آیا بیت کوین آیینی مذهبی است؟
پیدایش بیت کوین و بلاک چین انقلابی نوین در عرصه فناوری امور مالی بهشمار میرود؛ اما دامنه این تحول به حوزههای دیگری ازجمله جامعهشناسی و فلسفه نیز کشیده شده است. مباحث فلسفی متعددی درباره چیستی بیت کوین مطرح میشوند که برخی از آنها مبانی منطقی محکم و درخورتأملی دارند. دراینبین، یکی از موضوعاتی که غالباً دربارهاش بحث میشود، مقایسه بیت کوین با آیینهای مذهبی است.
باتوجهبه موج گسترده بیت کوین که جهان را درنوردیده و دراینمیان پیروان سرسختی نیز جذب کرده است، بسیاری این پرسش را مطرح میکنند که آیا میتوان بیت کوین را به چشم آیین مذهبی نگریست؟ برای پاسخ به این پرسش که ازنظر معنایی ممکن است دشوار باشد، باید نگاهی ریشهای و موشکافانه به مفاهیم و معانی مختلفی بیندازیم که میتوانند انقلابی فکری را به آیینی مذهبی تبدیل کنند.
در این مطلب که با استفاده از مقالهای منتشرشده در وبسایت بیتکوینمگزین نوشته شده است، ابتدا به مفهوم «آیین مذهبی» نگاهی زبانشناسانه خواهیم انداخت. سپس، مفهوم «باور» را از دیدگاهی فلسفی واکاوی میکنیم تا درک بهتری از باورهایی داشته باشیم که به بیت کوین اطلاق میشود. درادامه نیز با بررسی ویژگیهای آیینهای مذهبی، تلاش میکنیم بیت کوین و خصوصیات منحصربهفرد آن را با آیینهای مذهبی مقایسه کنیم.
آیین مذهبی چیست؟
این پرسش ممکن است در ابتدا ساده بهنظر برسد؛ اما پاسخهای مختلفی میتواند برایش وجود داشته باشد. درواقع، اگر بخواهیم «آیین مذهبی» را تعریف کنیم، باید ابتدا بدانیم که در چه چهارچوبی آن را در نظر گرفتهایم. لغتنامه مریام وبستر (Merriam-Webster) تعاریف متفاوتی از آیین مذهبی ارائه میکند. در تعریف رسمی این واژه نوشته شده است:
آیین مذهبی سیستم سازمانیافتهای از باورها و مراسم و قوانینی است که برای پرستش یک یا گروهی از خدایان بهکار گرفته میشود.
درمقابل، تعریف غیررسمی مریام وبستر آیین مذهبی را اینگونه تعریف میکند:
آیین مذهبی به علاقه و باور یا فعالیتی گفته میشود که برای فرد یا گروه بسیار مهم است.
بهنظر میرسد نمیتوانیم با استفاده از تعریف رسمی آیین مذهبی، از دیدگاه زبانشناسی درباره بیت کوین نظری بدهیم؛ زیرا در دنیای بیت کوین، با خدا یا خدایان خاصی سروکار نداریم. ناگفته نماند که برخی افراد داستانسراییهایی درباره داستان خلقت بیت کوین بهوسیله خدا یا خدایان مطرح میکنند؛ اما درهرصورت، میدانیم که در واقعیت چنین ادعاهایی صحت ندارند.
تعریف غیررسمی این واژه نیز نمیتواند چندان صحیح باشد. بیت کوین را میتوان با واژگان و عبارات متعددی تعریف کرد؛ اما قطعاً واژگانی همچون «پیروی» و «تبعیت» و «دنبالهروی» در میان واژگان توصیفکننده بیت کوین جایی نخواهند داشت. برای درک بهتر این مطلب، فقط کافی است به وایت پیپر بیت کوین رجوع کنیم که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد. در این وایت پیپر، ساتوشی ناکاموتو سخن خود را اینگونه آغاز میکند:
نسخه کاملاً همتابههمتای پول الکترونیکی این امکان را فراهم میکند که پرداختهای آنلاین مستقیماً و بدوننیاز به نهاد مالی از طرفی به طرف دیگر ارسال شود.
اساس و ماهیت بیت کوین از ابتدا مبتنیبر جداسازی پول از نهادهای مالی بود. بیت کوین در حالی بهدنبال حذف نیاز به مؤسسهها و سیستمهای مالی قدیمی است که «دنبالهروی و تابعیت» عموماً مساوی با انطباق و تسلیم درمقابل سیستمها و نهادها و قانونها در نظر گرفته میشود؛ بنابراین، نمیتوانیم بیت کوین را براساس «پیروی سختگیرانه» تعریف کنیم.
تا اینجا دانستیم که نه معنای رسمی و نه معنای قدیمی «آیین مذهبی» نمیتواند تفسیر درستی از ماهیت بیت کوین نشان دهد. تنها تعبیری که از آیین مذهبی باقی مانده، معنای غیررسمی آن بهعنوان باور یا علاقه یا فعالیتی است که برای گروهی از افراد مهم بهنظر میرسد. درظاهر، میتوان این تفسیر را پذیرفت که بیت کوین مجموعهای از باورهاست که برای عده معدودی اهمیت دارد؛ اما اگر دقیقتر این موضوع را تشریح کنیم، این تعریف هم بیشازحد ساده بهنظر میرسد و نمیتواند چندان قانعکننده باشد.
باور و مفهوم آن
در «دایرهالمعارف فلسفه استنفورد» (Stanford Encyclopedia of Philosophy)، اریک شویتزگبل (Eric Schwitzgebel) درباره موضوع «باور» مینویسد:
فیلسوفان معاصر انگلیسی عموماً از اصطلاح «باور» برای اشاره به نگرش به چیزی استفاده میکنند که آن را درست یا واقعیت میدانیم.
این تعبیر از باور فعل اعتقاد به یک ایده را بهعنوان یک «نگرش» در نظر میگیرد. نگرش انتخابی است که با دیدگاه و ذهنیتی خاص انجام میشود. درواقع، نگرش حقیقت یا اطلاعات عینی درباره ایدهای خاص نیست؛ بلکه تجربهای ذهنی است که فقط فرد تجربهگر و هنگام تجربهکردن درک میکند. بهعبارت سادهتر، میتوانیم بگوییم باور به ذهنیتی خاص به جهانبینی خاص نیز نیاز دارد. در این بخش، بهتر است نگاهی کوتاه به برخی از باورهای رایج در میان طرفداران بیت کوین بیندازیم.
- قدرت بیت کوین درمقابل چاپ بیرویه پول: اکثر طرفداران بیت کوین عقیده دارند که سیستمهای بانک مرکزی در جهان به اقلیتی معدود اجازه میدهند از افزایش بیپایان عرضه پولی بهرهمند شوند؛ درحالیکه این اقدام به کاهش ارزش ارزهای ملی منجر میشود. درمقابل، ساختار شبکه بیت کوین از ضعیفشدن واسطه پرداخت این شبکه جلوگیری میکند. بهعبارتدیگر، بیت کوین میتواند دربرابر چاپ بیرویه پول بهدست بانک مرکزی قد علم کند.
- برتری بلاکهای کوچک: در جنگ اندازه بلاکهای بیت کوین، دو جبهه در این جامعه شکل گرفت که بر سر اندازه دادههای بلاک در بلاک چین اختلافنظر داشتند. اکثر طرفداران فعلی بیت کوین بلاکهای کوچکتر را ترجیح میدهند که استخراج کمهزینهتری دارند و با حذف نیاز نودها به سختافزارهای ویژه، باعث حفظ تمرکززدایی شبکه میشوند.
همچنین بخوانید: بلاک در بلاک چین بیت کوین چیست و در داخل آن چه چیزی وجود دارد؟
- بدون کلید خصوصی، کوین بی کوین: طرفداران بیت کوین اغلب بر ذخیره بیت کوین خارج از صرافیها تأکید میکنند. آنان به احتمال نقض ایمنی پلتفرمهای معاملاتی اشاره میکنند که ممکن است باعث شود افراد با سوءنیتی شخصی یا در قالب اقدامی دولتی، دارایی کاربران را مسدود کنند یا بهسرقت ببرند.
دراینمیان، نکته مهم آن است که هیچیک از این باورها نمیتواند بهتنهایی تعریفکننده بیت کوین باشد. همانطور که شویتزگبل در مقاله «باور» خود بیان میکند، بیشک این موارد را میتوان در قالب «نگرشهای گزارهای» (Propositional Attitudes) تعریف کرد. در این حالت، ما با «نهاد» و «نگرش» و «گزاره» روبهرو هستیم. شویتزگبل این سه عنصر را در مثال زیر توضیح میدهد:
احمد (نهاد) امیدوار است (نگرش) که در سیاره آلفا قنطورس حیات هوشمند وجود داشته باشد (گزاره).
بههمینترتیب، میتوانیم مثال دیگری بسازیم:
لَری (نهاد) معتقد است (نگرش) که سیستم بانکداری مرکزی هیئتمدیره فدرال رزرو پول چاپ کرده و ارزش دلار آمریکا را کاهش داده است (گزاره).
این جملهها را میتوان در دسته باورها گنجاند؛ زیرا نگرشی دربرابر ایدهای خاص را بیان میکند. بدینترتیب، بیت کوین بهتنهایی نمیتواند یک نگرش باشد.
بیت کوین چیست؟
اکنون که در معانی عباراتی همچون «آیین مذهبی» و «باور» دقیق شدیم، بهتر است نگاهی مجدد به بیت کوین هم بیندازیم. برای تعریف دقیق بیت کوین، باید آن را از آنچه نیست، جدا کنیم. درادامه، به سه تعریف از بیت کوین اشاره میکنیم که همگی میتوانند ویژگیهای این ارز دیجیتال باشند؛ اما ماهیت آن را توصیف نمیکنند.
- بیت کوین بلاک چین نیست: اگرچه ساختار داده بیت کوین مبتنیبر بلاک چین است، بدینمعنا نیست که ما آن را فقط در قالب بلاک چین طبقهبندی میکنیم. بسیاری از پلتفرمهای دیگر هم از دفترکل غیرمتمرکز بلاک چین برای ذخیره دادهها بهره میبرند؛ بنابراین، درحالیکه شبکههای دیگری هم از ساختار داده مشابه استفاده میکنند، نمیتوانیم ادعا کنیم که بیت کوین فقط بهواسطه بلاک چین تعریف میشود.
- بیت کوین ارز نیست: دارایی بیت کوین میتواند بهعنوان ارز عمل کند و بیشک در آینده نیز بیشتر بهعنوان واسطه پرداخت پذیرفته خواهد شد. بااینهمه، بیت کوین بهعنوان ارز موجودیت ندارد. بهعبارتدیگر، نقش بیت کوین بهعنوان واسطه پرداخت فقط عملکردی است که درصورت پذیرش و توافق افراد اجرایی میشود. عملکرد بیت کوین بهعنوان ارز، فقط یک باور است.
- بیت کوین پوشش ریسک دربرابر تورم نیست: با استفاده از همان منطق بالا، این باور که میتوان از بیتکوین بهعنوان پوشش ریسک استفاده کرد، بیتکوین را به پوشش ریسک تبدیل نمیکند. از بیت کوین میتوانید بهعنوان ابزار یا عملکردی استفاده کنید که به آن باور دارید؛ اما این مسئله لزوماً نمیتواند ماهیت بیت کوین را به ابزاری پوشش ریسک تغییر دهد یا این مسئله را به چیزی فراتر از باوری صِرف تبدیل کند.
ما باید ذهنیت نگرش و ایدههای خود را کنار بزنیم تا بتوانیم چیستی بیت کوین را درک کنیم.
همچنین بخوانید: همهچیز در مورد بیت کوین
بیت کوین را میتوان نوعی «بیطرفی برنامهریزیشده مبتنیبر مدل اجماع» دانست. مدل اجتماع لزوماً به حقیقت نیاز ندارد؛ اما وابسته به توافق اعضا است. تاریخچه بیت کوین کاملاً شفاف و دسترسپذیر تسن . دراختیار تمام افراد قرار دارد. این مسئله ساده بهنظر میرسد؛ اما با اندکی پیچیدگی همراه است.
نکته مهم این است که بیت کوین ذهنیتها و گرایشهای شخصی و باورهای فردی را کنار میزند و ما را با اجماع و امکان اعتبارسنجی در پایگاهداده عمومی آشنا میکند. جان هاثورن (John Hawthorne)، استاد فلسفه در دانشگاه کالیفرنیایجنوبی، بههمراه دو همکار خود، دانیل روچیلد (Daniel Rothschild) و لوی اسپکتر (Levi Spectre)، در مقالهای با نام «باور ضعیف است» (Belief Is Weak) که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، استدلال میکند که «باور» اگر بهعنوان ایدهای بدون سند و مدرک شناخته و پذیرفته شود، صرفاً ایدهای «ضعیف» خواهد بود.
بیت کوین و باور
هاثورن و همکارانش مینویسند:
ممکن است فرد با وجود باور به چیزی، اعتماد چندانی به آن نداشته باشد. تنها بیان گزاره نمیتواند اعتماد به آن را نشان دهد. علاوهبراین، باور به گزاره بهمنزله محتمل پنداشتن آن است؛ اما محتملدانستن گزاره بهمعنای بیانکردن آن نیست.
روشنترین نکته بحث هاثورن و همکارانش این است که باور مبتنیبر گزارههاست و بدون اعتماد، اثبات، سند یا سایر سازوکارهایی که میتوانند ایده را از گزاره به شناختی عینی تبدیل کنند، نمیتوان گزاره خاصی را با قطعیت بیان کرد. بهعبارتدیگر، برای باورداشتن به نقطه اتکایی محکمتر از بیان صِرف احتیاج داریم.
در یادداشتهای «باور ضعیف است» نوشته شده است:
لزوم هماهنگی باورهای فرد با مدارک و شواهد بهمعنای لزوم هماهنگی باورهای فرد با دانش و شناخت عینی اوست.
تقلیل بیت کوین به فقط چند باور خطرناک است و نمیتواند بیت کوین را بهدرستی معرفی کند. باورها میتوانند بیت کوین را در قالب ذهنیتی جانبدارانه در جامعهای خلاصه کنند که خود را عاری از هرگونه حقیقت قابلاعتبارسنجی میبیند. درحالیکه این برداشت ناقص از بیت کوین میتواند عناصر ملموس و عینی اعتبارسنجی و اثباتپذیری را از این سیستم تمامعیار حذف کند.
چنین اقدامی بدینمعناست که اجازه دهیم تفسیری از باور بهاجبار به بیت کوین بچسبد که بهجای سیستم پرداخت نرمافزاری قابلاعتبارسنجی، همتابههمتا، بدون نیاز به اعتماد و بدون نیاز به مجوز، فقط ایده یا نگرش یا عقیده صرف باشد. در این حالت، بیت کوین به جهانبینی غریب و کماهمیتی تبدیل میشود که بیشتر شبیه به رؤیاپردازیهای تحققنیافتنی است. این مسئله درنهایت میتواند مانع بزرگی بر سر پذیرش بیت کوین باشد.
امور مالی و آیین مذهبی
جیمز بِکفورد (James A. Beckford)، استاد بازنشسته جامعهشناسی در دانشگاه وارویک انگلستان، در اثری به نام «نظریه اجتماعی و آیین مذهبی» (Social Theory and Religion) مینویسد:
نظریهپردازان در بسیاری از مواقع، آیین مذهبی را بهاشتباه پدیدهای میدانند که ساختاری واحد و همگن دارد و بهراحتی و بدون دردسر در هر زمان و مکان میتوان آن را با حذف عنصر اجتماعی و چندوجهیاش تحلیل و مقایسه کرد.
اگر ایدئال را در حد آیین مذهبی تنزل دهیم، فرهنگ یا ایدهها را به خردهفرهنگ نسبت دادهایم. در این دیدگاه تقلیلدهنده، حتی تصور بهبود سیستم ناکارآمد مالی نهتنها نامحتمل، بلکه کاملاً خندهدار بهنظر میرسد. فقط کافی است تا تصور کنید که مقالهای علمی با لحنی پرشور و هیجانزده تصمیم بگیرد آیین مذهبی جعلی و ساختگی را تنها راه اصلاح بازار بورس و سهام بداند. چنین مقایسه و مثالی ممکن است افراطی و بیشازحد سادهشده و حتی مضحک بهنظر برسد؛ بااینهمه، بهخوبی نشان میدهد که امکان رفع مشکلات در دنیای واقعی فقط بهواسطه «باور» چقدر ممکن است افراطی باشد.
سازماندهی و خردهفرهنگها
شناسایی ویژگیهای «آیین مذهبی» به ما امکان میدهد که آنها را با خصوصیات بیت کوین مقایسه کنیم. وینفرد گریسون (Winfred E. Garrison) در اثری با عنوان «ویژگیهای آیین مذهبی سازمانیافته آمریکایی» (Characteristics of American Organized Religion) مینویسد:
بارزترین ویژگیهای آیینهای مذهبی سازمانیافته در آمریکا از آغاز دوره فدرال تا زمان حال در چشماندازی پیوسته شامل اینها میشود: شکوفایی کامل نظام فرقهای، احیاگری یا تبلیغ مذهبی، رویکرد اجتماعی به مذهب و گرایش به همکاری و اتحاد بین فرقههای مختلف مذهبی.
درادامه، سعی میکنیم به هریک از این عناصر نگاهی بیندازیم تا ببینیم آیا ویژگیهای آیینهای مذهبی سازمانیافته درباره شبکه بیت کوین نیز صادق هستند یا خیر. درخصوص شکوفایی نظام فرقهای باید بگوییم فرقههای مذهبی یا خردهفرهنگها یا گروههایی در درون آیین مذهبی هستند که به اَشکال مختلف اقتدار و آموزههای مکتب خود بهطور متفاوتی پاسخ میدهند. باوجوداین، پروتکل بیت کوین هیچ فرقه یا خردهفرهنگی ندارد.
در بیت کوین، با اِجماعی برای ایجاد تغییر روبهرو هستیم که باعث میشود همهچیز بهشکل رمزنگاریشده، اما عمومی و دسترسپذیر وجود داشته باشد. در این شبکه، هیچ نوع تفکیک قدرت یا مکتب و آموزه مشخصی وجود ندارد؛ زیرا پارامترها را نه بهوسیله افراد، بلکه بهواسطه کدهای رمزنگاریشده حفظ میشوند؛ بنابراین، با مفاهیم قدرت و اقتدار سروکار نداریم. درصورت وجود اختلاف در اجماع، فرایندی به نام «هارد فورک» شکل میگیرد و دارایی کاملاً جدیدی بهوجود میآید.
احیاگرایی مذهبی (Revivalism) تلاش میکند جهانبینی سنتی گذشته را احیا و زنده کند. درمقابل بیت کوین، تنها دارایی دیجیتال واقعاً کمیاب در نوع خود است که نمیتواند صرفاً بازگشتی به پول باشد. درحقیقت، بیت کوین سازوکار کاملاً جدیدی از ثروت را ایجاد کرده است. اصطلاح تبلیغ مذهبی (Evangelism) هم میتواند گمراهکننده باشد. اگر این اصطلاح را خیلی ساده با عنوان «حمایت غیرتمندانه» از باورها تعریف کنیم، میتواند برای تبلیغ چیزهای زیادی استفاده شود. بااینحال، مثلاً فردی که مدافع سرسخت مسئله تغییرات اقلیمی است، الزاماً به وجود آیین مذهبی مبتنیبر تغییرات آبوهوا اعتقادی ندارد.
حامیان دوآتشه بیت کوین هم با اقداماتی شناسایی میشوند که برای توسعه و پذیرش نرمافزار یا تمرکززدایی انجام میدهند. بااینهمه، مانند آنچه در فعالیتهای سیاسی میبینیم، حمایت این افراد بهمنظور تقویت مکتب مذهبی خاصی نیست. بهعبارتدیگر، آنچه در قالب تبلیغ مذهبی میشناسیم، به حمایتی غیرتمندانه از باورها یا سیستمهای مبتنیبر ایمان مربوط است که هیچیک در جهان بیت کوین جایی ندارند.
رویکرد اجتماعی دربرابر آیین مذهبی هم زمانی خود را نشان میدهد که ایدهها و عقاید مرتبط با آموزه آیین مذهبی خاصی در قالب چهارچوب اخلاقی عملی برای رفع مشکلات اجتماعی ارائه میشود. ایجاد بیت کوین در سال ۲۰۰۹ پاسخی مستقیم به شکست سیستمی اقتصادی بود که در قالب سیستمی بدون نیاز به اعتماد و همتابههمتا ارائه شد.
اقتصاد بهنوعی امری اجتماعی تلقی میشود؛ اما در رویکرد اجتماعی به آیینهای مذهبی الزام ویژه اخلاقی برای تغییر سبک و سیاق تفکر مذهبی افراد وجود دارد. اگرچه برخی افراد در اکوسیستم بیت کوین بهدنبال افراطگرایی در تبلیغ این شبکه هستند، درمجموع نمیتوانیم بگوییم ازسوی خود شبکه بیت کوین اجباری برای تعهد به آن وجود دارد. مسئله همکاری و تعامل بین فرقههای مذهبی هم تقریباً حل شده است؛ زیرا در شبکه بیت کوین ما اصلاً با فرقه و زیرگروه روبهرو نیستیم؛ بنابراین، نیازی هم به همکاری بین آنها دیده نمیشود.
دفتر توزیعشده و تعصب
آدولف هارنک (Adolph Harnack) در «تاریخچه تعصب» (History of Dogma) مینویسد:
جزماندیشی و تعصب همیشه متعلق به زندگی انسانها بوده است و نه جای دیگر.
تعصب مجموعهای از اصولی است که مرجعی ایجاد میکند و بهطور انکارناپذیری درست در نظر گرفته میشود. اگرچه بسیاری افراد در فضای بیت کوین باورهای بسیاری دارند، هیچیک از آنها متعصبانه نیستند؛ زیرا هیچ مرجعی برای حاکمیت بر این باورها یا الزام به تبلیغ آنها وجود ندارد. درواقع، آنچه در جامعه بیت کوین میبینیم، صرفاً باورهای فردی هستند.
همچنین بخوانید: دفتر کل توزیعشده چیست؟
بیت کوین، تنها دارایی کمیاب در جهان بهشمار میرود که بهطور واقعی و غیرمتمرکز وجود دارد. این شبکه مبتنیبر اقتصاد و ریاضیات هیچ مرجعی را بهغیر از کدهای رمزنگاریشده بهرسمیت نمیشناسد. لزوم اجماع شبکه مسئله دستکاری در حاکمیت و احتمال وجود تعصب و جزماندیشی را کاملاً حذف میکند.
جمعبندی
در این مطلب، سعی کردیم بیت کوین را ازنظر فلسفی بررسی کنیم. برای این منظور، با بیان معانی زبانشناسانهای از «آیین مذهبی» و «باور» کار خود را آغاز کردیم و درادامه، به جوانب مختلفی از این دو اصطلاح گریز زدیم. سپس، مفهوم بیت کوین و چیستی آن را باردیگر مرور کردیم تا میزان مطابقت بیت کوین را با آیین مذهبی بهتر درک کنیم. درنهایت، به ویژگیهای مهم آیینهای مذهبی سازمانیافته نگاهی انداختیم و آنها را با ویژگیهای این شبکه همتابههمتا مقایسه کردیم.
ارزیابی کلی این موضوعات به ما نشان داد که تقلیل بیت کوین به باور صِرف نمیتواند بهطورکامل معرف این سیستم اقتصادی نوین و غیرمتمرکز باشد. همچنین، تقریباً هیچیک از ویژگیهای اصلی آیینهای مذهبی با خصوصیات بیت کوین همخوانی ندارند. بهعبارتدیگر، بهنظر میرسد چهارچوب تنگ باورها یا اعتقادات جزماندیشانه و متعصبانه نمیتواند گستردگی و نوآوری شبکهای بدون نیاز به اعتماد یا حاکمیت متمرکز را در خود جای دهد.
با تمام این اوصاف، هنوز افرادی هستند که با منطق و دلایل ویژه خود تلاش میکنند مفاهیمی همچون آیین مذهبی یا باور را به بیت کوین نسبت دهند. شاید هنوز دلایلی وجود داشته باشند که در این مقاله بررسی نشدهاند. در این صورت، از شما دعوت میکنیم اگر نظر یا دلایل دیگری دراینباره دارید، آن را با ما بهاشتراک بگذارید.
بحث جالبی بود.
به نظر من انسان ها همواره سعی میکنن تمام رویدادها و اتفاقاتی رو که نمیدونن چی هست یا متوجه نمی شوند چی هست، به صورت خودکار اون رو تبدیل به دیتاهایی میکنن که براشون قابل درک باشه. به همین خاطر گاها مشکل از همین جا شروع میشه که ما هر چقدر هم بخواهیم بیت کوین را برای خودمون با اطلاعات پایه ای خودمون، تشریح کنیم، به مشکل خواهیم خورد.
بیت کوین به تنهایی و به صورت مجزا یک پدیده ی نو از یک سبک زندگی هست که باید با تمام ویژگی هاش فقط قبولش کنیم، و درکش کنیم.
ممنون از انتخاب مقاله ی خوبتون برای ترجمه.
در مورد فلسفه وجودی بیت کوین به نظرم باید خیلی خیلی بیشتر نوشته بشه و بحث بشه.
خدا قوت