شود؛ خطر بزرگی که برای آن وجود دارد این است که نگهداری بیت کوین واقعی (در حجم بالا) بسیار مشکل است. اولین ETF اسپات بیت کوین ژانویه ۲۰۲۴ مجوز انتشار دریافت کرد. 
• ETF فیوچرز (Futures): این نوع صندوق به‌طور مستقیم با بیت کوین پشتیبانی نمی‌شود؛ بلکه از بازار قراردادهای آتی (فیوچرز) استفاده می‌کند. توضیح کامل قراردادهای آتی در این مقاله نمی‌گنجد؛ اما همین قدر بدانید که بیت کوین واقعی در آن نگهداری نمی‌شود و فقط با قیمت بیت کوین ارزش سهام بالا و پایین می‌شود. این نوع از ETFها از سال ۲۰۲۱ مجوز فعالیت گرفته‌اند. 

بیشتر بخوانید: قرارداد آتی یا فیوچرز چیست؟

مزایای ETF بیت کوین

• رسمیت بخشیدن به بیت کوین مزیت مهم صندوق قابل معامله در بورس بیت کوین است. اگر یک سازمان بزرگ باشید و از خرید مستقیم بیت کوین به دلایل حقوقی نگران هستید، می‌توانید روی صندوق بورسی آن سرمایه‌گذاری کنید تا تحت پوشش و حمایت نهادهای قانون‌گذار هم قرار بگیرید. به‌عنوان مثال، در آمریکا کمیسیون بورس و اوراق بهادا به‌طور مستقیم وظیفه دارد از سرمایه‌گذاران ETF در مقابل خطرات متعدد بازار محافظت کند.
• سهولت در سرمایه‌گذاری مزیت دیگر ای تی اف است. برای کسی که در بازار بورس فعالیت کرده باشد، واردشدن به دنیای ارزهای دیجیتال پیچیده به نظر می‌رسد. چنین شخصی برای سرمایه‌گذاری در بیت کوین می‌تواند سهم صندوق را مانند یک سهم عادی در بورس بخرد.
• ای تی اف، امنیت بیشتر برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ ایجاد می‌کنند؛ اگر شخص ثروتمندی باشید و بخواهید مقدار زیادی بیت کوین بخرید، نگرانی درباره نگهداری امن بیت کوین‌ها و همچنین چالش نقدینگی ممکن است آزارتان دهد. در این صورت خرید سهم ETF به‌جای بیت کوینِ واقعی می‌تواند منطقی باشد.
• در بیشتر کشورها، ETF‌ها شامل معافیت یا تخفیف مالیاتی هستند. برای شخصِ سرمایه‌گذاری که مقدار زیادی بیت کوین دارد، در افتادن با سازمان مالیات خطرناک است و شاید ترجیح بدهد به‌جای بیت کوین واقعی ETF‌ آن را بخرد.
• صندوق بورسی باعث متنوع سازی سبد سرمایه‌گذاری می‌شود؛ در یک صندوق بورسی، ممکن است علاوه بر بیت کوین در دارایی‌هایی دیگری مانند سهام شرکت‌ها یا طلا سرمایه‌گذاری شود؛ بنابراین شخصی که سهم یک ETF را دارد می‌تواند از سود تمام دارایی‌های موجود در صندوق به‌طور همزمان بهره‌مند شود. در حقیقت سرمایه‌گذاری در ETF یکی از بهترین راه‌هایی است که کمک می‌کند به این ایده عمل کنید: «همه تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد نگذار.»

معایب ETF بیت کوین

خیلی از اعضای جامعه بیت کوین معتقدند ETF برای بیت کوین نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند آینده این ارز دیجیتال را هم تهدید کند. آنها معمولاً برای ادعای خود دلایل زیر را ارائه می‌کنند:

• طرح صندوق متمرکز برای بیت کوین در طول زمان می‌تواند هدف اصلی بیت کوین یعنی تمرکززدایی را تهدید کند. طرفداران پروپاقرص بیت کوین عقیده دارند ETF بیت کوین این دارایی را به‌سمت تمرکز و انحصار بیشتر می‌برد. به‌گفته آنها، این خطرناک است که صندوق‌های سرمایه‌گذاریِ انحصارطلب مالک بخش بزرگی از بیت کوین‌ها باشند.
• چالش مالکیت بیت کوین یک عیب به حساب می‌آید؛ چراکه در یک صندوق بورسی، صاحبان سهام هر کدام مالک قسمتی از این صندوق هستند، اما به‌طور واضح مالک واقعی بیت کوین‌هایی که روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند نخواهند بود. در واقع طبق قاعده‌های بیت کوین، کسی صاحب بیت کوین‌هایش است که کلید خصوصی یا کلمات پشتیبانی کیف پول خود را در اختیار داشته باشد؛ چیزی که در ETF بیت کوین رخ نمی‌دهد.
• زمانی که هارد فورکی در شبکه بیت کوین رخ بدهد (مانند هارد فورک بیت کوین کش)، مجبور هستیم درباره توزیع ارز دیجیتال جدیدِ حاصل از فورک به صندوق اعتماد کنیم. با اینکه هر صندوق ETF مشتریان و سرمایه‌گذاران زیادی خواهد داشت؛ اما این مدیر صندوق خواهد بود که تصمیمات اساسی را مثلاً درباره کوین‌های فورک‌شده خواهد گرفت.
• حریم خصوصی دارندگان بیت کوین هم یکی دیگر از نگرانی‌‌های بیت کوینرها است. برای فعالیت در بورس، اشخاص احراز هویت می‌شوند و اطلاعات شخصی معامله‌گران ثبت می‌شود؛ چیزی که می‌تواند حریم خصوصی در بیت کوین را کمرنگ‌تر کند و دولت‌ها بیشتر بتوانند روی دارندگان بیت کوین کنترل داشته باشند.

انواع ای تی اف

ETFها انواع مختلفی دارند و سرمایه‌گذاران می‌توانند بسته به نیاز خود از آنها استفاده کنند. در واقع یکی از تکنیک‌های معامله ای تی اف‌ها متنوع سازی صندوق‌هاست. به‌طور کلی ETFها دو دسته‌بندی کلی دارند:

• صندوق‌های منفعل یا پسیو (Passive) که تغییرات صندوق پیرو یک شاخص گسترده‌تر است؛ مثلاً یک ETF پسیو طبق تغییرات بازار طلا یا S&P500 عمل می‌کنند. در این گونه ETFها یک شاخص مشخص برای ارزش هر سهم استفاده می‌شود. 
• در سمت دیگر صندوق‌های فعال یا اکتیو (Active) وجود دارد. در این گونه صندوق‌ها شاخصی از جنس سهام یا دارایی پشت آن نیست و مدیر سبد سرمایه‌گذاری است که تصمیم می‌گیرد در ETF چه کالا یا دارایی‌ای حضور داشته باشد. انواع ETFهای فعال در دسته‌بندی‌های زیر تعریف می‌شوند.

ای‌تی‌اف اوراق قرضه (Bond ETF)

در ETF اوراق قرضه یا باند (Bond)، قیمت صندوق با تغییرات اوراق قرضه‌ای که در آن قرار دارد بالا و پایین می‌شود. هدف این نوع از صندوق های قابل معامله در بورس، ارائه درآمد ثابت به سرمایه‌گذاران است. بر خلاف بازار اوراق قرضه که یک زمان سررسید وجود دارد، ETFهای این حوزه تاریخ سررسید ندارند. 

ای‌تی‌اف سهام (Stock ETF)

همان طور که از اسم این ETF مشخص است، این صندوق‌ها قیمت سبدی از سهام را نشان می‌دهند و بر پایه این قیمت معامله می‌شوند. مثلاً یک ETF‌ سهام می‌تواند شامل سهم‌هایی از شرکت‌های حوزه خودروسازی یا سهام شرکت‌های خارجی باشد. با خرید این نوع از صندوق های قابل معامله در بورس شخص مالک سهام شرکت‌های داخل صندوق نیست و تنها در طریق ارزش ETF درآمد کسب می‌کند.

سکتور ای‌تی‌اف (Sector ETF)

این ای تی اف‌ها پیرو قیمت سهام شرکت‌های یک حوزه خاص هستند. مثلاً‌ یک ETF می‌تواند شامل سهام شرکت‌هایی انرژی باشد و قیمتش با قیمت این سهام نوسان کند. قیمت ETF آی‌شیرز که توسط بلک‌راک (BlackRock) عرضه شده است، بر اساس قیمت سهام مایکروسافت، اپل، انویدیا و بسیاری شرکت دیگر تغییر می‌کند.

ای‌تی‌اف کالا (Commodity ETF)

صندوق‌هایی که قیمت کالاهایی مثل نفت یا طلا را دنبال می‌کنند، ای‌تی‌اف‌های کالا نام دارند. عمده استفاده چنین ETFهایی کاهش ریسک و ایجاد تنوع در سبد سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران است. قیمت این نوع از صندوق های قابل معامله در بورس کمتر از دیگر صندوق‌هاست. 

ای‌تی‌اف ارزی (Currency ETF)

ETF بیت کوین جزو این دسته از ETFها به حساب می‌آید. در این نوع از صندوق‌ها، قیمت ETF بر اساس قیمت ارزهایی که در آن وجود دارد تعیین می‌شود و نوسانات هر ارز روی قیمت هر سهم از صندوق تأثیرگذار است. 

ای‌تی‌اف معکوس (Inverse ETF)

در ETFهای معکوس، قیمت سهم بر خلاف شاخص حرکت می‌کند. در واقع با استفاده از این ETFها شما می‌توانید از سقوط بازار سود کسب کنید. کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و کسب سود در بازارهای نزولی از جمله کاربردهای ای‌تی‌اف‌های معکوس است. 

ای‌تی‌اف اهرم دار (Leveraged ETF)

در این نوع از صندوق های قابل معامله اهرم وجود دارد. یعنی اگر شاخص صندوق ۱۰ درصد بیشتر شود و اهرم صندوق ۲ باشد، دارنده سهم ETF دو برابر یعنی ۲۰ درصد سود خواهد کرد. ETFهای اهرم‌دار در دو حالت معکوس و عادی قابل معامله هستند.

خرید بیت کوین یا خرید صندوق بیت کوین؟

یکی از اصلی‌ترین سؤالاتی که ممکن است درباره صندوق بورسی بیت کوین مطرح شود این است که دقیقاً ETF بیت کوین چه مزیتی برای سرمایه‌گذار دارد که باعث می‌شود به‌جای خرید خودِ بیت کوین، کسی سهم بورسی آن را بخرد. شاید برای یک سرمایه‌گذار معمولی خریدِ خود بیت کوین بهتر باشد؛ اما برای اشخاص ثروتمند یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری، خرید سهم ETF فرصت فوق‌العاده‌ای است؛ به دلایل زیر:

ETF چه تأثیری بر قیمت بیت کوین دارد؟

از پذیرش ETF برای بیت کوین (به‌خصوص در آمریکا به‌عنوان بزرگترین بازار سرمایه جهان) همیشه به‌عنوان یکی از عواملی یاد می‌شود که می‌تواند قیمت پادشاه ارزهای دیجیتال را به «ماه» برساند. از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ کمیسیون بورس آمریکا چندین و چند درخواست متنوع از سمت شرکت‌های بزرگ را برای ایجاد صندوق بورسی بیت کوین رد کرده است.

پس از راه‌اندازی اولین ETF‌ بیت کوین، در کوتاه‌مدت بازار طبق استراتژی «با شایعه بخر و با خبر بفروش» سقوط کرد؛ اما در بلندمدت، شانس ورود سرمایه‌گذاران بزرگ و اشخاص ثروتمند زیاد است و این می‌تواند به‌معنای تزریق میلیون‌ها دلار سرمایه به بازار باشد.

سرمایه‌گذاران نهادی با کمک ای‌تی‌اف به‌صورت قانونی در بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کنند و دیگر از بابت قانون و مقررات، به‌ارث‌رسیدن و همچنین نگهداری امن بیت کوین‌ها نگرانی نخواهند داشت. اما این یک روی سکه بود و روی دیگر سکه را هم در نظر گرفت که می‌تواند آینده بیت کوین را در بلندمدت تغییر بدهد. به سراغ قسمت تلخ موضوع می‌رویم؛ خطرات و معایب این صندوق.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

پذیرش صندوق قابل‌معامله در بورس یا همان ای‌تی‌اف بیت کوین، به پادشاه ارزهای دیجیتال از نظر قانونی وجه بهتری می‌بخشد و احتمالاً درها را برای ورود موج جدیدی از سرمایه‌گذاران بزرگ باز می‌کند.

اگرچه این اتفاق برای قیمت‌ به‌طور کلی مثبت تلقی می‌شود، در بلندمدت ممکن است بیت کوین را به‌ سمت تمرکز بکشاند. برای دارایی نوپایی مثل بیت کوین که ذات غیرمتمرکز دارد هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت که ETF تا چه‌اندازه تأثیرگذار خواهد بود.

پس از چندین سال انتظار، به‌نظر می‌رسد بالاخره صندوق بورسی بیت کوین در آمریکا پذیرفته شده است. نظر شما چیست؟ ETF بیت کوین خوب است یا بد؟ در قسمت نظرات همین مقاله بنویسید.