مهم‌ترین اتفاقات سال ۱۴۰۱ فضای ارزهای دیجیتال ایران؛ سالی پر از محدودیت‌ها
فضای ارزهای دیجیتال ایران در سالی که گذشت اتفاقات جالب‌توجه کم نداشت؛ از جدی‌ترشدن قانون‌گذاری‌ها تا قطعی‌های مکرر اینترنت و محدودیت برای کاربران و کسب‌وکارهای فعال در این حوزه.
در این مطلب، هفت اتفاق مهم فضای ارزهای دیجیتال کشور را مرور می‌کنیم که در سال ۱۴۰۱ شاهد آنها بودیم.
۱. پذیرش ارزهای دیجیتال در جریان جام جهانی؛ برنامه‌ای که هرگز اجرا نشد
از مدت‌ها قبل، وعده‌هایی درباره میزبانی از گردشگران جام جهانی فوتبال قطر در بخش‌هایی از ایران، مانند جزیره کیش داده می‌شد. باتوجه به محدویت‌های دسترسی به ابزارهای پرداختی بین‌المللی در کشور، قرار بود شرایطی فراهم شود تا گردشگران این رویداد بتوانند از ارزهای دیجیتال برای پرداخت‌های خود در ایران استفاده کنند و این خلأ به نوعی پر شود.
یکی از اعضای جامعه هتل‌داران کیش، در مرداد ۱۴۰۱ گفته بود قرار است در این جزیره و بعد از آن در دیگر شهرهای توریستی ایران، دستگاه‌هایی مانند «ATM» نصب و راه‌اندازی شود که قابلیت تبدیل آنی ارز دیجیتال به ریال را دارد. او حتی تأکید کرده بود که «این تجهیزات در حال حاضر آماده است و به‌زودی خبر نصب آنها را اعلام خواهیم کرد».
این عضو جامعه هتل‌داران کیش در‌این‌باره گفته بود:
حتی با دوستان بانک مرکزی صحبت شد که در فرودگاه این دستگاه‌ها و به‌قولی این ATMها دایر شود تا توریست واردشده به ایران همان‌جا کار تبدیل رمزارز به ریال را انجام دهد و در زمان خروج هم ریال باقی‌مانده را بتوانند به رمزارز تبدیل کنند.
با وجود این وعده‌ها و جدای از حرف‌وحدیث‌هایی که درباره میزان آمادگی کیش برای این میزبانی وجود داشت، در روزهای منتهی به جام جهانی قطر شرایط عمومی کشور طوری بود که تقریباً هیچ گردشگری حاضر نمی‌شد حتی برای مدتی کوتاه در ایران اقامت کند. در نتیجه نه خبری از ATMهای تبدیل ارز دیجیتال به ریال در کیش شد و نه صحبت تازه‌ای از پذیرش ارزهای دیجیتال برای گردشگران خارجی به میان آمد.
۲. اعمال محدودیت برای واریز و برداشت ریالی در صرافی‌ها
اوایل تابستان سال ۱۴۰۱، بانک مرکزی سقف ۱۰۰میلیون تومانی را برای واریز از درگاه‌های پرداخت به شماره شبای کاربران کسب‌وکارها اعمال کرد که در نتیجه آن، کاربران صرافی‌های ارز دیجیتال نیز قادر بودند در هر روز تنها ۱۰۰میلیون تومان از حساب خود به مقصد یک شماره شبا برداشت کنند و برای برداشت‌های بیشتر، یا باید از شباهای متعدد استفاده می‌کردند، یا برداشت خود را طی چند روز مختلف انجام می‌دادند.
اما این تازه شروع محدودیت‌های تراکنشی برای کاربران صرافی‌های داخلی بود و کمی بعد، در آذر ۱۴۰۱ اعلام شد که سقف واریز یکجا به صرافی‌های داخلی ارز دیجیتال برای هر کارت از این پس ۲۵میلیون تومان خواهد بود. در آن زمان، سقف واریز روزانه برای هر کد ملی همچنان ۱۰۰میلیون تومان باقی مانده بود و این یعنی کاربران صرافی‌های داخلی می‌توانستند با حداقل ۴ تراکنش ۲۵میلیون تومانی از ۴ کارت بانکی متفاوت، مجموعاً ۱۰۰میلیون تومان به حساب خود در صرافی‌های ایرانی واریز ریالی کنند. البته این شرایط هم فقط چند ماه دوام داشت.
در دی ماه ۱۴۰۱، بانک مرکزی سقف واریز از طریق درگاه‌های پرداخت صرافی‌های داخلی را برای هر «کد ملی» به ۲۵میلیون تومان کاهش داد. یعنی اشخاص در مجموع با یک یا حتی چند کارت بانکی خود تنها می‌توانستند ۲۵میلیون تومان را در یک شبانه‌روز به حساب‌های خود در صرافی‌های داخلی واریز کنند.
از آن زمان تاکنون هر ایرانی می‌تواند در یک شبانه‌روز مجموعاً و با تمام کارت‌های بانکی خود ۱۰۰میلیون تومان در درگاه‌های پرداخت اینترنتی تراکنش انجام دهد که سهم صرافی‌های ارز دیجیتال نهایت یک‌چهارم این مبلغ است.
۳. ثبت اولین واردات رسمی با ارزهای دیجیتال
از اواخر سال ۱۴۰۰ زمزمه‌های استفاده رسمی از ارزهای دیجیتال برای واردات به گوش می‌رسید تا اینکه علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر صمت، روز ۱۸ مرداد به شکلی غیررسمی در صفحه توییتر خود اولین ثبت سفارش رسمی واردات با ارزهای دیجیتال را اعلام کرد.
با فاصله کمی از اعلام این خبر، پیمان پاک و همین طور، علی صالح آبادی که در آن زمان مدیرعامل بانک مرکزی ایران بود، اعلام کردند ماینرهایی که فعالیت قانونی دارند، می‌توانند ارزهای دیجیتال خودشان را برای واردات ارائه کنند. سازمان امور مالیاتی نیز در آذرماه اعلام کرد «مراکز استخراج رمزدارایی در صورتی که محصول خود را صادر و ارز حاصل از آن را بر اساس ضوابط بانک مرکزی به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند، مشمول مزایای مقرر در قوانین و مقررات مالیاتی خواهند شد».
نکته عجیب ماجرا اما، این بود که با وجود استقبال مقامات دولتی از به‌کارگیری ارزهای دیجیتال برای واردات در کشور، صالح‌آبادی به‌عنوان رئیس بانک مرکزی ایران، با فاصله سه روز از اعلام خبر ثبت اولین سفارش واردات با ارزهای دیجیتال، در یک برنامه تلویزیونی گفت که «خرید و فروش رمزارز خارج از چهارچوب و برای مبادله و سرمایه‌گذاری ممنوع است و به رسمیت شناخته نمی‌شود»!
۴. شروع آزمایش ریال دیجیتال
از سال‌ها قبل صحبت‌های نه‌چندان شفافی درباره پروژه ارز دیجیتال ملی ایران یا همان نسخه دیجیتال ریال مطرح می‌شد. در اوایل سال ۱۴۰۱ اما، رئیس بانک مرکزی اعلام کرد که قرار است فاز آزمایشی ریال دیجیتال طی ماه‌های پیش رو آغاز شود.
صالح‌آبادی گفته بود:
در سال جدید و پس از انتشار «رمزریال»، ارز دیجیتال ملی ایران، افراد می‌توانند اسکناس‌های ریال خود را تحویل بانک مرکزی دهند و معادل آن رمزریال تحویل بگیرند که این رمزریال قابل‌استفاده برای سرمایه‌گذاری نیست و صرفاً جایگزین اسکناس خواهد شد.
چند ماه بعد و در شهریور ۱۴۰۱، رئیس وقت بانک مرکزی ایران، اعلام کرد که مرحله «پیش از آزمایش» ریال دیجیتال یک هفته است که با همکاری دو بانک و دو فروشگاه آغاز شده است.
پیش‌نویس سند پروژه ریال دیجیتال ابتدا به‌صورت غیررسمی در مرداد ۱۴۰۱ و سپس به‌صورت رسمی و کامل‌تر در آبان‌ماه منتشر شد.
در ادامه نیز محمدرضا فرزین که پس از استعفای صالح آبادی به‌عنوان رئیس جدید بانک مرکزی انتخاب شده بود، در آخرین ماه از سال ۱۴۰۱ تأیید کرد که «ریال دیجیتال در مرحله آزمایشی قرار دارد و تدوین این موضوع به‌صورت تدریجی خواهد بود».
در جریان نهمین نمایشگاه بانکداری الکترونیک و پرداخت، بانک تجارت و ایران کیش اولین محصول مبتنی بر ریال دیجیتال را به‌شکلی محدود و بدون عرضه عمومی معرفی کردند که ظاهراً بخشی از اپلیکیشن بانکی «زمرد» است.
در روزهای پایانی سال نیز محمدرضا مانی‌یکتا، رئیس اداره نظام‌های پرداخت بانکی مرکزی، اعلام کرد فاز آزمایشی ریال دیجیتال به‌طور رسمی از ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ آغاز شده است و از تاریخ ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ نیز به بانک‌ها اجازه داده خواهد شد تا تعداد کاربران ریال دیجیتال و گستره خدمات خود را در این زمینه افزایش دهند.
۵. قطعی اینترنت و محدودیت برای کاربران و کسب‌وکارها
بخش زیادی از معامله‌گران ایرانی ارزهای دیجیتال به‌طور مرتب از پلتفرم‌های بین‌المللی استفاده می‌کنند و از آنجایی که عمده این پلتفرم‌ها به‌دلیل تحریم‌های اقتصادی محدودیت‌هایی برای ارائه خدمات به شهروندان کشور ما دارند، کاربران ایرانی همواره مجبور به استفاده از ابزارهایی مانند «VPN»، برای مخفی‌کردن آدرس آی‌پی (IP) واقعی خود هستند.
با شروع قطعی‌های طولانی‌مدت و مکرر اینترنت در شهریور ۱۴۰۱، معامله‌گران و همین طور کسب‌وکارهای فعال در حوزه ارزهای دیجیتال، مانند دیگر کاربران اینترنت کشور، با محدودیت‌ها و اختلال‌های شدیدی مواجه شدند.
صرافی‌های ایرانی ارز دیجیتال با اینکه جزو سرویس‌های داخلی محسوب می‌شوند و در زمان محدودیت‌های اینترنتی هم فعال بودند، به‌دلیل غیرقابل‌‌پیش‌بینی‌بودن شرایط اینترنت در کشور، عمدتاً از کاربران خود درخواست می‌کردند تا جایی که ممکن است از نقل‌وانتقالات غیرضروری خودداری کرده و سفارش‌های باز و حد ضرر معاملات خود را مدیریت کنند. دسترسی به پلتفرم‌های بین‌المللی هم تحت‌تأثیر محدودیت‌های اینترنتی بسیار سخت‌تر از قبل و ریسک فعالیت در آنها بیشتر شده بود؛ محدودیت‌هایی که بخش قابل‌توجهی از آنها تا امروز ادامه داشته است.
۶. منع صرافی‌ها از ارائه خدمات به اتباع خارجی
پلیس فتا دی‌ماه سال گذشته سندی را حاوی الزامات انتظامی و امنیتی فعالیت صرافی‌های داخلی ارز دیجیتال منتشر کرد. این سند حاوی نکات بحث‌برانگیزی مثل الزام فعالیت صرافی‌ها به‌صورت شرکت تضامنی، الزام افزایش سقف حجم معاملات کاربران جدید به‌صورت پله‌ای و اعلام مشخصات کیف پول‌های مورد استفاده صرافی‌ها به پلیس فتا بود.
یکی از بحث‌برانگیزترین بخش‌های آن اما، منع صرافی‌های داخلی از ارائه خدمات به اتباع خارجی بود. این در حالی بود که برخی صرافی‌های ایرانی، برای جذب اتباع خارجی برنامه‌ریزی و تبلیغات کرده بودند و این اشخاص می‌توانستند با کارت آمایش یا پاسپورت مراحل احراز هویت خود را کامل کنند. طبیعتاً اتباع خارجی نیز روی این مسئله حساب باز کرده بودند و در این پلتفرم‌ها فعالیت می‌کردند.
البته با وجود این الزام، آن‌طور که پیداست برخی صرافی‌های داخلی همچنان اتباع خارجی را احراز هویت می‌کنند.
۷. رکوردشکنیهای تتر و کابوس ۶۰هزار تومانی
تتر در اول فروردین ۱۴۰۱ با قیمتی حدود ۲۶٬۰۰۰ تومان در صرافی‌های داخلی خریدوفروش می‌شد. در آخرین روز از این سال اما، هر تتر چیزی معادل ۵۲٬۰۰۰ تومان ارزش داشت؛ یعنی یک رشد ۱۰۰درصدی. حتی در مقطعی که اوج‌گیری نرخ ارز سریع‌تر شده و بازار شاهد رکوردشکنیهای ادامه‌دار دلار بود، قیمت تتر در برخی صرافی‌های داخلی از ۶۰٬۰۰۰ تومان هم فراتر رفت.
در مجموع، شرایط نرخ ارز در سال ۱۴۰۱ و همین طور وضعیت کلی بازار ارزهای دیجیتال به‌نحوی بود که هولدکردن تتر برای ایرانی‌ها، از بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر که قیمت دلاری ثابتی ندارند، سودآورتر بود.
متاسفیم که این مطلب نتوانسته نظر شما را جلب کند. لطفا با نظرات و پیشنهادات خود، ما را در بهبود همیشگی سایت یاری دهید.