سیاست پولی در ارزهای دیجیتال چیست؟ بررسی مفهوم و تاثیرات Monetary Policy

سیاست پولی در ارزهای دیجیتال به مکانیزم‌هایی اشاره دارد که برای مدیریت عرضه و تعداد توکن‌های در گردش پروژه موردنظر استفاده می‌شوند. این مکانیزم‌ها برای اطمینان از پایداری، ثبات و پیش‌بینی‌پذیری قیمت یک ارز دیجیتال در طول زمان طراحی شده‌اند.

برخلاف ارزهای فیات که توسط بانک‌های مرکزی کنترل می‌شوند، ارزهای دیجیتال از پروتکل‌های غیرمتمرکز برای تنظیم خود استفاده می‌کنند. این پروتکل‌ها با ابزارهایی مثل پاداش بلاک، تغییرات نرخ، سختی استخراج و نرخ عرضه توکن به تعادل بازار کمک می‌کنند. بیت کوین نیز به عنوان اولین و شناخته‌شده‌ترین ارز دیجیتال، دارای عرضه محدودی است و با گذشت زمان، تولید آن کاهش می‌یابد. در ادامه به بررسی زوایای مختلف این مفهوم کلیدی در بازار ارزهای دیجیتال و مقایسه آن با بازارهای سنتی می‌پردازیم.

سیاست پولی در ارزهای دیجیتال چیست؟

سیاست پولی در دنیای ارزهای دیجیتال به مجموعه‌ای از مکانیزم‌ها گفته می‌شود که برای مدیریت عرضه و گردش این ارزها به کار می‌روند. هدف اصلی این مکانیزم‌ها تضمین پایداری، ثبات و پیش‌بینی‌پذیری ارزشِ یک ارز دیجیتال در طول زمان است.

بیت کوین به عنوان اولین و شناخته‌شده‌ترین ارز دیجیتال، دارای عرضه محدودی برابر با ۲۱ میلیون واحد است. می‌دانیم که با گذشت زمان، سرعت تولید بیت کوین جدید به‌طور پیوسته کاهش می‌یابد و در نهایت به صفر نزدیک می‌شود که این امر منجر به ایجاد یک وضعیت انقباضی در بازار می‌شود.

تفاوت سیاست پولی در ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال چیست؟

گفتیم که برخلاف ارزهای فیات سنتی که توسط بانک‌های مرکزی و دولت‌ها کنترل می‌شوند، ارزهای دیجیتال به پروتکل‌های غیرمتمرکز برای مدیریت سیاست پولی خود متکی هستند. این پروتکل‌ها برای تنظیم عرضه ارز دیجیتال تحت مدیریت خود، غالباً از متدهای مختلفی ازجمله پاداش بلاک، تغییر سختی استخراج و نرخ‌های تولید توکن‌های جدید استفاده می‌کنند.

مثلاً ، بیت ‌کوین دارای سقف ثابت عرضه ۲۱ میلیون واحدی است. با گذر زمان، سرعت تولید کوین‌های جدید توسط این شبکه به‌تدریج کاهش می‌یابد و در نهایت یک حالت ضدتورمی را می‌سازد که باعث میل‌کردن نرخ عرضه ارزهای جدید به صفر می‌شود.

از طرف دیگر، برخی از ارزهای دیجیتال ممکن است از مکانیزم‌های جایگزینی مانند اجماع اثبات سهام (PoS) که از استیکینگ (Staking) برای تشویق به فعالیت در شبکه و کنترل عرضه توکن‌ها بهره می‌برد، برای مدیریت سیاست پولی خود استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: استیکینگ چیست؟ آموزش کامل Staking

ارزش پولی ارزهای دیجیتال از کجا می‌آید؟

تقریبا مشابه هر ارز یا دارایی دیگری، ارزش ارزهای دیجیتال هم از ارزشی که خود مردم به آن‌ها می‌دهند نشأت می‌گیرد. ارزش یک ارز دیجیتال عمدتاً تحت تأثیر نیروهای اصلی بازار یعنی عرضه و تقاضا قرار دارد؛ اگر تعداد خریداران یک ارز دیجیتال نسبت به تعداد فروشندگان آن بیشتر باشد، طبیعتاً آن ارز دیجیتال گران‌تر خواهد شد. در طرف مقابل، اگر تعداد فروشندگان بیشتر از خریداران باشد، قیمت کاهش خواهد یافت.

کاربرد، امنیت و پذیرش از دیگر عوامل تأثیرگذار بر ارزش یک ارز دیجیتال هستند. مثلاً ، ارز دیجیتالی که به‌عنوان یک شکل پرداخت به رسمیت شناخته شده و دارای کاربرد مشخص است، احتمالاً بیشتر از ارزی که پذیرش گسترده‌ای ندارد، قیمت خواهد داشت. بنابراین، بدیهی است که ارزش ارزهای دیجیتال داری ویژگی‌های امنیتی قوی و سابقه قابل‌اطمینان بیشتر، بالاتر از ارزهایی باشد که امنیت ضعیف یا سابقه هک و ضعف‌های امنیتی داشته‌اند.

چه کسی سیاست پولی بیت کوین را کنترل می‌کند؟

سیاست پولی بیت کوین توسط قوانین گنجانده‌شده در داخل پروتکل نرم‌افزار این ارز دیجیتال کنترل می‌شود که متن‌باز است و به‌صورت غیرمتمرکز عمل می‌کند. به عبارت دیگر، قوانین این پروتکل، تعیین‌کننده چگونگی تولید و توزیع کوین‌های «BTC» جدید در طول زمان هستند. علاوه‌براین، هرگونه تغییر پیشنهادی در پروتکل باید توسط اکثریت کاربران شبکه تأیید شود که تمرکززدایی بیشتر آن را به‌همراه دارد.

به‌طور دقیق‌تر، برنامه تولید و توزیع ارزهای جدید تعبیه‌شده در پروتکل بیت کوین به‌عنوان پایه سیاست پولی آن عمل می‌کند. تعداد کل ارزهای BTC قابل تولید برابر ۲۱ میلیون واحد درنظر گرفته شده است. این واحدهای جدید نیز از طریق فرآیندی به نام استخراج تولید می‌شوند که در آن، کاربران برای حل مسائل ریاضی پیچیده با یکدیگر رقابت کرده و پاداش کار خود را که شامل بیت کوین‌های تازه تولیدشده است، از شبکه دریافت می‌کنند.

پاداش استخراج بیت کوین به‌طور خودکار پس از هر ۲۱۰,۰۰۰ بلاک (تقریباً هر چهار سال یکبار) نصف می‌شود که به آن «هاوینگ (Halving)» می‌گویند. در نتیجه این قانون، با گذشت زمان، نرخ تولید BTCهای جدید کاهش می‌یابد که در نهایت با رسیدن به سقف ۲۱ میلیون واحدی، صفر خواهد شد. یکی از اجزای اصلی سیاست پولی بیت کوین، عرضه ثابت آن است که به حفظ کمیابی و جلوگیری از تورم آن کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: هاوینگ بیت کوین چیست؟

ارزهای دیجیتال چگونه بر سیاست پولی دولت‌ها تأثیر می‌گذارند؟

علاوه‌براینکه خود ارزهای دیجیتال در سیستم‌شان دارای سیاست‌های پولی هستند، توانایی تأثیرگذاری بر سیاست‌های پولی کشورها و بانک‌های مرکزی را هم دارند. البته باوجودی‌که تأثیر دقیق پروژه‌های کریپتویی بر سیاست‌های پولی به میزان استفاده و یکپارچگی آن‌ها در سیستم مالی فعلی بستگی دارد، اما چند جنبه را می‌توان بررسی کرد از جمله:

• کنترل کمتر بر عرضه پول
• منابع داده جدیدتر
• رقابت بیشتر
• شمول مالی بهتر

کنترل کمتر بر عرضه پول

به‌دلیل ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال و نبود یک نهاد مرکزی کنترل‌کننده، ممکن است میزان تأثیرگذاری ابزارهای استاندارد سیاست پولی نظیر چاپ پول یا تغییر نرخ بهره بر ارزهای فیات با ارزهای دیجیتال یکسان نباشد. این اتفاق می‌تواند قدرت بانک‌های مرکزی در تأثیرگذاری بر مجموع پول فیات در گردش را محدود کند.

منابع داده جدیدتر

یکی از کاربردهای مهم حجم بالای داده‌های تراکنشی تولیدی توسط ارزهای دیجیتال، کسب دیدگاه درخصوص رفتار مصرف‌کننده و الگوهای اقتصادی گسترده‌تر است. بنابراین مهم است که بانک‌ها نحوه ادغام این داده‌ها در فرآیندهای تصمیم‌گیری خود را یاد بگیرند.

رقابت بیشتر

ازآنجایی‌که ارزهای دیجیتال یک روش پرداخت و ذخیره ارزش جایگزین ارائه می‌دهند، قابلیت رقابت با ارزهای فیات سنتی را دارند. این امر می‌تواند فشاری را بر بانک‌های مرکزی برای حفظ ثبات و ارزش ارزهای ملی‌شان ایجاد کند. علاوه‌براین، بانک‌ها در پاسخ به تهدید بالقوه ارزهای دیجیتال در حال آزمایش ارز دیجیتال بانک مرکزی یا ملی (CBDC) هستند که می‌تواند سیستم‌های بانکی و پرداخت سنتی را مختل کند.

شمول مالی بهتر

ارزهای دیجیتال پتانسیل فراهم‌آوری دسترسی مالی و شمول بیشتر برای افراد و شرکت‌هایی که ممکن است به خدمات بانکی سنتی دسترسی نداشته باشند را دارند. در نتیجه، چون بانک‌های مرکزی نیاز به بررسی نحوه رفتار و عملکرد یک سیستم مالی متنوع‌تر و غیرمتمرکزتر خواهند داشت، امکان تغییر سیاست پولی نیز وجود دارد.

آیا استیبل کوین‌ها، مکانیسم انتقال سیاست پولی را تغییر می‌دهند؟

استیبل کوین‌ها می‌توانند عملکردی متفاوت از سیستم‌های بانکی و پرداخت سنتی داشته باشند و روش پرداخت و ذخیره ارزش جایگزینی را ارائه دهند که پتانسیل تغییر نحوه انتقال سیاست پولی را داشته باشد.

بیشتر بخوانید: استیبل کوین چیست؟

در یک مکانیسم انتقال سیاست پولی (Monetary Policy Transmission Mechanism) کلاسیک، از ابزارهای مختلفی مانند تغییر نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی برای تأثیرگذاری بر عرضه پول، اقدامات مؤسسات مالی و رفتار افراد استفاده می‌شود. بااین‌حال، استیبل کوین‌ها ممکن است رفتار مجزایی از این ابزارهای سنتی داشته باشند و مستقیماً تحت تأثیر تغییرات نرخ بهره یا سایر ابزارهای سیاست پولی قرار نگیرند.

مثلاً، استیبل کوین‌ها ممکن است در مقاطع مختلف، خصوصا در دوره‌های تلاطم بازار یا عدم اطمینان اقتصادی، به‌عنوان یک دارایی امن (Safe-haven Asset) درنظر گرفته شوند. در این زمان‌ها، محبوبیت استیبل کوین‌ها افزایش می‌یابد که می‌تواند تأثیر ابزارهای سیاست پولی سنتی مانند افزایش نرخ بهره را بر ارزهای دیجیتال کاهش دهد.

علاوه‌براین، اگر استیبل کوین‌ها با پذیرش گسترده عموم مردم مواجه شوند، ممکن است تقاضا برای ارزهای فیات سنتی را تغییر دهند و بر اثربخشی سیاست پولی تأثیر بگذارند. بااین‌حال، برای درنظرگرفتن تأثیر استیبل کوین‌ها بر کل اقتصاد و ادغام آن‌ها در چارچوب‌های سیاست خود، ممکن است بانک‌های مرکزی نیاز به توسعه استراتژی‌های جدیدی داشته باشند.

چگونه ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند بر سیاست پولی تأثیر بگذارد؟

معیارهای طراحی نظیر سطح حریم خصوصی (داشتن تراکنش‌های ناشناس یا امکان ردیابی کامل) که در ساخت ارزهای دیجیتال بانک مرکزی نقش دارند، می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر سیاست پولی دولت‌ها داشته باشند.

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال ملی یا بانک مرکزی (CBDC) چیست؟

مثلاً اگر معیاری تحت عنوان طراحی حریم خصوصی را در نظر بگیریم، ممکن است دو سناریوی زیر ایجاد را داشته باشیم:

سناریو ۱: تراکنش‌های ناشناس و غیرقابل‌ردیابی

اگر یک CBDC به‌شکل کاملاً ناشناس و غیرقابل‌ردیابی طراحی شود، ممکن است توسعه برخی از ابزارهای سیاست پولی را که به داده‌های تراکنش‌ها جهت نظارت و کنترل عرضه پول متکی هستند، برای بانک‌های مرکزی دشوارتر کند.

مثلاً، اگر یک ارز دیجیتال ملی کاملاً ناشناس باشد، شناسایی و توقف فعالیت‌های غیرقانونی همچون پولشویی و فرار مالیاتی را که قادر به تأثیرگذاری بر ثبات سیستم مالی و کارآمدی سیاست پولی هستند، برای بانک‌های مرکزی چالش‌برانگیزتر خواهد کرد.

علاوه‌براین، استفاده از CBDCها برای اجرای سیاست‌هایی نظیر محدودیت‌های سرمایه‌ای یا نرخ‌های بهره منفی نیز می‌تواند مشکلات نظارت و قانون‌گذاری توسط بانک‌های مرکزی را به‌دنبال داشته باشد:

محدودیت‌های سرمایه‌ای

محدودیت‌های سرمایه‌ای آن دسته از محدودیت‌هایی هستند که مقدار کل ارز دیجیتال ملی قابل مالکیت توسط یک فرد یا سازمان را مشخص می‌کنند. این محدودیت‌ها غالباً به‌عنوان یک اقدام برای جلوگیری از احتکار CBDCها و ترویج مصرف که به رونق اقتصادی کمک می‌کند، به‌کار می‌روند.

 باوجوداین، محدودیت‌های سرمایه‌ای ممکن است تأثیرات غیرمنتظره‌ای، مانند افزایش تقاضا برای دارایی‌های جایگزین یا تغییر در ترکیب عرضه پول، داشته باشد.

نرخ بهره منفی

نرخ بهره منفی زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ بهره بر سپرده‌ها منفی باشد؛ یعنی سپرده‌گذاران به‌جای اینکه برای نگهداری پول‌هایشان در بانک‌ها بهره دریافت کنند، حتی باید مبلغی را هم به آن‌ها بپردازند. این یعنی نرخ‌های بهره بر سپرده‌ها به زیر صفر رسیده است. زمانی که بانک مرکزی به‌دنبال تشویق مردم به سرمایه‌گذاری و مصرف در دوره‌های رکود اقتصادی است، از سیاست نرخ بهره منفی استفاده می‌کند تا افراد پول‌هایشان را از بانک‌ها خارج کنند.

حالا اگر ارزهای دیجیتال ملی ماهیت بهره‌ده داشته باشند، بانک‌های مرکزی فرصت اجرای سیاست‌های نرخ بهره منفی را برای تشویق مردم به مصرف و جلوگیری از احتکار خواهند داشت. بااین‌حال، سیاست‌های نرخ بهره منفی ممکن است تأثیرات غیرمنتظره‌ای هم داشته باشد؛ با کاهش انگیزه برای سپرده‌گذاران جهت نگهداری پول در بانک‌ها، ناپایداری مالی را افزایش دهد.

سناریو ۲: تراکنش‌های شفاف و قابل‌ردیابی

اگر یک CBDC طراحی شفاف و قابل‌ردیابی داشته باشد، چشم‌انداز مفیدی را درباره رفتار مصرف‌کننده و الگوهای اقتصادی برای  بانک‌های مرکزی فراهم می‌کند. باوجوداین، چنین ساختاری نگرانی‌هایی را درباره حریم خصوصی و مسائل شخصی افراد نیز به‌دنبال دارد.

بنابراین، بانک‌های مرکزی باید تعادل بین این سیاست‌ها را به‌دقت درنظر گرفته و ارزهای دیجیتال ملی را به‌گونه‌ای طراحی کنند که رشد و ثبات اقتصادی را به‌همراه داشته باشند و درعین‌حال، خطر وقوع یک بحران مالی جهانی دیگر را به حداقل برسانند.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

سیاست پولی (Monetary Policy) در ارزهای دیجیتال شامل مکانیسم‌هایی برای کنترل عرضه و تعداد کوین‌های در گردش یک پروژه کریپتویی است که با هدف پایداری و ثبات قیمت‌ها طراحی شده‌اند. از بین انواع ارزهای دیجیتال، شاید بتوان گفت که استیبل کوین‌ها و ارزهای دیجیتال ملی کشورها بیشترین تاثیر را بر سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی نظیر نرخ بهره و محدودیت‌های سرمایه‌ای خواهند داشت.