تزوس (Tezos) چیست؟

در این مطلب به معرفی و بررسی یکی از پرسروصداترین ارزهای دیجیتال این روزها یعنی تزوس خواهیم پرداخت. همچنین در این مطلب آموزشی، گذری کوتاه به تاریخچه پر حاشیه تزوس خواهیم زد و با چگونگی کار کاردن بلاک چین آن آشنا خواهیم شد.

تزوس چیست؟

تزوس (Tezos) خود را به عنوان اولین پلتفرم خوداصلاحگر بین ارزهای دیجیتال معرفی کرده است. پلتفرم قراردادهای هوشمند تزوس مشابه اتریوم است و امکان ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز را می‌دهد، با این تفاوت که از الگوریتم اجماع اثبات سهام استفاده می‌کند. شرکت‌کنندگان در بلاک چین تزوس یا همان سهام‌داران، می‌توانند بر روی تغییراتی که می‌خواهند رای دهند تا درباره طرح‌های پیشنهادی یک توافق جمعی در شبکه حاصل شود.

تزوس در سایت خود ویژگی‌های اساسی زیر را برای توصیف پلتفرمش به کار برده است:

خود اصلاحگر (Self-Amendment): ویژگی خود اصلاحی به تزوس این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به فورک یا جدا شدن زنجیره‌ها به دو بلاک چین متفاوت، بروزرسانی‌های خود را اعمال کند. این مورد از این جهت حائز اهمیت است که می‌تواند جلوی چند قسمت شدن جامعه، تغییر انگیزه‌های سهام‌داران و مختل شدن شبکه در طول زمان را بگیرد. به خاطر ویژگی خود اصلاحی تزوس هزینه‌های اجرای بروزرسانی در پروتکل و پیاده‌سازی نوآوری‌ها در آینده کاهش می‌یابد.

مدیریت درون زنجیره‌ای (On-Chain Governance): در تزوس تمامی سهامداران می‌توانند در مدیریت پروتکل دخیل باشند. چرخه انتخاباتی برای سهامداران یک فرایند سازمان‌یافته است تا درباره طرح‌های پیشنهادی توافق جمعی حاصل شود. با ترکیب ساز و کار مدیریت درون زنجیره‌‌ای با پروتکل خود اصلاحگر، امکان تغییر نحوه فرایند رای‌گیری در آینده با کشف مکانیزم‌های بهتر مدیریت، نیز وجود خواهد داشت.

نوآوری غیرمتمرکز (Decentralized Innovation): اصلاحات پیشنهاد شده که پذیرفته می‌شوند، می‌تواند شامل پرداخت کردن به گروه‌ها یا افرادی باشد که قصد بهبود پروتکل را دارند. این نوع ساز و کار تامین مالی نگهداری از شبکه را به صورت غیرمتمرکز ممکن می‌سازد. ایجاد یک اکوسیستم از توسعه‌دهندگان فعال و متنوع که برای مشارکت در پروتکل انگیزه اقتصادی دارند، روند توسعه و پذیرش تزوس را بهبود خواهد بخشید.

قراردادهای هوشمند و بررسی رسمی (Smart Contracts & Formal Verification): پلتفرم تزوس قابلیت ایجاد قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکزی را که امکان دستکاری و مختل کردن آن توسط اشخاص ثالث وجود ندارد را به کاربران می‌دهد. علاوه بر این تزوس به فرایند بررسی رسمی قراردادهای هوشمند را که تکنیکی برای بهبود امنیت آن‌هاست، کمک می‌کند. این تکنیک در صورت استفاده صحیح از باگ‌های هزینه‌بر و جنجال آفرین در آینده جلوگیری می‌کند.

اثبات سهام (Proof-of-Stake): مشارکت‌کنندگان (نودها) در شبکه‌های همتا به همتای غیرمتمرکز منابع محاسباتی لازم برای بقا و ادامه حیات شبکه را فراهم می‌کنند. بر خلاف دیگر ارزهای دیجیتال مبتنی بر اثبات سهام، در تزوس هر سهامداری می‌تواند در فرایند اجماع شرکت کند و به دلیل مشارکت در تامین امنیت و پایداری شبکه، از سوی آن جایزه بگیرد. موانع ورود در ساز و کار تزوس کمتر از بقیه و هزینه‌های آن نیز در مقایسه با سایرین اندک است.

نمایندگی (Delegation): یک سپرده امن لازمه‌ی مشارکت در فرایند اثبات سهام است. همانطور که اثبات سهام بر روی درستکار بودن اکثریت افراد شبکه استوار است، امنیت تزوس نیز با پروتکل انگیزه بخش آن از طریق مجازات افراد متقلب و پاداش دادن به افراد راستگو در شبکه تحقق می‌یابد. کاربرانی که نمی‌خواهند مستقیماً در پروتکل اجماع شرکت کنند، قادر به انتخاب نماینده و سپردن حقوق خود به آن‌ها هستند.

تاریخچه بحث برانگیز تزوس

تزوس محصول فکری آرتور بریتمن (Arthur Breitman)، مختصص کامپیوتری است که در آگوست ۲۰۱۴ تحت نام مستعار L.M. Goodman، وایت پیپر تزوس را منتشر کرد. متعاقباً بریتمن در همان سال شرکتی به نام Dynamic Ledger Solutions را در ایالت دلاویر تاسیس کرد و سمت مدیر اجرایی آن را بر عهده گرفت.

آرتور و همسرش کتلین (Kathleen)، کارمند سابق موسسه بریجواتر و R۳، بعد از جذب ناموفق سرمایه توسط روش‌های سنتی، به‌منظور افزایش منابع مالی برای ساخت پلتفرم تزوس تصمیم به برگزاری عرضه اولیه سکه (ICO) گرفتند.

تمرکز پلتفرم تزوس بر روی ارائه‌ یک دموکراسی غیرمتمرکز است که با بهره‌گیری از اجماع اثبات سهام به سهام‌دارانش اجازه اداره شبکه و هدایت آن را به صورت درون زنجیره‌ای می‌دهد.

تزوس در جولای ۲۰۱۷ و طی عرضه اولیه سکه ۲۳۲ میلیون دلار سرمایه جذب و بریتمن بنیاد تزوس را در زوگ سوئیس تاسیس کرد. بریتمن از یوهان گورز (Johann Gevers) درخواست کرد تا ریاست بنیاد را برعهده بگیرد. از طرفی قرار بود که بنیاد تزوس، شرکت داینامیک لجر سولوشن بریتمن را به همراه مالکیت معنوی کد منبع تزوس در خود ادغام کند.

ولی همه‌چیز طبق برنامه پیش نرفت و بین بریتمن و گورز اختلافاتی به وجود آمد.

اساساً رئیس و عضو هیئت مدیره بنیاد تزوس کنترل دارایی‌هایی که توسط ICO به‌دست آمده بود را در دست داشت و عدم تفاهم‌ها به خاطر کسانی که گورز برای اداره تزوس روی کار آورده بود، موجب اختلافات شد.

نقشه از این قرار بود که توکن‌های عرضه اولیه باید به مشارکت‌کنندگان تحویل داده و بلاک چین تزوس به صورت یک نرم‌افزار رایگان راه‌اندازی می‌شد.

علاوه بر این بریتمن سعی کرد گورز را کنار بزند که در نهایت نه تنها موجب جنجال عمومی بین بریتمن و گورز شد، بلکه بین جامعه تزوس و شرکت آرتور (DLS) هم اختلافات شدیدی به وجود آمد.

شرکت DLS که متعلق به بریتمن بود، خیلی زود از سوی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا تحت فشارهای قانون‌گذاری مبنی بر اینکه توکن‌های تزوس باید به عنوان اوراق بهادار در نظر گرفته شوند، قرار گرفت. همچنین این موضوع مطرح شد که مبالغ به سرمایه‌گذاران برگشت داده شوند اما در نهایت SEC با آن موافقت نکرد.

در نهایت گورز و هیئت‌مدیره بنیاد تزوس به‌صورت داوطلبانه در فوریه ۲۰۱۸ انصراف دادند و دو تن از فعالان مورد حمایت بریتمن، به نام‌های مایکلمانی و راین جپرسون جایگزین آن‌ها شدند.

بروزرسانی‌های اندکی در چند ماه آتی برای تزوس ارائه شد که سبب عصبانیت جامعه آن‌ها شده بود.

سپس در ماه ژوئن سال ۲۰۱۸، بنیاد تزوس اعلام کرد که شرکت‌کنندگان در عرضه اولیه سکه باید سیاست‌های شناخت مشتری و ضد پولشویی (KYC/AML) را تکمیل کنند. البته گفتنی است که این خواسته با واکنش منفی از سوی جامعه تزوس روبرو شد.

تزوس چگونه کار می‌کند؟

تزوس یک پلتفرم غیرانحصاری، توزیع شده و خود اصلاحگر است که از قراردادهای هوشمند برای فراهم آوردن یک ساز و کار حاکمیتی درون زنجیره‌ای منحصربفرد و ایجاد برخی بهبودها نسبت به پلتفرم‌هایی مانند اتریوم بهره می‌برد. تمرکز اصلی پلتفرم بر روی یک طراحی چند ساختاری با بروزرسانی‌های جزئی درون زنجیره‌ای در پروتکل است که به نوعی از مدل اجماع اثبات سهام اصلاح شده استفاده می‌کند که در آن سهامداران قادر به تغییر ساختار حاکمیتی پروتکل هستند.

پوسته شبکه (Network Shell)

حاکمیت منحصربفرد و ظرفیت‌های خود اصلاحگری تزوس از طریق پوسته شبکه آن امکان‌پذیر شده است. برای درک چگونگی کار کردن پوسته شبکه باید پروتکل بلاک چین‌های معمولی را به سه زیر پروتکل اصلی و متمایز از هم تقسیم کنیم:

۱. پروتکل شبکه: پروتکل شبکه که اغلب از آن به عنوان پروتکل «سخن‌چینی» یاد می‌شود و چگونگی مخابره و پخش شدن تراکنش‌ها را در سرتاسر شبکه بین نودها (مشارکت‌کنندگان در شبکه) مشخص می‌کند. این پروتکل همچنین شامل نحوه دانلود کردن بلاک چین، پیدا کردن یا کشف نودهای دیگر در شبکه و چگونگی اعلام بلاک‌های یافت شده به شبکه است. در حالت کلی، پروتکل شبکه شاهد بیشترین نوآوری‌ها و فعالیت‌های مربوط به توسعه است.

۲. پروتکل تراکنش: پروتکل تراکنش توسط زبان اسکریپت‌نویسی یک ارز دیجیتال تعریف می‌شود و برای بیت کوین همان مدل خروجی تراکنش‌های خرج نشده یا همان UTXO است. اگر بخواهیم این زیر پروتکل را در بیت کوین مثال بزنیم، شامل هر چیزی از ایجاد بیت کوین‌های جدید طی فرایند استخراج تا به کارگیری امضاهای دیجیتال در تایید تراکنش‌ها می‌شود. ایجاد تغییراتی در این زیر پروتکل معمولاً به عنوان یک سافت فورک شناخته می‌شود و اغلب زنجیره دیگری پس از اعمال آن‌ها ادامه پیدا نمی‌کند.

۳. پروتکل اجماع: این زیر پروتکل نحوه به اجماع رسیدن (یک توفق جمعی) بین تمامی نودهای شبکه بلاک چین را مشخص می‌کند. بیت کوین از اثبات کار (Proof of Work) به عنوان مدل اجماع خود استفاده می‌کند. این پروتکل برای حفظ پایداری و اصالت بلاک چین حیاتی است؛ چرا که نحوه جلوگیری از وقوع اتفاقاتی مانند دوبار خرج کردن و تغییرناپذیر بودن بلاک چین را تعیین می‌کند. از اعمال تغییرات در پروتکل اجماع معمولاً به عنوان یک هاردفورک یاد می‌کنند و اغلب زنجیره‌ دیگری پس از آن‌ها به وجود می‌آید. این نوع هاردفورک‌ها سبب بروز جدایش در جوامع ارزهای دیجیتال می‌شود (مانند نمونه بیت کوین و بیت کوین کش)، و تزوس قصد دارد این مشکل را با طراحی خود حل کند.

پوسته شبکه تزوس، پروتکل‌های اجماع و تراکنش را در چیزی که «پروتکل بلاک چین» نامیده، ترکیب می‌کند. پروتکل بلاک چین مجموعه‌ای پیوسته از بهبودهای توافق شده درباره وضعیت عمومی بلاک چین است که در آن بلاک‌ها عاملین اصلی تغییردهنده وضعیت زنجیره محسوب می‌شوند. از این جهت پروتکل بلاک چین می‌تواند خودش را معاینه کند و به بلاک‌ها اجازه فعالیت بر روی پروتکل را دهد. در نتیجه سهام‌داران با رای‌های خود می‌توانند به طور مستقیم بر روی بروزرسانی‌های سیستم تاثیر بگذارند.

پوسته شبکه به عنوان رابط بین پروتکل شبکه و پروتکل بلاک چین عمل می‌کند. در واقع وظیفه پوسته شبکه، حفظ و ارائه بهترین زنجیره شناخته شده به کلاینت‌هاست. تزوس به زبان برنامه‌نویسی اکمل (OCaml) نوشته شده و پوسته شبکه در آن قابلیت شناسایی بلاک‌ها، تراکنش‌ها و پروتکل‌ها را دارد.

ماژول‌های زبان اوکمل برای اصلاح مستقیم پروتکل فعلی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین پوسته شبکه مانع از حملات دی‌داس (DDoS) به سوی شبکه می‌شود. در واقع مهمترین قابلیت پلتفرم تزوس قابلیت پیاده‌سازی پروتکل‌هایی با ویژگی اصلاح‌پذیری خودشان است.

حاکمیت تزوس

حاکمیت تزوس به طور کاملا به سهام‌داران (دارندگان ارز دیجیتال) آن بستگی دارد. تمامی سهام‌داران می‌توانند در حاکمیت پروتکل شرکت کرده و بر روی بروزرسانی‌های مطرح شده توسط توسعه‌دهندگان رای دهند.

با اینکه سازوکار ابتدایی رای‌دهی از پیش تعریف شده است، اما فرایند حاکمیت به گونه‌ای است که حتی می‌تواند نحوه رای‌دهی را با پیشرفت شبکه تغییر داد. شرایط بسیاری وجود دارد که می‌تواند موجب تغییر در پروتکل شود که مهمترین آن‌ها رای سهام‌داران است.

هرچند سازو‌کارهای پیچیده‌تری از طریق مدل حاکمیتی می‌تواند اعمال شود. برای مثال اثبات مشروعیت تغییرات جدید در مقایسه با تغییرات گسترده‌ای که به اتفاق بیشتر اعضای شبکه رسیده که در واقع اصول کلی پلتفرم را نشان می‌دهد و توسط سهام‌داران برقرار شده است.

اثبات سهام سیال (Liquid Proof of Stake)

پیاده‌سازی اثبات سهام ترکیب بهینه‌ای از مفاهیم مختلفی مانند اسلشر (Slasher)، زنجیره فعال (Chain of Activity) و اثبات سوزاندن (Proof of Burn) است. تزوس به جای استخراج یا ماینینگ از فرایندی به نام بیکینگ (Baking) استفاده می‌کند. ایجاد بلاک‌ها در این ساز و کار توسط سهام‌داران صورت می‌گیرد؛ به این نحو که به جای حل یک معمای ریاضی پیچیده، هنگامی می‌توانند یک بلاک جدید ایجاد کنند که توکن تزوس (Tezzie) در اختیارشان به صورت تصادفی برای ایجاد بلاک انتخاب شود.

اما هیچ الزامی برای شرکت کردن همه در این فرایند وجود ندارد. کاربرانی که قصد شرکت نکردن در رای‌دهی را دارند، می‌توانند با انتخاب یک نماینده برای سکه‌هایشان قدرت رای‌دهی خود را در اختیار آن‌ها قرار دهند. به بِیکر‌ها (Bakerها کسانی هستند که بیکینگ را انجام می‌دهند) چند هفته پیش از آغاز رای‌دهی اطلاع داده می‌شود تا توکن‌های ضمانت (Bond) را که یک سپرده پویا بر اساس تعداد بلاک‌هایی است که یک نماینده برای ایجاد آن‌ها انتخاب شده را ایجاد کنند.

بیکرها در صورت درستکار بودن به عنوان پاداش توکن دریافت می‌کنند و در صورت متقلب بودن (اقدام به دوبار خرج کردن، پیش بردن انشعابات زنجیره در شاخه‌های مختلف) توکن‌های سهام‌گذاری شده آنان به عنوان مجازات ضبط می‌شود.

برای آغاز بیکینگ، حداقل رم ۸ گیگابایت و اتصال پایدار اینترنت و مقدار مشخصی توکن تزوس مورد نیاز است.

تاریخچه قیمت تزوس

در حال حاضر قیمت هر واحد تزوس برابر با ۱.۲ دلار است. این ارز دیجیتال که در نیمه دوم ۲۰۱۷ به برخی صرافی‌ها اضافه شد، در ماه دسامبر همان سال به همراه بیت کوین رشد شدیدی را تجربه کرد و ارزش هر سکه آن به بیش از ۱۰ دلار نیز رسید. رشد قابل توجه دیگری که این ارز دیجیتال از خود نشان داد و با افزایش حجم معاملات نیز روبرو شد، از اوایل سال ۲۰۱۹ شکل گرفت و موجب ۳ برابر شدن قیمت تزوس شد.

تعداد کل سکه‌های شبکه حدود ۷۹۲ میلیون عدد است که در حال حاضر ۶۶۰ میلیون واحد آن در گردش است.

کیف پول تزوس

برای نگهداری تزوس باید کیف پول آن را داشته باشید یا از کیف پول‌هایی استفاده کنید که از تزوس پشتیبانی می‌کنند. برای این منظور تزوس چهار گزینه نرم‌افزاری معرفی کرده است. همچنین امکان ذخیره تزوس بر روی کیف پول‌های سخت افزاری ترزور و لجر نیز میسر است.

کیف پول گالئون

در صورتی که قصد نگهداری تزوس بر روی دسکتاپ دارید، می‌توانید از کیف پول گالئون که برای پلتفرم‌های ویندوز، لینوکس و مک او اس ارائه شده، استفاده کنید.

کیف‌پول‌ گالئون

خرید تزوس

چند روش برای خرید تزوس وجود دارد. می‌توان از سایت‌های داخلی اقدام به خرید تزوس کرد، هرچند احتمال آن که تزوس در آن‌ها موجود باشد، بسیار کم است. همچنین می‌توان با استفاده از سایت‌های داخلی بیت کوین و اتریوم خرید و با توجه به جفت ارزهایی که برای این ارز دیجیتال در صرافی‌های خارجی وجود دارد، آن را به تزوس تبدیل کرد.

با وجود آنکه در حال حاضر تزوس در رده ۱۷ام ارزشمندترین ارزهای دیجیتال بازار قرار دارد، اما صرافی‌های بزرگ مانند بایننس آن را به فهرست خود هنوز اضافه نکرده‌اند. از این رو باید در انتخاب صرافی مناسبی که با کاربران ایرانی مشکل نداشته باشد و همچنین رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از مسدود شدن دارایی‌ها، توجه کرد. لیست صرافی‌هایی که از ارز دیجیتال تزوس پشتیبانی می‌کنند را می‌توان از کوین‌مارکت‌کپ مشاهده کرد.