آیا استخراج بیت کوین روزی به پایان خواهد رسید؟

به احتمال زیاد یکی از سوالاتی که در بدو آشنایی با ارزهای دیجیتال و بیت کوین برای شما مطرح شده این بوده که آیا استخراج بیت کوین یک روز تمام خواهد شد؟ یا اینکه پس از استخراج آخرین بیت کوین چه اتفاقی خواهد افتاد؟ می‌دانیم که تعداد بیت کوین‌های شبکه محدود است و نحوه شکل‌گیری این محدودیت در مقاله‌ای با عنوان «چرا بیت کوین استثنائی است؛ سوالاتی که کسی پاسخ نمی‌دهد!» مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله سعی شده تا به پرسش‌های طرح شده، پاسخ‌های مناسبی داده شود.

واکاوی واژه استخراج

از آنجا که فرایند پیدا کردن هش بلاک در شبکه بیت کوین مانند پیدا کردن طلا توسط معدنچیان است، نام استخراج یا ماینینگ را بر روی آن گذاشته‌اند. اما استخراج بیت کوین همان فرایند افزودن بلاک‌های جدید به بلاک چین است.

از این رو فرایند استخراج را نمی‌توان تنها دریافت پاداش شبکه یا به عبارت ساده‌تر یافتن سکه‌های ارزشمند بیت کوین تلقی کرد. تعداد سکه‌های بیت کوین محدودیت ۲۱ میلیون واحدی دارد. تاکنون بیش از ۱۷.۵ میلیون سکه از این تعداد در شبکه آزاد شده و قابلیت گردش یا انتقال پیدا کرده است. البته تعداد زیادی بیت کوین نیز از دست رفته‌اند و به دلیل فراموش شدن کلید خصوصی‌ آن‌ها توسط مالکینشان، دیگر امکان دسترسی به آن‌ها وجود ندارد.

در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که استخراج بیت کوین و افزودن بلاک‌های جدید به شبکه برای همیشه ادامه خواهد یافت اما این قضیه درباره‌ی پاداش بلاک‌ها کمی متفاوت است.

استخراج بیت کوین؛ فرایندی حیاتی برای شبکه

قبل از هر چیز، باید بدانید که هیچ وقت تعداد واحدهای مطلق بیت کوین به ۲۱ میلیون عدد نخواهد رسید. یعنی این امکان وجود دارد که ۲۰,۹۹۹,۹۹۹.۹ واحد بیت کوین داشته باشیم، اما پاداش بلاک هیچ وقت صفر مطلق نخواهد شد. پاداش فعلی بیت کوین ۱۲.۵ واحد بیت کوین است. این مقدار در سال آینده به ۶.۲۵ بیت کوین خواهد رسید. پس از ۴ سال دیگر این پاداش به 3.125 واحد می‌رسد. هر چقدر که این تقسیم پاداش ادامه پیدا کند، از نظر ریاضی باز هم هرگز به صفر مطلق نخواهیم رسید.

پروتکل بیت کوین به گونه‌ای است که در هر دوره تقریباً چهار ساله پاداش بلاک‌های آن نصف می‌شود. اگر این را مانند نصف کردن ذره‌ای از یک ماده در نظر بگیرید که در نهایت به کوچکترین بخش تشکیل‌دهنده آن یعنی اتم می‌رسید، پاداش بلاک‌ها نیز به همین منوال با هر بار نصف شدن به کوچکترین واحد فعلی پروتکل بیت کوین یعنی یک ساتوشی (معادل ۰.۰۰۰۰۰۰۰۱ واحد بیت کوین) می‌رسد.

استخراج آخرین ساتوشی در بلاک شماره ۶,۹۳۰,۰۰۰ اتفاق خواهد افتاد، اما آیا نمی‌شود یک ساتوشی (satoshi) را به میلیون‌ها واحد کوچکتر تقسیم کرد؟ با در نظر گرفتن دوره حدودی ۴ ساله با هر بار نصف شدن پاداش، سال ۲۱۴۰ آخرین سالی خواهد بود که طبق پروتکل فعلی، استخراج‌کنندگان بیت کوین دیگر پاداشی از بابت افزودن بلاک‌های جدید به بلاک چین دریافت نخواهند کرد. در حال حاضر در دوره سوم کاهش پاداش بلاک قرار داریم و پاداشی که برای استخراج‌کننده هر بلاک تعلق می‌گیرد، مقدار ۱۲.۵ واحد بیت کوین (BTC) است.

البته با تغییر دادن کوچکترین واحد بیت کوین در پروتکل آن می‌توان روند استخراج را برای واحدهای کوچکتر از ساتوشی نیز ادامه داد. یعنی برای مثال اگر زمانی توسعه‌دهندگان بیت کوین تصمیم بگیرند هر وارد ساتوشی را مثلاً به هزاران واحد ریزتر تقسیم کنند، در این صورت روند دریافت پاداش توسط ماینرها از سال ۲۱۴۰ به این سو نیز ادامه می‌یابد. ناگفته نماند که در شبکه لایتنینگ به دلیل کارمزد بسیار اندک، از واحد میلی ساتوشی (یک هزارم ساتوشی) استفاده می‌شود.

واحدی کوچکتر از یک ساتوشی

برای پاسخ دادن به این سوال که آیا تولید بیت کوین روزی به پایان می‌رسد، باید بررسی کنیم که اضافه کردن اعشار بیشتر به بیت کوین مورد نیاز خواهد بود یا خیر.

برای درک بهتر این پرسش می‌توان فرض کرد که قیمت بیت کوین در آینده به ۱ میلیون دلار برسد. در اینصورت هر ساتوشی معادل ۱ سنت خواهد بود. این یکای ارزی برای انجام تراکنش‌های خرد هم کافی به نظر می‌رسد؛ حال آنکه دلار نیز در طول زمان دچار تورم می‌شود و قدرت خرید یک سنت پس از گذشت چند دهه به شدت کاهش خواهد یافت. از این نظر احتمال ایجاد تغییراتی در کوچکترین واحد بیت کوین، حتی با وجود فرض ۱ میلیون دلار شدن هر واحد از آن نیز غیرضروری خواهد بود.

دوم آنکه منبع درآمد ماینرها از فرایند استخراج، تنها به پاداش بلاک‌ ختم نمی‌شود و کارمزد تراکنش نیز بخش دیگری از درآمد آن‌ها را تشکیل می‌دهد.

با یک نگاه اجمالی به میزان کارمزد تراکنش‌های شبکه بیت کوین، روند صعودی ملایم افزایش کارمزد‌ها را در بلندمدت می‌توان مشاهده کرد.

البته این نمودار به دلیل تفاوت در تعداد تراکنش‌ها روزانه نمی‌تواند معیار دقیقی باشد و برای این منظور باید میانگین کارمزد‌ شبکه به ازای هر تراکنش را به دست آورد.

این نمودار اطلاعات بهتری در اختیار می‌گذارد، به طوریکه میانگین کارمزد برای هر تراکنش اغلب اوقات بین ۰.۰۰۱ تا ۰.۰۰۰۱ بیت کوین در نوسان بوده است. در صورتی که کارمزد‌ هر تراکنش روند ثبات تقریبی خود را به بیت کوین در طول زمان حفظ کند، با فرض افزایش قیمت آن، می‌توان کارمزد‌ها را به عنوان منبع درآمد جدید ماینرها در دهه‌های بعدی معرفی کرد. در این صورت دیگر اهمیتی نخواهد داشت که پاداش ماینرها به چه اندازه‌ای باشد و کسی به آن توجه نخواهد کرد.

مورد آخر که باید به آن توجه داشت، ضرورت انجام هاردفورک در تغییر اعشار هر واحد بیت کوین است. هاردفورک که در دنیای ارزهای دیجیتال همواره یک واژه‌ی جنجال‌ برانگیز بوده، همراه با بزرگ شدن جامعه‌ی بیت کوین در آینده، باعث افزایش احتمال بروز اختلافات نیز خواهد شد؛ هنوز از یاد نبرده‌ایم که بر سر تغییر سایز بلاک‌های شبکه، چه مشاجراتی در جامعه بیت کوین به وجود آمد.

سودآوری استخراج

اما با چند سوال مهم مواجه می‌شویم. ماینرها در سال ۲۱۴۰ و حتی قبل تر از آن که پاداش بلاک‌ها به اندازه زیادی کاهش یافته، دیگر چه انگیزه‌ اقتصادی برای استخراج که در واقع همان فرایند تایید تراکنش‌ها، برقراری حیات و مهمتر از همه تامین امنیت در شبکه است، خواهند داشت؟ در صورتی که این کار برای آن‌ها نفع مالی نداشته باشد و درآمد حاصل از استخراج، کفاف هزینه‌هایی که از بابت پول انرژی و نگهداری دستگاه‌های استخراج می‌پردازند را ندهد، برای آن‌ها عقلانی نخواهد بود که استخراج بیت کوین را ادامه دهند.

در نظر داشته باشید که حدود ۱۳ سال دیگر بیش از ۹۹ درصد سکه‌های شبکه آزاد شده‌اند و مابقی سکه‌ها برای استخراج شدن باید بیش از یک قرن منتظر بمانند. این مورد می‌تواند عاملی پیشران در گسترش صنعت ماینینگ برای استخراج حدود ۱۵ درصد از سکه‌های شبکه در ۱۳ سال آینده باشد. سود آور بودن استخراج بیت کوین در آینده نزدیک، با توجه به کاهش شدید پاداش بلاک نسبت به زمان حال حاضر تنها در چند وضعیت قابل توجیه است.

در حالت اول یا باید هزینه‌های استخراج به شدت کاهش یابند (که قسمت عمده آن به ارزان شدن برق و دستگاه‌ها در آینده وابسته است) یا اینکه درآمد حاصل از استخراج به شدت افزایش یابد (با غیر قابل تغییر بودن نحوه‌ی عرضه بیت کوین، این مورد را می‌توان به افزایش قیمت بیت کوین، یا افزایش منبع درآمد از طریق کارمزدها ربط داد). البته هر دو حالت می‌توانند همزمان با یکدیگر اتفاق بیافتند که این مورد بیشتر از بقیه محتمل است.

کارمزدهای شبکه در آینده می‌توانند جایگزین منبع درآمد فعلی ماینرها شوند. البته با در نظر داشتن گسترش راهکارهای مقیاس‌پذیری مانند شبکه لایتنینگ، نمی‌توان از کارمزدها در آینده‌ای نزدیک انتظار زیادی داشت.

این را هم نباید فراموش کرد که طراحی پروتکل بیت کوین به گونه‌ای است که با خارج شدن تعدادی از ماینرها به دلیل به صرفه نبودن استخراج، کاهش سختی شبکه موجب آسان‌تر شدن استخراج یا به عبارت دیگر ورود افراد دیگری خواهد شد که استخراج برای آن‌ها سودآور تلقی می‌شود.

نقطه سر به سر

«نقطه سر به سر» مفهومی است که هر ماینری باید با آن آشنا باشد. این نقطه در واقع قیمتی از بیت کوین یا هر ارز دیجیتال با قابلیت استخراج را نشان می‌دهد که در آن درآمد ناشی از فروش بیت کوین‌های استخراج شده با هزینه‌های برآمده از پول انرژی، هزینه نگهداری و هزینه استهلاک در طول زمان برابری می‌کند. البته درباره دستگاه‌های استخراج با توجه به اینکه میزان سختی شبکه (که از میزان هش ریت یا به نوعی مشارکت در امر استخراج به دست می‌آید) در یک روند افزایشی قرار دارد، هر دستگاه بازه زمانی سودآوری معینی دارد که این پارامتر متغیر را نیز در محاسبه نقطه سر به سر در آینده باید لحاظ کرد.

نتیجه‌گیری

با در نظر داشتن پروتکل فعلی شبکه، آخرین ساتوشی در سال ۲۱۴۰ در شبکه بیت کوین استخراج خواهد شد. اما در صورتی که واحدهای ریزتری نسبت به ساتوشی در شبکه مورد استفاده واقع شوند، آزاد شدن بیت کوین در شبکه ادامه خواهد یافت.

استخراج بیت کوین تا زمانی که حتی یک کامپیوتر (نود) در شبکه حاضر باشد، ادامه می‌یابد و هیچوقت به پایان نخواهد رسید.

مدل اقتصادی که ساتوشی ناکاموتو بیت کوین را بر اساس آن طراحی کرده، شامل دو منبع درآمدی برای ماینرها یا استخراج‌کنندگانی است که فرایند افزودن بلاک‌های جدید به شبکه را بر عهده دارند.

می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که پاداش بلاک‌ها، نقش پیشران اولیه را برای مقبولیت بیت کوین در دهه‌های ابتدایی پیدایش این ارز دیجیتال ایفا خواهد کرد؛ اما پیشران اصلی برای بقای شبکه در بلندمدت کارمزدهای آن خواهد بود.