چرا بیشتر تریدرها و قماربازها می‌بازند؟ راز ضرر در معاملات

طبق تحقیقات انجام شده، حدود ۹۵ درصد معامله‌گران و قماربازان می‌بازند. اما چرا؟ در این مقاله به زبان ساده علت ضرر کردن اغلب تریدرها را بررسی می‌کنیم.

یکی از جالب‌ترین مباحث در ترید و معامله که در بسیاری از بخش‌های زندگی هم آن را حس می‌کنیم، چیزی است که معامله‌گران به آن «محرک تصادفی» (Random Reinforcement) می‌گویند.

محرک تصادفی همانطور که از اسمش پیداست، زمانی رخ می‌دهد که یک تریدر تازه‌کار، از یک روش خاص، در معامله به سود می‌رسد، در صورتی که لزوما علت کسب سود، آن روش نبوده است. یا اینکه یک تریدر ماهر تصادفی ضرر می‌کند، در حالی که تحلیل‌ها و برنامه‌ی او اشتباه نبوده‌اند.

در بازارها گاهی اوقات شاهد این هستیم که تریدرهای حرفه‌ای ضرر می‌کنند و معامله‌گران تازه‌کار به سود زیادی می‌رسند، در حالی که شاید تریدر ماهر همه اقدامات و تحلیل‌هایش را درست انجام داده باشد، اما شرایطی رقم خورده که از اختیار او خارج بوده است.

وقتی یک تریدر تازه‌کار در حالی که تحلیلش اشتباه بوده و بدون برنامه معامله کرده، به سود می‌رسد، به احتمال زیاد فکر می‌کند که روش درستی را برگزیده و به تدبر و تعقل خود می‌بالد. او به روش خود ادامه می‌دهد و در نهایت ضرر زیادی را متحمل خواهد شد.

همچنین وقتی یک تریدر ماهر که تحلیلش درست بوده اما مثلا بازار به خاطر دستکاری تغییر روند داده، ضرر می‌کند، این تریدر با فکر اینکه تا به اینجا اشتباه می‌کرده، برنامه و روش درستِ تحلیل خود را عوض می‌کند.

اصلی‌ترین دلیل ضرر کردن اغلب تریدرهای بازار همین محرک‌های تصادفی است که معامله‌گران را کاملا به اشتباه می‌اندازد.

در سال ۲۰۱۷ همه نابغه بودند!

در سال ۲۰۱۷ که قیمت‌ همه‌ی ارزهای دیجیتال به طرز جنون‌آمیزی بالا می‌رفت، کسب سود مثل آب خوردن بود. در این بین خیلی‌ها فکر کردند نابغه هستند و کانال‌های تلگرامی و سیگنال‌دهی VIP مثل قارچ رشد کرد.

چه تعداد افرادی که خودشان را با الگوهای خیالی در تحلیل تکنیکال گول نزدند و چه تعداد افرادی که شب و روز از معجزه تحلیل‌هایشان نمی‌گفتند. اما حقیقت این بود که در سال ۲۰۱۷ و مخصوصا نیمه دوم آن، هر چه می‌خریدید سود می‌کردید.

سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به خیلی‌ها اثبات کرد که ترید کردن و تحلیل در بازار قانون‌گذاری‌نشده و پر از نهنگ ارزهای دیجیتال به این سادگی‌ها نیست. ترید کردن خوابیدن و پول درآوردن نیست.

نقطه اشتراک معامله و قمار

محرک تصادفی می‌تواند عادات بد و طولانی مدت در یک معامله‌گر ایجاد کند که ترک آن بسیار مشکل خواهد بود. یکی از دلایلی که معامله بی شباهت با قمار نیست، همین اعتیاد به انجام آن است که نتیجه‌اش جز ضرر نیست.

علت اینکه قماربازان همینطور به قمار ادامه می‌دهند، این است که آن‌ها پس از چند باخت، بالاخره می‌برند و همین برایشان کافی است که به بخت‌آزمایی ادامه دهند، اما علم ریاضی اثبات می‌کند که در بلند مدت در حال از دست دادن تمام دارایی‌شان هستند، چون مثلا اگر ۸ تومان می‌برند ۱۰ تومان می‌بازند.

یک قمارباز پس از چند بار باخت، روش خود را به طور کامل تغییر می‌دهد و به روش دیگری روی می‌آورد تا شاید باخت‌هایش جبران شود، در حالی که ممکن است روش اولش بهتر بوده باشد و فقط بدشانسی محض یا تقلب باعث باخت شده. در واقع هر چقدر که قمارباز پول کمتری برای ریسک کردن و پایبند ماندن به روشش داشته باشد، زودتر تمام دارایی خود را می‌بازد.

برای نمونه می‌توان به سایت‌های شرط‌‌‌بندی فوتبال که این روزها بسیار زیاد هستند و افراد را به نابودی می‌کشانند، اشاره کرد.

افراد در این سایت‌ها رویکردهای مختلفی را برای بردن انتخاب می‌کنند. یکی روی گل‌های زده بازی تمرکز می‌کند و یکی مثلا روی کرنرها شرط می‌بندد. افراد زیادی در این سایت‌ها، بازی‌های فوتبال را به طور دقیق تحلیل و بررسی می‌کنند اما بیشتر آن‌ها در نهایت بازنده هستند.

فرقی نمی‌کند چه روشی را انتخاب کنید، سایت همیشه برنده است.

ضریب‌ها در این سایت‌ها طوری تعیین می‌شوند که در بلند مدت ضرر کنید. مثلا اگر یک شرط احتمال ۵۰ درصد برد را دارد، ضریب طوری تعیین می‌شود که شانس سایت ۵۲ درصد و شانس کاربر ۴۸ درصد باشد. به این صورت در بلند مدت و با تکرار، همیشه سایت‌ها برنده هستند، حتی اگر عده‌ کمی از قماربازها با خوش‌شانسی یا نفوذ سود کنند.

ذات معاملات و ترید با ذات قمار فرق می‌کند اما در بازارهای مالی هم همیشه شرایطی وجود دارند که از اختیار معامله‌گر خارج است.

درک این نکته که سود کردن یا ضرر کردن شما ممکن است به علت تحلیل‌های شما نبوده باشد، در کنترل احساسات و تقویت نیروی روانی در معاملات بسیار موثر است. برای درک بهتر، به دو مثالی که در ادامه آورده‌ایم توجه کنید.

مثال ۱: در توهم تحلیل‌گر بودن

محمد می‌خواهد یک تریدر ارز دیجیتال شود. او درباره ارزهای دیجیتال به خوبی اطلاعات دارد، اخبار را دنبال می‌کند و دانش خوبی درباره اقتصاد دارد اما تاکنون ترید نکرده است. وقتی از دور به بازار و قیمت‌ها نگاه می‌کند، با خودش می‌گوید که پول در آوردن از این بازار کاری ندارد و چند باری هم همینطور از روی چشم بازار را پیش بینی کرده و درست از آب درآمده.

محمد یک حساب صرافی ایجاد می‌کند و همان موقع چشمش به یک ارز دیجیتال میفتد که در پایین‌ترین قیمت یکی دو سال گذشته خود قرار دارد. با خودش می‌گوید که امکان ندارد قیمت از این پایین‌تر بیاید. خیلی سریع و بدون هیچ برنامه‌ای ۱ میلیون تومان از آن ارز دیجیتال می‌خرد.

کمی بعد بازار رشد می‌کند و محمد ۲۰۰ هزارتومان سود می‌برد. حالا فکر می‌کند که استراتژی خودش را پیدا کرده است: «هر ارزی که در یک هفته بیش از ۲۰ درصد سقوط کرده بود را بخر و بعد صبر کن تا سود کنی» چند بار محمد روش خود را امتحان می‌کند و به سود می‌رسد.

تا اینکه یک روز می‌بیند قیمت ارز دیجیتال بیت کانکت، ۲۰ درصد کاهش یافته است. طبق استراتژی خودش مقدار زیادی بیت کانکت می‌خرد. اما خیلی زود خبر کلاهبرداری بیت کانکت منتشر می‌شود و این ارز دیجیتال با ۱۰۰ درصد کاهش به صفر می‌رسد.

و این گونه محمد متوجه می‌شود که لزوما بعد هر سقوطی، شاهد صعود نخواهیم بود.

حالا یک مثال دیگر، این بار برای تریدرهای حرفه‌ای و با تجربه‌تر.

مثال ۲: خارج شدن از راه راست!

محمد برای مدتی در بازار فعالیت کرده، تجربه بدست آورده و به این درک رسیده است که ترید کردن از روی احساسات و بدون برنامه مکتوب و تحلیل دقیق اشتباه است. او از اشتباهات قبلی خود درس گرفته و حالا مطابق با تحلیل و برنامه ترید می‌کند.

برنامه او برای چند ماه درست کار کرده و او به طور کلی سود می‌کند. اما بعد از مدتی ضررها آغاز می‌شوند. بیشتر تحلیل‌های او اشتباه از آب در می‌آید و به ضرر افتاده است.

او برنامه خود را به طور کامل کنار می‌گذارد و سعی می‌کند که یک استراتژی دیگر برای خودش بنویسید. اما این استراتژی امتحان خود را پس نداده است و محمد غافل از اینکه بازار به خاطر دستکاری یا هر چیز دیگری تغییر روند می‌دهد، یک برنامه درست را با یک برنامه تست نشده عوض می‌کند. گویی که دوباره دارد ترید را از اول شروع می‌کند.

جمع‌بندی

بازارها بسیار پویا و مدام در حال تغییر هستند. اتفاقات تصادفی و رویدادهای اجتناب‌ناپذیر گاهی اوقات باعث می‌شوند که تریدرهای بدون مهارت سود ببرند و تریدرهای ماهر ضرر کنند و این همیشه اتفاق می‌افتد.

راهکار دقیقی برای درگیر نشدن در اتفاقات تصادفی یا عمدی بازار (مثل دستکاری) وجود ندارد و باید این حقیقت را پذیرفت که بیش از ۹۵ درصد معامله‌گرانِ کوتاه مدت در نهایت ضرر می‌کنند.

اما می‌توان با داشتن برنامه و البته کسب تجربه، تا حد زیادی ریسک محرک‌های تصادفی را کاهش داد. فراموش نکنید که حتی بهترین تریدرهای دنیا هم گاهی اوقات پشت سر هم ضرر می‌کنند.

با داشتن یک برنامه معامله که مکتوب باشد و انجام تحقیقات کافی پیش از معامله، با بررسی نتایج تریدها در طی چند ماه، می‌توان حدس زد که آیا استراتژی مناسبی دارید یا خیر. لازم به ذکر است که بازار ارزهای دیجیتال بیشتر از هر بازار دیگری دارای محرک‌های تصادفی و عمدی است و برای همین به عقیده کارشناسان، معامله در این بازار از بازارهای دیگر ریسک بیشتری دارد.