آیا تراکنش‌های رایگان و بدون کارمزد در بیت کوین امکان‌پذیر است؟
یکی از دغدغه‌هایی که همیشه درباره بیت کوین مطرح می‌شود، کارمزد بالای آن است. هیچ کس حاضر نمی‌شود برای خرید یک فنجان قهوه، کارمزدی به اندازه خود قیمت قهوه پرداخت کند. به همین خاطر افراد زیادی به دنبال جواب این سوال هستند که آیا روزی شاهد تراکنش‌های بدون کارمزد در بیت کوین خواهیم بود؟
در ادامه با ما همراه باشید تا جواب این سوال را با هم بررسی کنیم.
از اینجا شروع کنیم که اصلا چرا برای انجام یک تراکنش در شبکه بیت کوین باید کارمزد پرداخت کنیم؟ مقدار این کارمزد چگونه تعیین می‌شود و در نهایت به جیب چه کسی می‌رود؟
قبل از هر چیز باید بدانید که برای جلوگیری از حملات به شبکه، کارمزد صفر در بیت کوین نداریم و نودهای بیت کوین تراکنش‌های با کارمزد صفر را به عنوان اسپم می‌شناسند.
همانطور که می‌دانید تایید تراکنش‌ها در بیت کوین توسط ماینرها انجام می‌شود و ماینرها در ازای تایید تراکنش‌ها پاداشی دریافت می‌کنند. این پاداش از دو منبع تامین می‌شود. یکی پاداش بلاکی که هر ۱۰ دقیقه یکبار تولید می‌شود و مقدار آن در حال حاضر ۱۲.۵ بیت کوین است و هر ۴ سال یکبار هم نصف می‌شود. دوم کارمزدی که افراد مختلف پرداخت می‌کنند تا تراکنششان در شبکه بیت کوین ثبت شود.
با وجود پاداش بلاک ۱۲.۵ بیت کوینی، ماینرها تشویق می‌شوند، توان پردازشی دستگاه خود را استفاده کرده و به شبکه بیت کوین کمک کنند و در ازای دریافت کارمزدها، قرار دادن تراکنش‌های مختلف در هر بلوک را اولویت بندی کرده و سپس آنها را تایید کنند.
اندازه هر بلوک بیت کوین ۱ مگابایت است و در هر ثانیه ممکن است هزاران نفر بخواهند تراکنشی در شبکه بیت کوین انجام دهند. آیا می‌شود همه این هزار تراکنش را در یک بلوک بیت کوین ثبت کرد؟ معلوم است که نه.
بنابراین باید یک معیاری برای قرار گرفتن این تراکنش‌ها در بلوک‌های بیت کوین وجود داشته باشد. آن معیار کارمزد است. کارمزدی که هر فرد برای تراکنش خود مشخص می‌کند، اولویت قرار گرفتن آن در بلوک بیت کوین و تایید آن را مشخص می‌کند.
بنابراین به نظر می‌رسد کارمزدی که ما برای تراکنش خود تعیین می‌کنیم فقط بر روی مدت زمانی که طول می‌کشد تا تراکنشمان تایید شود تاثیر می‌گذارد و در نهایت همه تراکنش‌ها تایید می‌شوند. هرچند این نتیجه‌گیری درست است اما اگر کارمزد تراکنش خیلی پایین در نظر گرفته شود، ممکن است هیچ‌گاه در بین تراکنش‌هایی که قرار است در یک بلوک ثبت شوند، در اولویت قرار نگیرد و در نتیجه هیچ‌گاه تایید نشود.
تراکنش‌های بیت کوین چقدر طول می‌کشد؟
یکی از دلایلی که باعث می‌شود نسبت به سیستم مالی سنتی فعلی، یعنی سیستم بانکداری ناراضی باشیم، مسئله زمان است. همانطور که می‌دانید در حال حاضر برای انتقال پول از ۳ میلیون تومان بیشتر و از یک بانک به بانک دیگر، یکی از راه‌های آن این است که از سامانه پایا استفاده کنید. استفاده از پایا برای انتقال پول، هرچند انتقال مبالغ بالا را هم امکان‌پذیر کرده ولی ۱ روز کاری زمان می‌برد تا پول شما به مقصد برسد که این موضوع برای انسانی که در قرن ۲۱ زندگی می‌کند اصلا خوشایند نیست.
اما یکی از هدف‌هایی که شبکه بیت کوین و پس از آن همه ارزهای دیجیتال دنبال کرده‌اند، انجام تراکنش‌های سریع است.
سرعت انجام تراکنش‌ها در شبکه بیت کوین همیشه ثابت نیست و به ۲ عامل اصلی وابسته است. یکی اینکه شبکه چقدر شلوغ است؛ یعنی در آن لحظه که شما می‌خواهید تراکنش خود را ثبت کنید چند تراکنش دیگر همزمان با شما در حال انجام هستند و به اصطلاح بار روی شبکه بیت کوین چقدر است و دوم اینکه کارمزدی که برای تراکنش خود انتخاب میکنید چقدر است.
هرچقدر کارمزدی که برای تراکنش خود انتخاب میکنید بیشتر باشد، ماینرها آن را زودتر انتخاب کرده و در بلوک شبکه بیت کوین قرار می‌دهند تا تایید شود. پس اگر قرار باشد مبلغ زیادی را با استفاده از شبکه بیت کوین جابجا کنید و برایتان مهم باشد خیلی زود به مقصد برسد می‌توانید کارمزد تراکنش خود را طوری قرار دهید که تراکنش شما تقریبا به صورت آنی و در عرض چند ثانیه انجام شود و به مقصد برسد. اما اگر مبلغی که می‌خواهید انتقال دهید زیاد نباشد و پرداخت کارمزد بالا برای شما توجیهی نداشته باشد، چه؟
مثلا اگر قرار باشد ۱۰۰ میلیون تومان را با استفاده از شبکه بیت کوین برای کسی بفرستید، اگر بدانید با پرداخت ۲۰ هزار تومان کارمزد، انتقال وجه شما به صورت آنی انجام شده و در عرض چند ثانیه به مقصد می‌رسد، پرداخت آن ۲۰ هزار تومان برایتان منطقی است، ولی اگر قرار باشد فقط ۲۰ هزار تومان با استفاده از شبکه بیت کوین انتقال دهید یا با استفاده از شبکه بیت کوین یک فنجان قهوه بخرید که قیمت آن ۲۰ هزار تومان است، آیا بازهم حاضر می‌شوید، ۲۰ هزار تومان کارمزد پرداخت کنید؟
اما اگر در چنین مواقعی که مبلغ تراکنشی که می‌خواهیم انجام دهیم پایین است، کارمزد آن را خیلی خیلی کم در نظر بگیریم، چه اتفاقی می‌افتد؟ همانطور که در بالا هم به آن اشاره کردیم، اولویت‌بندی قرار گرفتن تراکنش‌ها در بلوک‌ها بر اساس کارمزد آنهاست. پس اگر کارمزد تراکنشی خیلی پایین انتخاب شده باشد، ممکن است هربار که ماینرها می‌خواهند تراکنش‌ها را برای تایید در بلوک‌ها قرار دهند، آن تراکنش به علت پایین بودن کارمزدش در اولویت نباشد و بنابراین تایید آن تراکنش ممکن است چند روز طول بکشد و یا حتی انجام نشود.
بنابراین در شبکه بیت کوین بین کارمزد یک تراکنش و مدت زمانی که طول می‌کشد تا آن تراکنش انجام شود، موازنه وجود دارد. یعنی هرچه کارمزد انتخاب شده برای یک تراکنش بیشتر باشد، سریعتر تایید می‌شود.
کارمزدهای بیت کوین چگونه تعیین می‌شوند؟
اگر با یکی از کیف‌پول‌ها اقدام به ارسال بیت کوین کرده باشید، حتما دیده‌اید که در قسمت کارمزد، یک مقدار حداقل کارمزد به شما پیشنهاد می‌دهد. این حداقل کارمزد بر اساس شلوغی شبکه بیت کوین در آن لحظه تعیین می‌شود.
یعنی برای اینکه بتوانید فقط یک تراکنش را ثبت کنید، لازم است حتما یک حداقل کارمزدی برای آن قرار دهید.
اگر کارمزد را برابر صفر قرار دهید، امکان ثبت آن تراکنش در کیف پول‌ها و صرافی‌ها وجود ندارد و حتی در کلاینت‌های بیت کوین نیز، نودهای شبکه بیت کوین اجازه قرار گرفتن تراکنشی با کارمزد صفر را در ممپول (Mempool) نمی‌دهند. چه برسد به اینکه بخواهد ثبت شده و سپس تایید شود!
حجم هر بلوک بیت کوین از همان ابتدا تاکنون ثابت و برابر با ۱ مگابایت بوده است. یعنی چه هزاران نفر بخواهند تراکنش خود در شبکه بیت کوین را انجام دهند چه ده نفر، ظرفیت یک بلوک بیت کوین ۱ مگابایت است و هر بلوک نیز هر ده دقیقه یک بار تولید می‌شود. بنابراین هرچه تعداد تراکنش‌هایی که می‌خواهند در یک زمان انجام شوند بیشتر شود، تایید تراکنش‌ها رقابتی‌تر می‌شود.
یعنی اگر همزمان ۱۰۰ تراکنش بخواهند در شبکه بیت کوین انجام شوند، تراکنشی که کارمزد آن از ۹۹ تراکنش دیگر بیشتر باشد، به عنوان اولین تراکنش در بلوک ۱ مگابایتی شبکه بیت کوین قرار می‌گیرد. حالا اگر تعداد این تراکنش‌ها در هر ثانیه به هزار تراکنش برسد، برای آنکه آن تراکنش در بلوک شبکه بیت کوین قرار گیرد، این بار باید کارمزدش از کارمزد ۹۹۹ تراکنش دیگر بیشتر باشد که در نهایت احتمالا منجر به کارمزد بیشتری نسبت به حالت قبلی می‌شود.
نمودار زیر تغییرات کارمزد تراکنش های بیت کوین را در گذر زمان بر حسب دلار نشان می‌دهد. همانطور که در نمودار نیز واضح است، با بیشتر شدن حجم تراکنش‌ها، کارمزد افزایش یافته و در دسامبر ۲۰۱۷ که حجم تراکنش‌های شبکه بیت کوین به بیشترین حد خود رسید، مقدار این کارمزد نیز به حدود ۴۰ دلار به ازای هر تراکنش رسیده است. رسیدن مقدار کارمزد تراکنش شبکه بیت کوین به ۴۰ دلار، ضعف شبکه بیت کوین را نشان داد و مشکل مقیاس پذیری آن را بار دیگر به همه یادآوری کرد.
از آنجایی که ماینرها می‌خواهند بیشترین سود ممکن را ببرند، تراکنش‌ها را بر اساس اینکه کدامیک بیشترین کارمزد را نسبت به اندازه‌شان دارند، اولویت‌بندی می‌کنند.
برای درک بهتر این موضوع، مثالی را باهم بررسی می‌کنیم.
اگر شما بخواهید یک آپارتمان بخرید، قیمت هر متر مربع آن برای شما مهم خواهد بود و فروشنده نیز در نهایت آپارتمان خود را به کسی می‌فروشد که به ازای هر متر مربع از خانه‌اش، حاضر باشد مبلغ بیشتری پرداخت کند. در مورد تراکنش‌های بیت کوین نیز چیزی شبیه به این مثال وجود دارد. ماینرها تراکنشی را در اولویت تایید قرار می‌دهند که کاربری که آن را ایجاد کرده حاضر باشد به ازای هر بایت از تراکنش خود، کارمزد بیشتری را پرداخت کند. اما همانطور که قیمت یک آپارتمان همیشه ثابت نیست و بر اساس عرضه و تقاضایی که در بازار مسکن وجود دارد، کم و زیاد می‌شود، در مورد شبکه بیت کوین نیز همین مسئله وجود دارد.
هر تراکنش مانند یک فایلی که در کامپیوتر خود ذخیره میکنید، یک اندازه مشخص دارد. حجم هر تراکنش بیت کوین بطور متوسط، ۲۳۰ تا ۲۵۰ بایت است، بنابراین در هر بلوک ۱ مگابایتی بیت کوین، بطور میانگین، ۴,۱۹۴ – ۴,۵۵۹ تراکنش را می‌توان قرار داد. از آنجایی که زمان ایجاد هر بلوک در شبکه بیت کوین ده دقیقه است، در هر ده دقیقه ۴,۱۹۴ – ۴,۵۵۹ تراکنش در شبکه بیت کوین می‌تواند انجام شود. یعنی حدود ۷ تراکنش در ثانیه! این در حالیست که ویزا می‌تواند ۱,۷۰۰ تراکنش در ثانیه را پردازش کند.
همانطور که در بالا به آن اشاره شد، حداقل کارمزد یک تراکنش، با توجه به وضعیت شبکه بیت کوین در هر لحظه ممکن است تغییر کند، مانند تغییرات قیمت مسکن که حداقل قیمت یک متر مربع خانه در یک محله مشخص بر اساس عرضه و تقاضا در زمان‌های مختلف، متفاوت است، در مورد کارمزد شبکه بیت کوین نیز چنین چیزی وجود دارد. اگر عرضه را تعداد بلوک‌های بیت کوین که در هر ده دقیقه تولید می‌شود و همچنین ظرفیت هر بلوک آن که همواره ۱ مگابایت است در نظر بگیریم، در این مثال می‌توان گفت عرضه که حجم بلوک‌های تولید شده در واحد زمان است، ثابت بوده و بر اساس اینکه تقاضا که همان تراکنش‌هایی است که می‌خواهند در بلاک چین بیت کوین قرار بگیرند، چقدر باشد، کارمزد تراکنش‌ها تغییر می‌کند.
برای اطلاع از مقدار این کارمزد می‌توان به سایت bitcoinfees.info مراجعه کرد، اما هنگام استفاده از کیف‌پول‌ها یا صرافی‌های مختلف، حداقل کارمزد لازم برای اینکه تراکنش شما ثبت شود، به شما نمایش داده می‌شود.
سریع‌ترین و ارزانترین کارمزد تراکنش بیت کوین، در زمان نگارش این مقاله برابر با ۱۶ ساتوشی به ازای هر ۱ بایت است. ساتوشی کوچکترین واحد سنجش بیت کوین است.
یعنی برای یک تراکنش معمولی با حجم تقریبی ۲۳۰ بایت، ۳,۶۸۰ ساتوشی کارمزد باید پرداخت کرد.
باید به این نکته توجه کرد که بعضی از کیف‌پول‌ها کارمزد تراکنش‌ها را بر حسب ساتوشی به ازای هر کیلوبایت یا بیت کوین به ازای هر کیلوبایت عنوان کرده‌اند.
راه‌های کاهش کارمزد بیت کوین
یکی از موانعی که باعث شده بیت کوین به اندازه‌ی کافی رشد نکند، کارمزد آن است. اگر بیت کوین بخواهد به عنوان شبکه پرداختی اصلی مورد استفاده قرار گیرد، کارمزدهای آن نباید زیاد باشد. جوامع طرفدار بیت کوین از سالها پیش همواره به دنبال راهی برای کاهش کارمزد تراکنش‌های بیت کوین و حل این مشکل بوده‌اند.
استفاده از سگویت
سگویت سایز هر بلاک را از ۱ مگابایت به حداکثر ۴ مگابایت افزایش می‌دهد و بر حسب شرایط شبکه این عدد می‌تواند متغیر باشد. برخی از کارشناسان اعلام کرده‌اند که سایز بلاک بلافاصله پس از فعال‌سازی سگویت در محدوده‌ی ۲ مگابایت تا ۲.۱ مگابایت قرار می‌گیرد.
طی دو سالی که از اعمال سگویت بر شبکه بیت کوین می‌گذرد، کیف‌پول‌های زیادی تاکنون از آن پشتیبانی کرده‌اند. از طرفی تعداد صرافی‌هایی که سازگار با سگویت هستند نیز روز به روز در حال افزایش است. در صورت استفاده از کیف پول‌ها و صرافی‌هایی که از آدرس‌های bech32 پشتیبانی می‌کنند، شما کارمزد کمتری برای تراکنش‌های خود پرداخت خواهید کرد.
لیست تعدادی از کیف‌پول‌هایی که از سگویت پشتیبانی می‌کنند:
- لجر نانو اس (Ledger Nano S)
- ترزور (Trezor)
- الکتروم (Electrum)
- کوینومی (Coinomi)
- کوین‌بیس (Coinbase)
- بیت‌گو (BitGo)
- گرین‌ادرس (GreenAddress)
- تراست ولت (Trust Wallet)
- بیت‌باکس (BitBox)
- اکسودوس (Exodus)
- سامورایی ولت (Samourai Wallet)
- سگویت‌ادرس (Segwitaddress)؛ کیف پول کاغذی سگویت است.
لیست صرافی‌هایی که از سگویت پشتیبانی می‌کنند:
- جمینی (Gemini)
- کراکن (Kraken)
- لوکال‌بیت‌کوینز (LocalBitcoins)
- بیت‌استمپ (Bitstamp)
- بیتفینکس (Bitfinex)
- بیتانیک (Bitonic)
- هیت‌بی‌تی‌سی (HitBTC)
مزایا
• تعداد تراکنش‌هایی که در یک بلاک می‌تواند اتفاق بیفتد را افزایش می‌دهد.
• به مقیاس‌پذیری بیت کوین کمک می‌کند.
• مشکل انعطاف‌پذیری تراکنش‌ها را برطرف می‌کند.
• به فعال‌سازی پروتکل لایتنینگ کمک می‌کند.
• کارمزد تراکنش را کاهش می‌دهد.
• اندازه هر تراکنش را کاهش می‌دهد.
• با وجود سگویت تراکنش‌ها سریعتر تایید می‌شوند، چرا که زمان انتظار کاهش می‌یابد.
• از آنجایی که تعداد تراکنش‌هایی که در هر بلاک انجام می‌شود افزایش می‌یابد؛ ممکن است درآمد و کارمزد کلی یک ماینر افزایش یابد.
معایب
• با وجود سگویت استخراج‌کنندگان کارمزد کمتری به ازای هر تراکنش دریافت می‌کنند.
• پیاده‌سازی آن پیچیده است و نیاز است که همه کیف پول‌ها سگویت را خودشان به صورت جداگانه اعمال کنند.
• سگویت به طرز چشم‌گیری استفاده از منابع را افزایش خواهد داد، چرا که ظرفیت، تراکنش‌ها، پهنای باند و همه چیز افزایش خواهد یافت.
• مشکل دیگر سگویت، نگهداری و تعمیر آن است. زنجیره جانبی که حاوی اطلاعات و داده‌های امضاها می‌شود، باید توسط ماینرها به آن رسیدگی و نگهداری شود. با این تفاوت که برخلاف بلاک چین اصلی، انجام این کار برای ماینرها هیچ مزیت و سود اقتصادی‌ای ندارد. این کار یا باید به صورت داوطلبانه و رایگان انجام شود و یا طرح پاداشی باید برای استخراج‌کنندگان در نظر گرفته شود.
کلام آخر
اگر شبکه بیت کوین بخواهد به عنوان شبکه پرداختی اصلی در جهان مورد استفاده قرار گیرد و جایگزینی برای سیستم‌های بانکی شود، لازم است برای مشکل بالا بودن کارمزد و همچنین پایین بودن سرعت تایید تراکنش‌ها با افزایش کاربران آن، چاره‌ای اساسی اندیشیده شود.
اما اگر شما جزء کاربران عادی‌ای هستید که در حال حاضر نیز از شبکه پرداختی بیت کوین برای نقل و انتقالات مالی خود استفاده میکنید، بهتر است اگر عجله ندارید، کارمزد تراکنش خود را در کمترین مقدار ممکن قرار دهید. پرداخت کارمزدهای بالا برای جابجایی پول، اصلا منطقی نیست و اگر قرار باشد کارمزد بالایی پرداخت کنیم بهتر است از همان سیستم بانکی سنتی استفاده کنیم.
بنابراین اگر کسی بخواهد بداند آیا امکان انجام تراکنش رایگان در بیت کوین وجود دارد یا نه، پاسخ این است که در شرایط فعلی چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.
اگر بیت های خود را به کیف پول منتقل نکنیم و تا مدت یکی دو سال در صرافی کوینکس نگهداری کنیم که هم کارمزد انتقال ندهیم و هر وقت خواستیم به تتر چنج کنیم مشکلی دارد؟