فلش لون چیست؟ راهنمای کامل وام‌های آنی (Flash Loan) + مزایا و خطرات

بهره‌های سرسام‌آور، شرایط عجیب و غیرمنطقی برای دریافت وام، کاغذبازی اداری و وابستگی به یک نهاد مرکزی مالی و از همه بدتر مدت‌زمان طولانی برای دریافت پول؛ این موارد فقط بخشی از مشکلات ثبت‌نام و دریافت وام از بانک‌ها و مؤسسات مالی سنتی است. اما وام‌گرفتن از یک سیستم مالی غیرمتمرکز با بهره معقول بدون نیاز به حتی یک ریال وثیقه و از همه مهم‌تر دریافت آنی پول هم فقط یک رویا نیست! فلش لون (Flash Loan) یا وام آنی در دیفای بدون درخواست وثیقه حتی ثانیه‌ای از زمان کاربر را تلف نمی‌کند.

در این مقاله قصد داریم شما را با مفهوم انقلابی فلش لون‌ها در دنیای دیفای آشنا کنیم. خواهید آموخت که این وام‌های آنی چگونه کار می‌کنند، چه تفاوت‌هایی با وام‌های سنتی و وام‌های معمولی دیفای دارند، و چطور می‌توانید از آنها برای کسب سود استفاده کنید. همچنین با مزایا، معایب و خطرات احتمالی این نوع وام آشنا خواهید شد و در نهایت، روش‌های دریافت فلش لون را به شما آموزش خواهیم داد. با ما همراه باشید تا دریچه‌ای جدید به دنیای مالی غیرمتمرکز برایتان بگشاییم.

فلش لون چیست؟  

فلش لون (Flash Loan) یا وام‌های آنی، نوآوری انقلابی در دنیای دیفای است که به کاربران امکان می‌دهد بدون نیاز به وثیقه، میلیون‌ها دلار دارایی دیجیتال را در عرض چند ثانیه دریافت کنند. این وام‌ها که به صورت کاملاً غیرمتمرکز و بدون نیاز به مدارک خاص ارائه می‌شوند، معاملات آربیتراژ فوق‌العاده سریعی را ممکن می‌سازند که پیش از ظهور بلاک چین تصورناپذیر بودند.

بیشتر بخوانید: آربیتراژ چیست؟

اگرچه پروتکل دیفای ماربِل (Marble) در سال ۲۰۱۸ مفهوم فلش لون را معرفی کرد، اما شهرت اصلی این فناوری به سال ۲۰۲۰ و پیاده‌سازی آن توسط پلتفرم آوه (Aave) و صرافی غیرمتمرکز dYdX برمی‌گردد. آمار چشمگیر آوه که در پایان سال ۲۰۲۰ روزانه ۱۰۰ میلیون دلار فلش لون اعطا می‌کرد و تا اواخر ۲۰۲۱ به رکورد خیره‌کننده ۵ میلیارد دلار رسید، نشان‌دهنده محبوبیت فزاینده این خدمات نوآورانه است.

این رشد خیره‌کننده بیانگر پذیرش گسترده فلش لون‌ها به عنوان ابزاری کارآمد برای استراتژی‌های پیچیده معاملاتی در بازار ارزهای دیجیتال است. معامله‌گران حرفه‌ای از این وام‌ها برای آربیتراژ، مبادله وثیقه، بازتأمین مالی بدهی و بهینه‌سازی استراتژی‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. برای درک عمیق‌تر مزایای فلش لون‌ها، ابتدا باید با چالش‌های وام‌های سنتی و وام‌های معمولی دیفای آشنا شویم.

وام‌های سنتی

وام‌های سنتی اغلب تحت نظارت بانک‌ها و مؤسسات مالی ارائه می‌شوند که کنترل‌کننده و واسطه بین سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان هستند. در این حالت، وام‌گیرنده باید دارایی مشخصی را به‌عنوان وثیقه در اختیار بانک قرار دهد تا بتواند مبلغ مشخصی پول دریافت کند. همچنین، این وام‌ها عموماً با بهره نسبتاً بالایی همراه هستند.

اگرچه این سیستم سال‌ها موجب تأمین بودجه و رونق چرخه کسب‌وکارها و شرکت‌های تولیدی مختلف شده است، مشکلاتی همچون معیارهای سختگیرانه بانک‌ها برای احراز هویت مشتریان، فرایند طولانی ثبت درخواست وام و بهره کلان برخی وام‌ها (خصوصاً مواردی که پشتوانه وثیقه‌ اندک دارند) باعث شده بسیاری افراد و استارتاپ‌های کوچک واجد صلاحیت دریافت وام نباشند یا آن را بسیار دیر دریافت کنند.

وام‌دهی در دیفای

فناوری دفتر کل توزیع‌شده به کاربران اجازه می‌دهد محصولات و خدماتی همچون وام‌های دیجیتال را به‌شکلی غیرمتمرکز و همتابه‌همتا دریافت کنند. در وام‌دهی دیفای به‌جای نهادهای مالی متمرکز با قراردادهای هوشمندی سروکار داریم که بر اساس الگوریتم‌ها کار می‌کنند و اغلب بدون نیاز به انجام فرایند پیچیده شناخت و احراز هویت مشتری، خدمات مالی یکسان با نرخ بهره مشخص در اختیار تمام کاربران قرار می‌دهند.

با این حال، با توجه به نوسانات دارایی‌های دیجیتال، اغلب پلتفرم‌ها به‌منظور پوشش ریسک، وثیقه‌ای بیش از میزان خود وام از کاربر درخواست می‌کنند که این مسئله می‌تواند روند وام‌گیری را با خطرها و مشکلات متعددی خصوصاً برای وام‌گیرنده روبه‌رو کند.

فلش لون در دیفای

فلش لون نوعی از وام مبتنی بر قراردادهای هوشمند است که برخی از شبکه‌ها و پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند. وام‌های آنی دقیقاً برخلاف وام‌های معمولی دیفای هستند و نه‌تنها وثیقه بیش‌ازحد دریافت نمی‌کنند، بلکه در کل «هیچ» وثیقه‌ یا ضمانتی از وام‌گیرنده نمی‌گیرند.

با این حال، مانند هر نوع وام‌دهی دیگری، درفلش لون هم وام‌گیرنده باید بازپرداخت وام را انجام دهد، با این تفاوت که دریافت و بازپرداخت در قالب یک تراکنش واحد جای می‌گیرند و طی فقط چند ثانیه انجام می‌شوند. اگر در این مدت، وام‌گیرنده اصل سرمایه را بازپرداخت نکند، شرایط تعیین‌شده در قرارداد هوشمند باطل و تراکنش بازگردانده می‌شود.

ویژگی‌های کلیدی فلش لون‌ها

با مقایسه سه نوع وامی که توضیح دادیم، می‌توانیم ویژگی‌های اساسی فلش لون‌ها در دیفای را در قالب این موارد خلاصه کنیم:

بدون نیاز به وثیقه

اغلب وام‌دهندگان از وام‌گیرندگان درخواست ارائه وثیقه دارند تا مطمئن شوند که درصورت بازپرداخت نکردن وام، می‌توانند پول خود را از طریق وثیقه پس بگیرند؛ اما در فلش لون بدون وثیقه (ضمانت) ارائه چنین مدرکی لازم نیست.

البته، نبود وثیقه به این معنا نیست که وام‌دهندگان این نوع از وام‌ها نمی‌توانند پول خود را پس بگیرند. تراکنش‌های فلش لون از طریق قراردادهای هوشمند ایمنی وام‌دهندگان را تضمین می‌کنند. وام‌گیرندگان به‌جای ارائه وثیقه موافقت می‌کنند که مبلغ وام را در عرض چند ثانیه بازپرداخت کنند، در غیر این صورت تراکنش معکوس می‌شود؛ درست مثل اینکه اصلاً فرایند وام‌گیری انجام نشده است.

مبتنی بر قرارداد هوشمند

ستون اصلی فلش لون‌ها قراردادهای هوشمند هستند؛ این قراردادها مطمئن می‌شوند که تا پیش از اجرایی‌شدن قوانینی مشخص، پولی دست‌به‌دست نخواهد شد. این قوانین شامل دریافت وثیقه، بررسی اعتبار وام‌گیرنده یا فرایندهای مشابه نمی‌شود؛ بنابراین وام‌گیرنده می‌تواند به‌راحتی و بدون داشتن سرمایه اولیه وام‌های کلان دریافت کند.

با این حال، شرایط این قراردادهای هوشمند حکم می‌کنند که تمام فرایند دریافت وام و استفاده و بازپرداخت آن طی فقط یک تراکنش انجام شود. در شبکه اتریوم هر تراکنش در حدود ۱۳ ثانیه انجام می‌شود؛ بنابراین بین دریافت تا پرداخت فلش لون روی شبکه اتریوم تنها چند ثانیه فرصت داریم. اگر در این مدت، وام‌گیرنده اصل سرمایه را بازپرداخت نکند، شرایط تعیین‌شده در قرارداد هوشمند باطل و تراکنش بازگردانده می‌شود.

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند چیست؟

در عمل، با اینکه وام‌گیرنده ضمانت و وثیقه‌ای دریافت نمی‌کند، بر اساس شروط قرارداد هوشمند، بازپرداخت نکردن معادل با دریافت نکردن وام است. بنابراین، دریافت وام آنی خطر اندکی برای دو طرف وام‌دهنده و وام‌گیرنده ایجاد می‌کند. وام‌گیرنده نیاز به سرمایه اولیه ندارد و وام‌دهنده می‌تواند مطمئن باشد که حتماً بازپرداخت وام را دریافت خواهد کرد.

ارائه در کمترین زمان

معمولاً دریافت و تحقق وام پروسه‌ای طولانی است و در نهایت، اگر وام‌گیرنده برای دریافت وام مورد تأیید قرار گیرد، باید آن را به طور پیوسته طی ماه‌ها یا سال‌ها بازپرداخت کند. اما فلش لون، کاملاً فوری پرداخت و بازپرداخت می‌شود.

فلش لون چه کاربردهایی دارد؟

احتمالاً برایتان این سؤال پیش آمده که اصلاً دریافت وامی که فقط چند ثانیه در اختیار شماست چه کاربردی می‌تواند داشته باشد؟ در ادامه، به چند روش رایج اشاره می‌کنیم که در حال حاضر مورد استفاده وام‌گیرندگان وام‌های آنی قرار می‌گیرند.

آربیتراژ

آربیتراژ اصلی‌ترین روش کسب سود از فلش لون است. در این روش، معامله‌گران می‌توانند با استفاده از اختلاف قیمت در صرافی‌های مختلف، درآمد کسب کنند. فرض کنید ارز مشخصی در صرافی A یک دلار و در صرافی B دو دلار معامله می‌شود. در این حالت، می‌توانید با استفاده از فلش لون ۱۰۰ دلار از این کوین را از صرافی A بخرید و همین مقدار را در صرافی B به مبلغ ۲۰۰ دلار بفروشید. سپس، بازپرداخت وام را انجام می‌دهید و ۱۰۰ دلار سود را در جیب خودتان می‌گذارید.

گفتنی است این وام‌ها علاوه بر نیاز نداشتن به وثیقه، کارمزد چندان زیادی هم ندارند. به‌عنوان مثال، پلتفرم آوی فقط ۰.۰۹ درصد از کل مبلغ وام را به‌عنوان کارمزد کسر می‌کند. بنابراین، در حال حاضر می‌توانیم مهم‌ترین کاربرد فلش لون‌ها را افزایش چندبرابری سود در معاملات ارزهای دیجیتال بدانیم.

مبادله وثیقه

مبادله وثیقه به معاوضه سریع وثیقه یک وام با نوع دیگری از وثیقه گفته می‌شود. از آنجا که دارایی‌های وثیقه‌گذاری‌شده در دیفای در معرض نوسانات قیمت هستند، امکان لیکوییدشدن و ازدست‌رفتن سرمایه اولیه وام وجود دارد. فلش لون به کاربران کمک می‌کنند به‌سرعت یک موقعیت وثیقه را ببندند و بلافاصله یک موقعیت وثیقه جدید با دارایی متفاوت باز کنند.

اگرچه این روش پتانسیل خاصی برای کسب سود ندارد، ابزار مناسبی برای تسهیل روند وام‌گیری دیفای برای معامله‌گرهای حرفه‌ای به شمار می‌رود.

کاهش کارمزد تراکنش‌

یکی دیگر از مزایای فلش لون، صرفه‌جویی در پرداخت کارمزد تراکنش است. وام‌های فوری از چندین فرایند مالی مختلف که در حالت عادی باید طی چندین تراکنش انجام شوند، تنها در قالب یک تراکنش پشتیبانی می‌کنند. در نتیجه، کاربر می‌تواند چند تراکنش سودآور را با فقط پرداخت یک کارمزد انجام دهد.

پرداخت بدهی

فرض کنید وامی با نرخ بهره ۱۰ درصد از پلتفرم A دریافت کرده‌اید و بعد متوجه می‌شوید که پلتفرم B همین میزان وام را با نرخ بهره ۵ درصد ارائه می‌کند. در این حالت، با دریافت فلش لون می‌توانید بدهی خود را در پلتفرم A پرداخت کنید، وثیقه‌تان را آزاد و فوراً وام دیگری در پلتفرم B دریافت کنید و وام فلش را بازگردانید.

همچنین، از این وام‌ها می‌توانید برای آزادکردن وثیقه وام‌های دیگر استفاده کنید. خیلی ساده، فلش لون بگیرید، بدهی وام وثیقه‌دار خود را پرداخت کنید، وثیقه را دریافت و با آن فلش لون را بازپرداخت کنید و سپس بقیه وثیقه را برای خود بردارید.

همان طور که مشاهده می‌کنید، روش‌های بسیاری برای استفاده از فلش لون‌ها وجود دارد. با این حال، دریافت، استفاده و پرداخت این وام‌ها بسیار پیچیده است و به دانش فنی بالا و اطلاعات کامل از بازار احتیاج دارد.

مزایا و معایب وام آنی چیست؟

بررسی دقیق فلش لون‌ها در دیفای به‌وضوح نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از این نوع وام به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط قوت در افزایش پذیرش ارزهای دیجیتال استفاده کرد. با این حال، برخی از بزرگ‌ترین نقاط قوت گاهی می‌توانند به برجسته‌ترین نقاط ضعف هم تبدیل شوند. معاملات فلش لون هم اصول و ویژگی‌های متمایزی دارند که علاوه بر برتری‌دادن به این نوع وام، می‌توانند در برخی موارد کاملاً خطرآفرین باشند.

در این بخش، نگاهی اجمالی به نکات مثبت و منفی این نوع وام خواهیم داشت.

دریافت پول فوری

گاهی فرایند دردسرساز ثبت درخواست وام‌های سنتی تا زمان دریافت آن آنقدر طول می‌کشد که سرمایه دریافتی عملاً کارایی خود را از دست می‌دهد. در جریان وام‌های دیفای هم با توجه به نوسانات شدید بازار کریپتو، وثیقه‌گذاری بیش‌ازحد، بهره و مدت‌زمان طولانی بازپرداخت وام در بسیاری موارد فرصت‌های سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد. اما فلش لون‌ها در لحظه در اختیار کاربران قرار می‌گیرند و اگر به‌درستی استفاده شوند، پتانسیل کسب سود بسیار بالایی برای معامله‌گر فراهم می‌کنند.

کسب سود بدون نیاز به سرمایه اولیه

فلش لون‌‌ها و فرصت آربیتراژی که ایجاد می‌کنند، عملکردی تقریباً شبیه به اهرم در معاملات دارند. وام آنی بدون نیاز به وثیقه به وام‌گیرنده کمک می‌کنند تا سود خود را به حداکثر برساند، فرصتی که در سایر خدمات مالی سنتی و دیجیتال کمتر دیده می‌شود. اگر کاربری دانش فنی کافی و سرعت بالایی در انجام تراکنش‌های مالی داشته باشد، می‌تواند بدون نیاز به قفل‌کردن سرمایه و ریسک‌پذیری سود قابل‌توجهی کسب کند.

نیاز به دانش فنی زیاد

اگرچه شرایط، مزایا و کاربردهای فلش لون بسیار وسوسه‌انگیز به نظر می‌رسند، اما فرایند بسیار پیچیده‌ای دارد. در ابتدا فقط توسعه‌دهندگانی می‌توانستند از وام‌های آنی استفاده کنند که دانش کاملی از اتریوم و چگونگی نوشتن قراردادهای هوشمند روی این شبکه داشتند. در واقع، برای دریافت این وام‌ها، توسعه‌دهنده باید ابتدا قرارداد هوشمندی روی بلاک چین برای ثبت درخواست وام ایجاد کند و برای این کار، دانش کافی از زبان برنامه‌نویسی اتریوم یعنی سالیدیتی (Solidity) مورد نیاز است.

گفتنی است پلتفرم‌هایی هم وجود دارند که ادعا می‌کنند شرایط گرفتن فلش لون بدون دانش برنامه‌نویسی را فراهم کرده‌اند. با این حال، فعلاً پیچیدگی این وام‌ها و نبود رابط کاربری ساده ممکن است مشکلاتی برای کاربران کمترحرفه‌ای ایجاد کند.

خطر هک‌شدن پلتفرم وام‌دهنده

فلش لون ها هنوز در مراحل ابتدایی تکامل خود هستند و این فناوری نوپا می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات ایمنی و کاربردی شود. با اینکه قدرت اصلی فلش لون مدیون کارکرد قراردادهای هوشمند و اوراکل‌های قیمت است، همین مسئله می‌تواند بزرگ‌ترین نقطه ضعف برای معاملات فلش لون محسوب ‌شود. قراردادهای هوشمند در برابر حملات فلش لون آسیب‌پذیر هستند. در صورتی که این قراردادها به‌درستی ساخته نشوند یا داده‌های اشتباه دریافت کنند، امکان هک‌شدن و سوءاستفاده از آنها وجود دارد.

نمونه‌های حمله فلش لون

در واقع، فلش لون‌ها آنی به‌دلیل دستکاری «هکرها» بارها خبرساز شده‌اند. اولین خبر داغ هک‌ فلش لون‌ها مربوط به فوریه ۲۰۲۰ می‌شود، هنگامی‌که پروتکل وام‌دهی bZx دو بار طی فقط یک هفته هدف حمله «فلش لون» قرار گرفت و در مجموع، حدود یک میلیون دلار ارز دیجیتال از دست داد.

در حمله اول یک وام‌گیرنده طی عملیاتی بسیار پیچیده و طی چند ثانیه با استفاده از ۵ پروتکل مختلف دیفای بازار را دستکاری کرد و در حمله دوم، وام‌گیرنده با افزایش موقت قیمت استیبل کوینی که برای بازپرداخت استفاده می‌شد، این بار عملکرد قراردادهای هوشمند و اوراکل‌های قیمت را هدف گرفت و مبلغ زیادی اتر به سرقت برد.

به‌همین ترتیب بین اکتبر ۲۰۲۰ تا مه ۲۰۲۱، هکرها با سوءاستفاده از گزینه فلش لون در پلتفرم‌های پن‌کیک بانی (PancakeBunny)، آلفا فایننس (Alpha Finance)، اسپارتان (Spartan Protocol)، هاروست فایننس (Harvest Finance) و اکس توکن (XToken) حدود ۱۷۱ میلیون دلار به سرقت بردند!

چگونه در دیفای فلش لون بگیریم؟

همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم، بهترین راه برای دریافت و استفاده مؤثر از فلش لون، نوشتن یک قرارداد هوشمند مبتنی بر اتریوم با استفاده از زبان سالیدیتی است. برای این منظور، می‌توانید از پلتفرم‌های آوه، dYdX، کامپاند و یونی سواپ استفاده کنید. این پلتفرم‌ها از نظر دسترسی به ارزهای دیجیتال مختلف، پیچیدگی عملیات و همچنین کارمزد تراکنش متفاوت هستند.

به‌عنوان مثال، کارمزد آوه ۰.۰۹ درصد و کارمزد پلتفرم dYdX صفر است؛ با این حال، آوه به کاربر اجازه می‌دهد به ارزهای دیجیتال مختلفی دسترسی داشته باشد، درحالی که dYdX فقط برای وام‌های اتریوم، دای و یواس‌دی کوین مناسب است.

دیگر روش‌های دریافت فلش لون

علاوه بر این، پلتفرم‌هایی مانند Collateral Swap و Defi Saver هم گزینه فلش لون را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. همچنین، پلتفرم فروکامبو (Frucombo) هم به کاربر اجازه می‌دهد بدون نیاز به دانش کدنویسی، فلش لون بگیرد. با این همه، این پلتفرم‌ هم روند پیچیده‌ای طی می‌کند و برای کاربران تازه‌وارد مناسب نیست.

در واقع، برای استفاده از پلتفرم فروکامبو شما باید مهارت لازم برای چینش چند عملکرد مختلف در یک تراکنش واحد را داشته باشید، به‌صورتی که در نهایت مقروض نشوید. علاوه بر این، پلتفرم‌هایی مثل فروکامبو که گزینه فلش لون بدون نیاز به کدنویسی را ارائه می‌دهند، اغلب در دسترسی به پروتکل‌ها و ارزهای دیجیتال محدودیت دارند و اختیار عمل کاربر را بسیار کم می‌کنند.

در حال حاضر، بهترین راه برای دریافت فلش لون تسلط کامل به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی، کدنویسی قراردادهای هوشمند و البته اطلاعات کامل از نوسانات بازار است و در مجموع می‌توانیم بگوییم فلش لون‌ها فعلاً مناسب تمام معامله‌گرها نیستند.

فلش سواپ: وام فوری یونی سواپ

پلتفرم یونی سواپ هم نسخه وام فلش خود را در قالب «مبادله آنی» یا همان «فلش سواپ» (Flash Swap) ارائه می‌کند. برخلاف سایر معاملات در یونی سواپ که برای مبادله باید ابتدا توکن‌های واریزی را ارسال کنید، در «فلش سواپ» می‌توانید مشابه با فلش لون، ابتدا توکن برداشت کنید. در صورتی که نتوانید در عرض چند ثانیه به‌اندازه برداشتتان واریزی داشته باشید، کل تراکنش برگشت می‌خورد.

به عبارت دیگر، فلش سواپ به شما اجازه می‌دهد توکن‌های مبتنی بر اتریوم را بدون هزینه برداشت کنید مشروط بر اینکه در نهایت یا با جفت‌ارز مربوطه هزینه توکن‌های برداشت‌شده را بپردازید یا توکن‌های برداشت‌شده را بازگردانید. البته در این بین باید به فکر پرداخت کارمزد تراکنش مبادلات هم باشید.

مثلاً، می‌توانید از استخر نقدینگی رپداتر/دای (wETH/DAI)، توکن‌ دای برداشت کنید؛ از هر نوع منطق آربیتراژی که مایل هستید برای کسب سود استفاده کنید و در نهایت، علاوه بر کارمزد تراکنش ۰.۳ درصدی، به همان میزان دای بازپرداخت کنید یا معادل آن رپداتر بپردازید.

سوالات متداول

جمع‌بندی

وام‌های آنی یا فلش لون‌ها نمونه‌ای درخشان از ظرفیت‌های انقلابی فناوری بلاک چین و امور مالی غیرمتمرکز هستند. این نوآوری به معامله‌گران اجازه می‌دهد بدون نیاز به وثیقه و سرمایه اولیه، مبالغ هنگفتی را برای چند ثانیه قرض بگیرند و از فرصت‌های آربیتراژ، مبادله وثیقه یا بازتأمین مالی بدهی بهره ببرند. با وجود مزایای چشمگیر، پیچیدگی‌های فنی و نیاز به دانش تخصصی برنامه‌نویسی، استفاده از این وام‌ها را برای بسیاری از کاربران دشوار کرده است.

با بلوغ تدریجی پروتکل‌ها و توسعه رابط‌های کاربری ساده‌تر، فلش لون‌ها می‌توانند به ابزاری دسترس‌پذیرتر تبدیل شوند و نقش مهمی در تحول سیستم‌های مالی سنتی ایفا کنند. با این حال، همواره آگاهی از خطرات و درک کامل مکانیزم این فناوری، پیش‌نیاز ورود به دنیای وام‌های آنی است.