توکن چیست؟ آموزش کاربردها، انواع و ساخت Token

توکن ارز دیجیتالی است که خودش بلاک چین مستقل ندارد. اگر این تعریف برای شما نامفهوم است، نگران نباشید و این مقاله را تا پایان دنبال کنید. در این مقاله ابتدا با بیانی کاملاً ساده توضیح می‌دهیم که تفاوت کوین و توکن در بازار ارزهای دیجیتال چیست و سپس مزیت‌های ایجاد یک توکن به‌جای بلاک چین اختصاصی را بررسی می‌کنیم.

توکن چیست؟

به‌طورکلی، توکن (Token) شکلی از دارایی رمزنگاری‌ شده یا کریپتوکارنسی است که بلاک چین مستقل خود را ندارد، روی شبکه‌های دیگر جابه‌جا می‌شود و کاربردهای گسترده‌ای دارد. با این حال تعاریف مختلفی برای مفهوم توکن ارائه می‌شود که بسته به نوع نگاهمان می‌توانند درست باشند. در ادامه این تعاریف را هم باهم مرور می‌کنیم:

• در بازار ارزهای دیجیتال، یک «توکن» ارز دیجیتالی است که بلاک چین مستقل خود را ندارد و روی شبکه‌های دیگر (مانند شبکه بلاک چینی اتریوم) جابه‌جا می‌شود.
• امروز به هر ارز دیجیتالی که در بازار وجود دارد توکن می‌گویند. هر واحد ارزی مستقل در یک شبکه می‌تواند توکن در نظر گرفته شود. با این تعریف، اتر (ETH)، ارز دیجیتال بومی شبکه اتریوم هم یک توکن محسوب می‌شود، اما در بازار، اتر را یک کوین در نظر می‌گیرند.

فراموش نکنید که توضیحات ارائه‌شده درباره تفاوت مفهوم کوین و مفهوم توکن، بر اساس ذهنیت موجود در بازار است و ممکن است.

کاربردهای توکن چیست؟

توکن‌ها در فضای ارزهای دیجیتال، کاربردهایی گسترده‌ای دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرداخت: یکی از اصلی‌ترین کاربردهای توکن‌ها، پرداخت است و کاربران می‌توانند پرداخت‌های خود را با استفاده از توکن‌ها انجام دهند.
• ساخت پول دیجیتال: وقتی شما با استفاده از توکن‌ها می‌توانید پرداخت انجام دهید و سرمایه‌گذاری کنید، پس می‌شود با آنها پول هم ساخت!
• سرمایه‌گذاری: شاید بیشتر کاربران ارزهای دیجیتال توکن‌ها را با این کاربرد بشناسند. سرمایه‌گذاری با هدف کسب سود از نوسانات یکی از کاربردهای گسترده توکن‌هاست.
• احراز و مدیریت هویت: از آنجایی که توکن‌ها ویژگی‌های یک دارایی رمزنگاری شده را دارند، می‌توان از آنها برای احراز هویت و مدیریت امن هویت استفاده کرد.
• رأی‌گیری: هر توکن می‌تواند به‌عنوان یک شناسه منحصربه‌فرد روی بلاک چین ثبت شود و کسی نمی‌تواند نتایج آن را تغییر دهد؛ از همین رو یک گزینه ایدئال برای رأی‌گیری به حساب می‌آیند.
• دیفای: وقتی همه این ویژگی‌ها را باهم ترکیب کنیم، توکن بهترین گزینه برای فعالیت کاربران در فضای دیفای (DeFi) خواهد بود.

انواع توکن

توکن‌ها از نظر ماهیت به دو دسته توکن‌های مثلی (Fungible Tokens) و توکن‌های غیرمثلی (Non-fungible Tokens) تقسیم می‌شوند. به علاوه توکن را می‌شود به‌واسطه کاربردشان به چندین دسته مختلف تقسیم کرد.

توکن مثلی (Fungible Tokens)

در اقتصاد، یک کالا (یا پول) در صورتی مثلی یا تعویض‌پذیر (Fungible) تلقی می‌شود که واحدهای آن با یکدیگر قابل‌تعویض باشند و نتوان هیچ‌کدام از آنها را کم‌ارزش‌تر یا با ارزش‌تر از دیگری دانست.

به‌عنوان مثال، بیت کوین، دلار و ریال در دسته دارایی‌های مثلی قرار دارند. یک اسکناس ۱۰,۰۰۰ تومانی نسبت به یک اسکناس ۱۰,۰۰۰ تومانی دیگر از نظر ارزش کاملاً برابر است و هر دو می‌توانند با یکدیگر تعویض شوند. زمانی که یک اسکناس ۱۰,۰۰۰ تومانی به دوست خود قرض می‌دهید، انتظار ندارید که بعداً دقیقاً همان اسکناس را پس بگیرید.

در حال حاضر ۹۹٪ توکن‌های بازار مانند تتر و چین لینک، مثلی هستند و همه واحدهای آنها از نظر ارزش مشابه و قابل‌تعویض هستند.

توکن غیرمثلی (NFT)

یک توکن غیرمثلی (Non-fungible Token) یا به اختصار NFT، یک دارایی رمزنگاری شده و دیجیتال است که کمیاب و منحصربه‌فرد بوده و روی بلاک چین ذخیره و جابه‌جا می‌شود. آیتم‌‌های بازی‌های کامپیوتری، اقلام کلکسیونی، آثار هنری دیجیتال، بلیط رویدادهای مختلف، نام‌ دامنه‌ها، یک خانهٔ توکن سازی شده و … در دسته توکن‌های غیرمثلی جای می‌گیرند.

یوتیلیتی توکن (Utility Token)

توکن کاربردی یا یوتیلیتی توکن (Utility Token)، ارز رمزنگاری شده و دیجیتالی است که از آن برای پرداخت هزینه‌ها و خرید کالا و خدمات در یک یا چند پروژه خاص استفاده می‌شود. امروزه اغلب توکن‌های موجود در بازار توکن‌های کاربردی هستند. مثلاً Token لینک (Link) یک توکن کاربردی است که افراد می‌توانند با آن هزینه خدمات پلتفرم چین لینک را پرداخت کنند.

ارزش این توکن‌ها فقط با عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و هیچ پشتوانه‌ای برای آنها تعریف نشده است. همچنین ارزش این Tokenها به‌طور مستقیم هیچ ارتباطی با ارزش یا سرمایه‌های شرکت توسعه‌دهنده ندارد.

سکیوریتی توکن (Security Token)

توکن اوراق بهادار یا سکیوریتی توکن (Security Token) ارز رمزنگاری شده و دیجیتالی است که دارنده آن صاحب بخشی از یک دارایی، شرکت یا سود یک فعالیت خاص خواهد بود. به‌عنوان مثال، زمانی که یک خانه یا یک شرکت تبدیل به هزاران توکن شود و مانند سهام میان سرمایه‌گذاران توزیع شود، آن توکن یک توکن اوراق بهادار به شمار می‌رود.

اینکه یک توکن اوراق بهادار است یا نه را نهاد قانون‌گذار کشور مشخص می‌کند. مثلاً در آمریکا، کمیسیون بورس آمریکا از طریق تست هاوی مشخص می‌کند که یک دارایی اوراق بهادار است یا خیر. طبق تست هاوی، هر دارایی که شرایط زیر را داشته باشد، اوراق بهادار است:

• یک سرمایه‌گذاری مالی باشد؛
• در آن انتظار سود تعریف شده باشد؛
• در یک شرکت ثبت شود؛
• این سود باید از فعالیت یک شخص ثالث به دست آید.

گاورننس توکن (Governance Token)

توکن حاکمیتی یا گاورننس (Governance) ارز دیجیتالی است که دارنده آن می‌تواند با آن در تصمیم‌گیری‌ها و رأی‌گیری‌ها برای آینده یک سیستم یا شبکه نقش داشته باشد. به‌عنوان نمونه، توکن یونی سواپ (Uniswap) یک توکن حاکمیتی است که دارنده آن می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مهم این صرافی غیرمتمرکز حق رأی داشته باشد.

توکن‌های حاکمیتی اغلب اوقات در طبقه Tokenهای کاربردی جای می‌گیرند و این یعنی یک توکن حاکمیتی می‌تواند توکن کاربردی هم باشد.

استیبل کوین (Stablecoin)

استیبل کوین‌ ها که به ارزهای دیجیتال با ارزش ثابت هم مشهور هستند، به توکن‌هایی گفته می‌شود که پشتوانه آنها یک ارز رایج مثل دلار یا پوند یا یک دارایی خاص مثل طلاست. مشهورترین استیبل کوین بازار تتر (USDT) است.

این نوع از توکن‌ها یکی از انواع پرکاربرد توکن به حساب می‌آیند و بخش بزرگی از کاربران کریپتو از آنها در معاملات خود استفاده می‌کنند.

رپد توکن (Wrapped Token)

رپد توکن (Wrapped Token)، توکن‌هایی هستند که ارزش اساسی آن‌ها به یک ارز رمزنگاری شده دیگر گره خورده است. این توکن‌ها برای بهبود قابلیت همکاری بین بلاک چین‌ها طراحی شده‌اند و به کاربران اجازه می‌دهند تا دارایی‌های خود را از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر منتقل کنند.

به عنوان مثال، رپد بیت کوین (WBTC) یک رپد توکن است که ارزش آن به بیت کوین (BTC) متصل است. WBTC بر روی شبکه اتریوم عمل می‌کند، به این معنی که کاربران می‌توانند آن را در برنامه‌های مالی غیرمتمرکز اتریوم استفاده کنند.

مزیت‌های استفاده از توکن‌های پیچیده عبارتند از:

• افزایش قابلیت همکاری بین بلاک چین‌ها
• امکان استفاده از دارایی‌های یک بلاک چین در بلاک چین دیگر
• دسترسی به ویژگی‌ها و خدمات جدید

توکن هواداری (Fan token)

فن توکن دارایی‌ دیجیتال رمزنگاری‌ شده‌ای است که فرصت کسب درآمد را از روابط میان طرفداران و تیم‌های ورزشی فراهم کرده است و می‌توان آن را مانند ارزهای دیجیتال خریدوفروش کرد. یک توکن‌ هواداری می‌تواند به‌عنوان ارزی برای خرید کالا و مجموعه‌ها و رویدادهای ویژه ورزشی نیز عمل کنند.

فن توکن‌ها را می‌توان در دسته توکن‌های کاربردی قرار داد. این یعنی کاربر با داشتن آن‌‌ها می‌تواند از طیف مشخصی از امکانات بهره‌مند شود.

توکن (Token) چه تفاوتی با کوین (Coin) دارد؟

جالب است بدانید که ۷۰ درصد ارزهای دیجیتال بازار در حقیقت توکن‌ هستند و از بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، بایننس چین (Binance Chain)، ایاس و تزوس استفاده می‌کنند. (Coinmarketcap) بود. در زیر به‌شکلی کلی به بررسی تفاوت کوین و توکن پرداخته‌ایم.

داشتن بلاک چین اختصاصی

مهم‌ترین چیزی که مفهوم توکن را با «کوین» (Coin) متمایز می‌کند،‌ داشتن یا نداشتن بلاک چین مستقل است. طبق این تعریف، یک کوین ارز دیجیتالی است که بلاک چین مستقل خود را دارد.

بیت کوین، اتریوم، ریپل، سولانا، بیت کوین کش، کاردانو و صدها ارز دیجیتال دیگر که بلاک چین‌های اختصاصی خود را دارند در دسته‌بندی کوین‌ها جای می‌گیرند. اولین مرجعی که کوین و توکن را از یکدیگر متمایز کرد، وب‌سایت کوین مارکت کپ بود.

از بزرگترین Tokenهای بازار هم می‌توان به تتر، چین لینک، دای (Dai)، آوی (Aave)، یرن فایننس (Yearn.Finance) و بت (BAT) اشاره کرد. همچنین، برخی توکن‌ها پس از اینکه به حد کافی توسعه پیدا کردند، به‌دنبال ایجاد بلاک چین اختصاصی خودشان می‌روند و به کوین تبدیل می‌شوند.

سهولت ساخت Token نسبت به Coin

ساخت توکن برای توسعه‌دهندگان بلاک چینی بسیار راحت‌تر از ایجاد یک بلاک چین و شبکه مستقل است و در بیشتر مواقع پروژه‌ها می‌توانند بدون نیاز به هزینه‌های نجومی برای طراحی یک بلاک چین، ارز دیجیتال خود را بسازند و به اهداف اولیه خود برسند.

پروژه‌هایی که قصد توسعه یک بلاک چین را دارند، معمولاً ابتدا از یک بلاک چین واسطه برای خود توکن ایجاد کرده و پیش‌فروش یا همان عرضه اولیه سکه (ICO) برگزار می‌کنند و در ازای پول ملی یا ارزهای دیجیتال دیگر توکن‌های خود را پیش از راه‌اندازی پروژه به فروش می‌رسانند. ارزش این توکن‌ها رابطه مستقیمی با وضعیت پروژه و حرکت آن در راستای اهدافش خواهد داشت.

کیف پول اختصاصی

در حالی که کوین‌ها هر کدام می‌توانند کیف پول اختصاصی خود را داشته باشند، توکن‌ها روی کیف پول‌های بلاک چینِ میزبان ذخیره می‌شوند. به‌عنوان مثال، تمام توکن‌های مبتنی بر اتریوم، روی کیف پول‌ها و آدرس‌های اتریوم ذخیره می‌شوند، اما نمی‌توانید بیت کوین را روی آدرس اتریوم ذخیره کنید، چون یک کوین است.

چطور بفهمیم یک ارز دیجیتال توکن است یا کوین؟

برای اینکه متوجه شوید یک ارز دیجیتال کوین است یا توکن می‌توانید به صفحه اختصاصی آن در وب‌سایت ارزدیجیتال مراجعه کنید.

انواع استاندارد ساخت توکن

• BRC۲۰ یا BRC-۲۰، یک استاندارد آزمایشی است که توسعه‌دهندگان و حتی کاربران عادی می‌توانند از طریق پروتکل‌هایی مثل اردینالیز (Ordinals)، که ژانویه ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد، روی شبکه بیت کوین و روی هر ساتوشی (Satoshi) توکن‌های دیگری مثل NFT و توکن‌های عادی دیگر بسازند.
• ERC-۲۰ یک استاندارد توکن مثلی است که برای شبکه اتریوم طراحی شده است. این استاندارد ویژگی‌های اساسی مانند انتقال، ذخیره و قراردادهای هوشمند را تعریف می‌کند.
• BEP-۲۰ یک استاندارد است که برای شبکه زنجیره هوشمند بایننس (BSC) طراحی شده است. این استاندارد مشابه ERC-20 است و ویژگی‌های مشابهی را ارائه می‌دهد.
• ERC-۷۲۱ یک استاندارد توکن غیرمثلی است که برای شبکه اتریوم طراحی شده است. این استاندارد ویژگی‌های اساسی مانند مالکیت، هویت و منحصربه‌فرد بودن را تعریف می‌کند.
• ERC-۱۱۵۵ یک استاندارد توکن چندمنظوره است که برای شبکه اتریوم طراحی شده است. این استاندارد امکان ایجاد توکن‌های مثلی و غیرمثلی را در یک قرارداد هوشمند فراهم می‌کند.
• TRC۲۰ یک استاندارد محبوب برای ایجاد توکن‌های مثلی در شبکه ترون است. این استاندارد ویژگی‌های اساسی مورد نیاز برای ایجاد توکن‌های مثلی را فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا توکن‌های خود را به‌طور ایمن و کارآمد ایجاد و استفاده کنند.
• یکی از محبوب‌ترین استانداردهای ساخت توکن در سولانا، استاندارد SPL است. SPL یک استاندارد متن‌باز است که توسط بنیاد سولانا توسعه یافته است. این استاندارد ویژگی‌های اساسی مورد نیاز برای ایجاد توکن‌های مثلی و غیرمثلی را فراهم می‌کند.

آموزش ساخت توکن

روی هر پلتفرم بلاک چینی که از قرارداد هوشمند و زبان‌های برنامه‌نویسی سطح بالا استفاده کند، می‌توان توکن ایجاد کرد. اتریوم در حال حاضر میزبان بیش از ۸۰٪ توکن‌های بازار است و پس از آن بایننس چین (Binance chain)، ایاس، کازماس، تزوس و ترون قرار دارند.

• در مرحله اول شبکه مدنظرتان را انتخاب کنید. ساخت Tokenروی اتریوم گران‌تر از ساخت توکن روی شبکه بایننس، سولانا یا بلاک چین‌های دیگر است.
• پس از انتخاب شبکه بلاک چینی، باید ببینید قرارداد هوشمند آن شبکه با کدام زبان‌های برنامه‌نویسی سازگار است. مثلاً زبان راست (Rust) برای بلاک سولانا و زبان سالیدیتی (Solidity) برای بلاک چین اتریوم کارایی دارد.
• برای ایجاد قرارداد هوشمند می‌توانید از قراردادهای آماده استفاده کنید و متغیرهای آن را تغییر دهید؛ توجه کنید که این کار فقط برای توکن‌های ساده و بدون کاربرد استفاده می‌شود.
• در نهایت با پرداخت کارمزد ضرب توکن، توکن شما روی شبکه بلاک چین ساخته می‌شود!

نکاتی برای ساخت توکن

ساخت یک توکن یا توکنیزه‌ کردن یک دارایی (تبدیل یک دارایی به توکن)، به‌خودیِ خود در کمتر از یک ساعت و با هزینه بسیار کم (کارمزدهای شبکه) انجام می‌شود، اما فراموش نکنید صرفاً ایجاد یک Token نمی‌تواند ارزشمندی آن را تضمین می‌کند. ساخت توکن به خودی خود بسیار آسان است، اما توکنی که هدف و کاربرد نداشته باشد، هیچ ارزشی هم ندارد.

متأسفانه آسان‌بودن ایجاد توکن‌های بی‌ارزش و بدون کاربرد، بستری برای کلاهبرداری هم فراهم کرده است و گاهی اوقات کلاهبرداران سعی می‌کنند توکن‌هایی که هیچ ارزشی ندارند را در قبال پول‌های واقعی مبادله کنند.

برای اینکه یک توکن بتواند ارزش جذب کند و مقبولیت به دست بیاورد، باید در یک پروژه کاربردی دخیل باشد و در صرافی‌های معتبر اضافه شود که به هیچ وجه کار ساده‌ای نیست.

بدون اغراق می‌توان گفت بیش از ۹۰٪ توکن‌های بازار هدف و کاربرد خاصی ندارند و صرفاً برای پرکردن جیب توسعه‌دهندگان عرضه شده‌اند.

چرا پروژه‌ها بلاک چین خودشان را نمی‌سازند؟

• صرفه‌جویی در هزینه‌ها و زمان مهم‌ترین مزیت‌ ساخت توکن به‌جای یک بلاک چین جداگانه است. بیشتر پروژه‌هایی که می‌خواهند کار روی شبکه و بلاک چین خود را آغاز کند، در ابتدا بودجه و سرمایه کافی در اختیار ندارند و به همین دلیل ابتدا سراغ ساخت یک Token‌ روی یک شبکه دیگر می‌روند. برای نمونه،‌ واحدهای ارزی ترون (TRX) در ابتدا به‌صورت Token اتریومی عرضه شدند و بعد از توسعه بلاک چین ترون، به شبکه اصلی منتقل شدند.
• در خیلی از موارد هم اصلاً نیاز به ساخت بلاک چین جداگانه برای یک پروژه احساس نمی‌شود و پروژه می‌تواند از امنیت بالای بلاک چین میزبان نهایت استفاده را ببرد. به‌عنوان نمونه، پروژه چین لینک اکنون به‌خوبی کار می‌کند و با تیم‌های بزرگی قرارداد همکاری امضا کرده است، اما Token بومی آن یعنی لینک (LINK) که در زمان نگارش این مطلب از نظر ارزش بازار در رتبه ۵ بازار قرار دارد، روی اتریوم کار می‌کند.

بهترین کیف پول توکن چیست؟

در حال حاضر تراست والت (TrustWallet.com) و متامسک (Metamask.io) بهترین کیف پول‌ها برای ذخیره توکن‌های مختلف هستند؛ چرا که هم امکان اضافه‌کردن دستی توکن‌ها را دارند و هم از شبکه‌های محبوب ساخت توکن پشتیبانی می‌کنند.

هر توکن می‌تواند روی تمام کیف پول‌ها و آدرس‌های بلاک چین میزبان ذخیره و منتقل شود. برای مثال، یک توکن اتریومی مانند چین لینک یا تتر را می‌توانید روی کیف پول و آدرس‌های اتریوم ذخیره کنید. به‌بیان ساده، با داشتن یک کیف پول و یک آدرس اتریوم می‌توانید تمام توکن‌های مبتنی بر آن را ذخیره کنید.

مزایا و معایب خرید و فروش توکن‌

همان طور که گفتیم در حال حاضر ده‌ها هزار Token و کوین مختلف در بازار وجود دارد و همین موضوع انتخاب ارز درست برای سرمایه‌گذاری را دشوار می‌کند. با این حال نباید فراموش کرد که تعدادی از توکن‌هایی که به بازار عرضه می‌شوند ارزشمند هستند.

برای خرید توکن و کوین‌های مناسب و معتبر می‌توانید از صفحه خرید ارز دیجیتال استفاده کنید. با استفاده از میانبر خرید ارزهای دیجیتال می‌توانید خیلی ساده از میان بیش از ۷۰۰ ارز دیجیتال، کوین‌های مناسب خودتان را انتخاب کنید و در عرض چند ثانیه خریدتان را تکمیل کنید.

احراز هویت در این میانبر بسیار ساده است و با واردکردن شماره ملی کارتان تمام می‌شود. پشتیبانی این میانبر ۲۴ ساعته است و هر سؤالی که دارید را می‌توانید با استفاده از دکمه پشتیبانی در میانبر بپرسید.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

در این مقاله به هر آنچه که نیاز بود درباره Token در حوزه ارزهای دیجیتال و تفاوت آن با کوین بدانید اشاره کردیم. تمام مطالب این مقاله را می‌توان در سه پاراگراف زیر خلاصه کرد:

• در بازار ارزهای دیجیتال، توکن ارز دیجیتالی است که بلاک چین مستقل خود را ندارد و در بلاک چین و کیف پول‌های یک بلاک چین میزبان ذخیره می‌شود، اما به‌طور کلی می‌توان برای اشاره به هر واحد ارزی در یک شبکه بلاک چینی از عبارت Token استفاده کرد.
• Tokenها با استفاده از قراردادهای هوشمند و کدهای برنامه‌نویسی ایجاد می‌شوند و دو مزیت اصلی استفاده از آنها به‌جای ایجاد یک بلاک چین اختصاصی، صرفه‌جویی در وقت و هزینه است.
• توکن‌ها از نظر نوع می‌توانند در ده‌ها دسته‌بندی جای بگیرند، اما در میان اغلب فعالان این حوزه، در حال حاضر آنها به سه نوع توکن‌های کاربردی، اوراق بهادار و حاکمیتی طبقه‌بندی می‌شوند.