وب ۳.۰ چیست؟ اینترنت آینده با اسم رمز Web ۳.۰

همه چیز نیاز به به‌روزرسانی دارد. فرض کنید هنوز هم ماشین‌های ما هندلی بودند! اینترنت هم از این قاعده مستثنی نیست. اینترنت هم نیاز به به‌روزرسانی دارد و باید نسل‌های مختلفی از آن توسعه پیدا کند! وب ۳.۰ چیست؟ وب ۳، یک به‌روزرسانی برای اینترنت است!

وب ۳.۰ چیست؟

وب ۳.۰ یا وب معنایی (Semantic Web) در واقع نسل سوم وب جهان گستر (World Wide Web) یا همان اینترنت است که برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ توسط گوین وود (Gawin Wood)، هم‌بنیان‌گذار اتریوم (Ethereum) و بنیان‌گذار پولکادات (Polkadot) معرفی شد. وب سه دنیای وبی است که در آن سطح دسترسی‌ها بالاست و هر لحظه و از هر جایی می‌توان به آن دسترسی داشت. غیرمتمرکز بودن و استفاده از هوش مصنوعی (Ai) و یادگیری ماشین (ML) از جمله ویژگی‌های این نسل از اینترنت است.

می‌توان گفت که وب تیری، به دوران اینترنت بعد از وب ۲ و وب ۱ گفته می‌شود. اضافه‌شدن امکانات تعاملی جدید برای کاربران، تراکنش‌های مالی آنی و بهره‌گیری از ماشین لرنینگ و Aiها باعث شده تا وب تیری به یک مفهوم داغ در دنیای اینترنت تبدیل شود.

روی‌هم‌رفته، اگر بخواهیم با توجه به اطلاعاتی که تا به امروز در دست داریم web ۳ را تعریف کنیم، می‌توانیم آن را نوعی اینترنت غیرمتمرکز و معناگرا بدانیم که کاربرد هوش مصنوعی در آن بسیار پررنگ‌تر و نقش مافیاهای متمرکزی مانند غول‌های فناوری در اداره آن بسیار بسیار کم‌رنگ‌تر است. وب ۳.۰ یک مفهوم در حال توسعه است. هنوز هم بسیاری از توسعه‌دهندگان و پیش‌گامان اینترنت به‌طور دقیق نمی‌دانند که web ۳ چگونه اجرایی خواهد شد؛ اما این نوع اینترنت یک سری ویژگی‌های کلی دارد که اصول بنیادین آن هستند.

وب ۳.۰ چطور کار می‌کند؟

وب تری از فناوری‌های غیرمتمرکز برای ساختن یک اینترنت امن‌تر با حریم خصوصی بهتر استفاده می‌کند. در واقع کدهای کامپیوتری این فضا را می‌سازند و کاربران می‌توانند در بستر این کدها، انواع و اقسام تعاملات را با یکدیگر برقرار کنند. جریان داده‌ها بهتر، امکان ساخت انواع اپلیکیشن‌ها و شخصی‌سازی‌های بیشتر امکاناتی هستند که نسل جدید اینترنت را شکل می‌دهد.

در واقع وب سه، تمرکززدایی نسل اول را با تعامل‌پذیری نسل دوم ترکیب می‌کند و یک محیط نسبتاً کاربرپسند به آن اضافه می‌کند. این نسل از اینترنت همان طور که گفتیم، یک به‌روزرسانی بزرگ برای اینترنت است و از همین رو آن را کامل‌تر، کاربردی‌تر و بهتر می‌کند.

فراموش نکنید که وب ۳ یک اختراع نیست و یک اصطلاح است که به سیر پیشرفت فناوری اینترنت و وب اشاره دارد.

نسل های وب و تاریخچه Web ۳.۰

برای درک پاسخ این سؤال که وب ۳ چیست، اول از همه باید وب نسل ۱ و وب ۲ را زیر ذره بین برد. پس فراموش نکنید که ترتیب تاریخچه وب به شکل زیر است:

• وب ۱ یا همان وب ابتدایی
• وب ۲ یا همان اینترنتی که بیشتر عمرمان با آن سر و کار داشتیم
• وب ۳ یا همان وب آینده

Web ۱.۰ چیست؟

وب ۱ یا به عبارت ساده‌ترین نسخه اول اینترنت، در حقیقت از صفحه‌هایی تشکیل می‌شد که از سرور دریافت می‌شدند؛ اما خبری از کاربری روان و خوشایندی که امروزه مشاهده می‌کنیم نبود. اما اگر بخواهیم اینترنت را معادل شبکه جهانی وب در نظر بگیریم، تولد آن به سال ۱۹۸۹ برمی‌گردد. در این سال دو دانشمند به نام‌های تیم برنرز لی (Tim Berners-Lee) و رابرت کی‌لیو (Robert Cailiau) پروتکل HTTP را توسعه دادند و اولین ارتباط موفقیت‌آمیز بین سرور و کلاینت را برقرار کردند.

وب نسل اول در حقیقت کاربران را به دو بخش تقسیم می‌کرد: صاحبان وب‌سایت‌ها و خوانندگان. صاحبان وب‌سایت‌ها اطلاعاتی را در وب‌سایت‌های شخصی خود منتشر می‌کردند و خوانندگان تنها می‌توانستد این اطلاعات را مطالعه کنند. به همین دلیل است که وب ۱ را اینترنتی «فقط برای مطالعه» (Read-only) هم می‌خوانند.

Web ۲.۰ چیست؟

در یک کلام، وب ۲ را می‌توان یک اینترنت تعامل‌پذیر توصیف کرد که امکان تولید محتوا را برای همه کاربران فراهم می‌کند. وب ۲ محتوایی را که خود کاربران تولید کرده‌اند در اختیار میلیون‌ها کاربر دیگر از سراسر جهان قرار می‌دهد. پیشرفت این نوع اینترنت به‌دلیل ظهور گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی به‌طور چشمگیری تسریع شد.

محبوبیت کم‌نظیر این پلتفرم‌ها باعث شده تا شرکت‌هایی که صاحب آنها هستند (از جمله فیس‌بوک، آمازون، اپل، مایکروسافت، گوگل و نتفلیکس) به بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان تبدیل شوند و صفت «غول‌های فناوری» را از آن خود کنند.

ویژگی های وب ۳.۰

تا به اینجای مقاله درباره ماهیت کلی وب ۳.۰ صحبت کردیم و به برخی از ویژگی‌های آن اشاره کردیم. در این قسمت هم نگاهی کوتاه و خلاصه به برخی از اساسی‌ترین ویژگی‌های وب ۳ خواهیم داشت و پس از آن رابطه بین نسل سوم اینترنت و بلاکچین را بررسی خواهیم کرد.

تمرکززدایی

تمرکززدایی را شاید بتوان مهم‌ترین ویژگی web ۳ دانست. در وب ۲ کامپیوترها از پروتکل HTTP در قالب آدرس‌های وب منحصربه‌فرد استفاده می‌کنند و از آن برای پیداکردن اطلاعاتی بهره می‌برند که در یک موقعیت مخصوص قرار دارد. این موقعیت مخصوص در اکثر مواقع یک سرور واحد است.

اما درباره وب ۳، ازآنجاکه اطلاعات بر اساس محتوایشان جست‌وجو و پیدا می‌شوند، این احتمال وجود دارد که داده‌ها به‌طور هم‌زمان در موقعیت‌های مختلفی وجود داشته باشند و این باعث تمرکززدایی در نسل سوم وب می‌شود. این ویژگی در حقیقت پایگاه‌های داده عظیمی را که در اختیار غول‌های فناوری قرار دارد به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کند و قدرت مطلق آنها را با اعطای کنترل بیشتر به کاربران، از آنها می‌گیرد.

حذف واسطه‌ها

وب ۳.۰ «بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث» (Trustless) و همچنین «بدون نیاز به مجوز» (Permissionless) است. web ۳ این امکان را به کاربران می‌دهد که بدون اینکه به یک پلتفرم واسطه اعتماد کنند، به‌صورت مستقیم با یکدیگر تعامل داشته باشند. همچنین آنها می‌توانند بدون اینکه نیاز باشد از یک نهاد مرکزی کسب اجازه کنند، در فضای وب ۳ فعالیت داشته باشند.

در نتیجه، اپلیکیشن‌های وب ۳ روی زنجیره‌ها یا دیگر شبکه‌های غیرمتمرکز و همتابه‌همتا اجرا خواهند شد. با توجه به این تعریف، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا همان Dappها را که مبتنی بر بلاکچین هستند می‌توان نمونه‌هایی از محصولات web ۳ دانست.

هوش مصنوعی

در وب سه کامپیوترها می‌توانند اطلاعات را دقیقاً مانند انسان‌ها متوجه شوند و تفسیر کنند. آنها این کار را از طریق فناوری‌های مبتنی بر وب معناگرا و همچنین پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing یا NLP) انجام می‌دهند.

هوش مصنوعی یکی از نیازهای اساسی وب ۳ برای دست‌یابی به اهدافش است. وب ۳ از الگوریتم‌های مخصوص برای تقلید نوع یادگیری انسان استفاده می‌کند و سپس به‌مرور دقت آن را بالا می‌برد. این قابلیت‌ها باعث می‌شود که کامپیوترها بتوانند در کمترین زمان ممکن، به دقیق‌ترین و مرتبط‌ترین پاسخ‌ها دست پیدا کنند.

گرافیک ۳ بعدی

یکی دیگر از صفت‌های وب ۳.۰، «وب فضایی» (Spatial Web) است. دلیل اطلاق این صفت از آن جهت است که وب ۳ مرز بین دنیای فیزیکی و دنیای دیجیتال را کم‌رنگ خواهد کرد و جهان‌های مجازی سه‌بعدی را به مرکز توجه خواهد کشاند.

به‌طور کلی وب ۳ آمده تا اینترنت را به یک فناوری هوشمندتر، مستقل‌تر و آزادتر تبدیل کند و برای این کار از هوش مصنوعی، بلاکچین، گرافیک سه‌بعدی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده بهره خواهد برد.

سایر ویژگی های وب سه

• استفاده از محاسبات لبه (Edge Computation) به جای استفاده از پردازش ابری، باعث می‌شود که یکپارچگی در سیستم‌های وب تیری بیشتر شده و در نهایت تجربه جالب‌تری خلق شود.
• وب معنایی (Semantic Web) دیگر قابلیتی است که در وب ۳ به وجود آمده و جای کلیدواژه‌ها و کلمات کلیدی را گرفته است. این موضوع نیز به تجربه کاربری بهتر و سریع‌تر‌شدن پروسه دریافت پاسخ منجر می‌شود.

وب ۳.۰ و بلاکچین

همان طور که در طول مقاله بارها اشاره کردیم، یکی از ویژگی‌های بنیادین وب ۳.۰ تمرکززدایی است؛ یعنی دقیقاً همان خصیصه‌ای که مهم‌ترین ویژگی فناوری بلاکچین هم هست. بنابراین منطقی است که رابطه نزدیکی بین وب ۳.۰ و بلاک چین وجود داشته باشد.

دنیای غیرمتمرکز پر از قراردادهای هوشمندی است که نیاز به اعتماد به واسطه‌ها را از بین برده‌اند؛ همه فعالیت‌های این دنیا را این کدها کنترل می‌کنند و دخالت انسانی در آنها به حداقل رسیده است؛ همه تصمیمات آنها در صورت موافقت اکثریت اعضا اتخاذ می‌شوند؛ هیچ‌کسی به‌تنهایی نمی‌تواند بخش خاصی از اطلاعات را حذف یا سانسور کند؛ کاملاً شفاف است و فعالیت هر عضوی برای سایر اعضا قابل‌رؤیت است. به‌طور کلی بسیاری از ویژگی‌هایی که در وب ۳ به‌دنبال آنها هستیم، در فناوری بلاکچین یافت می‌شوند.

با همه اینها مسئله مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که وب ۳ و بلاکچین از لحاظ تئوری یک مفهوم یکسان نیستند.

وب ۳.۰ یک اصطلاح گسترده‌تر است که پروژه‌های بلاک چینی را هم شامل می‌شود. به‌بیان ساده‌تر، همه پروژ‌ه‌های بلاک چینی زیرمجموعه وب تیری محسوب می‌شوند؛ اما هر پروژه فعال در حوزه وب ۳ لزوماً بلاک چینی نیست.

برخی از پروژه‌های وب ۳ از دفترکل‌های توزیع‌شده دیگری نیز بهره می‌برند. بهترین مثال برای این قضیه، پروژه آیوتا (IOTA) است. آیوتا یک شبکه غیرمتمرکز است که ارز دیجیتال مخصوص خود را هم دارد؛ اما مبتنی بر زنجیره‌های بلوکی نیست و از یک دفترکل توزیع‌شده دیگر به نام تنگل (Tangle) استفاده می‌کند.

با این حال، نمی‌توان انکار کرد که بلاکچین محبوب‌ترین دفترکل توزیع‌شده است و تعداد پروژه‌های وب ۳ که مبتنی بر بلاک چین هستند به‌طور قابل‌توجهی بیشتر است.

بلاکچین موفق شد ایده وب ۳ را از حالت تئوری خارج کند و به آن جامه عمل بپوشاند. امروزه اگر بخواهیم چند مورد از پروژه‌های موفق در حوزه وب ۳ را نام ببریم، حتماً نام پروژه‌های بلاک چینی شناخته‌شده‌ای مانند اتریوم، سولانا و پولکادات در بین آنها به چشم می‌خورد.

در همین راستا قصد داریم قسمت پایانی مقاله را به پروژه‌های برتر وب سه اختصاص دهیم و مرور کوتاهی بر آنها داشته باشیم.

بهترین پروژه های وب ۳.۰

همان طور که در قسمت قبل هم اشاره کردیم، امروزه پروژه‌های بلاک چینی بهترین نمونه‌ها برای درک وب ۳.۰ هستند. ما سه پروژه اتریوم، سولانا و پولکادات را برای معرفی انتخاب کرده‌ایم؛ اما باز هم اشاره می‌کنیم که وب تری محدود به این پروژه‌ها نیست و کارایی بسیار گسترده‌تری دارد.

اتریوم

امکان ندارد که درمورد تمرکززدایی و حذف واسطه‌ها صحبت کنیم و نامی از اتریوم به میان نیاوریم. اتریوم نه‌تنها خودش یک شبکه غیرمتمرکز است، بلکه میزبان هزاران پروژه‌ غیرمتمرکز دیگر هم هست که از این بلاک چین برای کدنویسی قراردادهای هوشمند خود استفاده کرد‌ه‌اند.

به همین دلیل نمی‌توان کاربردهای اتریوم را در یک جمله خلاصه کرد. امروزه می‌توان از پلتفرم‌های دیفای اتریوم وام گرفت، در صرافی‌های غیرمتمرکز موجود روی اتریوم تبادل انجام داد، در اداره دائوها مشارکت کرد، بازی‌های بلاکچینی انجام داد و ده‌ها کاربرد دیگر که روزبه‌روز در حال گسترش هستند.

سولانا

سولانا یکی از پروژه‌های بلاک چینی مطرح این روزهاست که در زمان نگارش این مقاله، رتبه پنجم سایت کوین‌مارکت‌کپ را از لحاظ حجم بازار به خود اختصاص داده است. سولانا جزو پروژه‌هایی است که لقب «قاتل اتریوم» را دریافت کرده‌اند.

سولانا هم مانند اتریوم میزبان پروژه‌های غیرمتمرکز زیادی است؛ پروژه‌هایی که در بین آنها صرافی‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌های سهام‌گذاری، ابزارهای تجزیه‌وتحلیل داده، پل‌های بلاک چینی و بازی‌های غیرمتمرکز به چشم می‌خورند.

پولکادات

پولکادات یک پروتکل شبکه است که لقب «اینترنت بلاک چین‌ها» را به‌درستی از آن خود کرده است. این پروتکل بر مسئله مهم تعامل بلاکچین‌ها متمرکز است و نه‌تنها انتقال توکن‌ها، بلکه انتقال اطلاعات را هم در بین بلاک چین‌های مختلف ممکن می‌کند. بنابراین پولکادات یک محیط چندزنجیره‌ای است که هدفش امکان‌پذیرکردن فعالیت‌هایی مانند احراز هویت میان‌زنجیره‌ای و محاسبات میان‌زنجیره‌ای است.

پولکادات اطلاعات را هم در بین زنجیره‌های باز و عمومی و هم در زنجیره‌های خصوصی و دارای مجوز منتقل می‌کند؛ بنابراین می‌توان از آن برای ساخت اپلیکیشن‌هایی استفاده کرد که اطلاعات را از زنجیره‌های خصوصی دریافت و سپس آن را در زنجیره‌های عمومی منتشر می‌کنند.

سایرین

اینکه بخواهیم همه پروژه‌هایی را که در حوزه web ۳ فعال هستند معرفی کنیم، مثل این می‌ماند که بخواهیم همه وب‌سایت‌هایی را که در اینترنت وجود دارند بررسی کنیم. امروزه با توجه به افزایش تعداد بلاکچین‌هایی که از فناوری قرارداد هوشمند پشتیبانی می‌کنند، هزاران پلتفرم و اپلیکیشن‌ غیرمتمرکز وجود دارند که هریک در حوزه‌ای فعال هستند.

روی‌هم‌رفته، همه پلتفرم‌های وام‌دهی ارز دیجیتال، صرافی‌های غیرمتمرکز، اوراکل‌ها، پلتفرم‌های شرط‌بندی، پل‌های بلاکچینی، دائوها، پروژه‌های فعال در حوزه اینترنت اشیا، راهکارهای لایه دوم و همه و همه پروژه‌های دیگری که وابسته به اینترنت و در عین حال غیرمتمرکز هستند، در دسته‌بندی وب ۳ جای می‌گیرند.

بهترین مروگرهای وب ۳.۰

امروز کمتر مرورگری را می‌توانید پیدا کنید که از امکاناتی که وب ۳ در اختیار کاربران قرار می‌دهد،‌ پشتیبانی نکند. با این حال یک سری از مرورگرها برای web ۳ ساخته شده‌اند! اپرا، بریو و اوسیریش از جمله این موارد هستند.

فراموش نکنید که گوگل کروم و فایرفاکس و سافاری که از جمله محبوب‌ترین مرورگرهای وب هستند، جزو مرورگرهای وب ۳ به حساب نمی‌آیند. با این حال از افزونه‌هایی که کاربر را به دنیای وب تیری متصل می‌کند، پشتیبانی می‌کنند.

اوپرا (Opera)

اوپرا یک مرورگر قدیمی است. از جمله امکانات جالبی که مروگر اپرا در اختیار کابران قرار می‌دهد می‌توان به مسدودسازی تبلیغات روی مروگر، امنیت بالا و حالت‌های مختلف برای صرفه‌جویی در مصرف اینترنت اشاره کرد.

در صورتی که شما هم قصد دانلود این مروگر را دارید می‌توانید از این لینک اقدام به دانلود این مروگر کنید. فراموش نکنید که مرورگرهایی مثل اپرا، به محبوبیت نمونه‌هایی مثل کروم و فایرفاکس نیستند.

بریو (Brave)

اگر به حوزه بلاک چین و ارزهای دیجیتال علاقه‌مند باشید، احتمالاً نام بریو و توکن BAT را شنیده‌اید. بریو یکی از مرورگرهایی است که با تمرکز روی حریم خصوصی ساخته شده است و از جمله مروگرهای وب تیری به حساب می‌آید.

برای دانلود مروگر بریو می‌توانید از این لینک اقدام کنید. امکان نصب افزونه‌های مختلف هم روی این مرورگر وجود دارد.

اوسیریس (Osiris)

شاید برایتان عجیب باشد، ولی اوسیریس سومین مروگر پرطرفدار وب سه به حساب می‌آید و پشت سر بریو و اپرا حرکت می‌کند.

این مروگر قابلیت جدیدی به مرورگرهای نسل سوم اضافه نمی‌کند، ولی محیط کاربری ساده و امنیت بالا از جمله ویژگی‌های این مرورگر است. برای دانلود اوسیریس می‌توانید از این لینک اقدام کنید.

بهترین بازی های وب ۳.۰

سندباکس (Sandbox)

سندباکس در لغت به‌معنای فضایی است که هر کاری بخواهید می‌توانید در آن انجام دهیدو هر چیزی که بخواهید بسازید. سندباکس بیش از آن که یک بازی باشد،‌ یک اکوسیستم است. امکان ساخت بازی، ساخت آیتم‌های گرافیکی و ترتیب‌دادن یک زندگی مجازی از جلمه ویژگی‌هایی است که این بازی در اختیار کاربر قرار می‌دهد.

ایلوویوم (Illuvium)

ایلوویوم یک بازی وب سه به حساب می‌آید که خود را اولین بازی چند بلاکچینی معرفی می‌کند. این بازی یک بازی جهان باز است و یک دنیای مجازی برای تعامل کاربر با بازیکنان دیگر می‌سازد.

مثل بازی‌های بلاکچینی مرسوم، در ایلوویم هم شما مالک حقیقی تمام دارایی‌هایتان در بازی هستید و می‌توانید املاک و آیتم‌های خود را به به دیگران بفروشید و تعاملات مالی داشته باشید.

دیسنترالند (Decentraland)

دیسنترالند یکی از محبوب‌ترین بازی‌های وب سه به حساب می‌آید. خرید و فروش زمین‌های مجازی، بازی‌های مختلف در داخل این پلتفرم و امکان ساخت و خریدوفروش NFTها، از جمله ویژگی‌های اصلی دیسنترالند به حساب می‌آید.

می‌توان گفت که این بازی یک اکوسیستم جامع است و کاربر می‌تواند طیف وسیعی از کارها و اقدامات را در آن انجام دهد.

مزایا و معایب وب ۳ چیست؟

قطعاً وب تیری یکی از مهمترین تغییرات فناوری در سال‌های پیش رو است. با این حال یک سری معایب هم به همراه خود دارد. مثلاً کارکردن با فناوری‌های این حوزه کمی دشوار است و همین موضوع باعث می‌شود آنچنان که وب ۲ کاربرپسند بود، کاربر پسند نباشد.

از سوی دیگر، پشتیبانی از فناوری‌هایی مثل بلاک چین و قراردادهای هوشمند سبب می‌شود که دنیای وب ۳ با دنیایی که پیش از این در اینترنت می‌دیدیم متفاوت باشه. در جدول زیر مزایا و معایب این فناوری را مشاهده می‌کنید.

آینده وب ۳ چیست؟

بسیاری از دوست‌داران ارزهای دیجیتال درباره ارتباطی که بین وب ۳ و بلاک چین وجود دارد اطلاعات دقیقی ندارند. برخی از آنها وب ۳ و بلاک چین را معادل یکدیگر می‌دانند و برخی دیگر فکر می‌کنند وب تیری زیرمجموعه‌ای از بلاکچین است؛ در حالی که هیچ‌یک از این دو درست نیست.

هیچ‌یک از ما هنوز در جایگاهی قرار نداریم که بتوانیم web ۳ را به‌طور دقیق تعریف کنیم. تعریف دقیق هر پدیده جدید تنها در صورتی امکان دارد که به مرحله عملی برسد؛ چراکه در طول این فرایند اتفاقات زیادی ممکن است رخ بدهند. اتفاقاتی که بر ماهیت این پدیده تأثیر می‌گذارند و جنبه‌هایی را به آن اضافه یا از آن کم‌ می‌کنند.

با این حال، هر مفهومی یک سری قوانین بنیادین هم دارد که نمی‌توان آنها را زیر پا گذاشت. تمرکززدایی، توزیع‌شدگی، بهره‌گیری از هوش مصنوعی، مقابله با انحصارطلبی و تقسیم منافع در بین کاربران، قوانین بنیادین web ۳ هستند.

سؤالات متداول