روند پیدایش و تاریخچه توکن های دیجیتال از آغاز تاکنون

شاید حتی خود ساتوشی ناکاموتو در همان ابتدای کار فکر نمی‌کرد اختراعش چیزی فراتر از «اولین ارز دیجیتال نوین جهان» باشد. اما امروز که بیش از یک دهه از این اختراع گذشته، هزاران کوین و توکن را داریم با کاربردهایی متفاوت. اما تاریخچه توکن ها از کجا شروع شد؟ اصلاً وجود توکن‌ها چه فایده‌ای دارد و توکن های دیجیتال از کی و با چه هدفی یکی پس از دیگری ظهور کردند؟

در این مطلب به بررسی روند پیدایش و تاریخچه توکن ها و دلایل ایجاد آنها می‌پردازیم؛ توکن‌هایی که برخی از آن‌ها انقلابی و برخی دیگر در حد یک شوخی هستند. پس اگر می‌خواهید تاریخچه توکن های دیجیتال را از همان ابتدا تا همین لحظه بدانید، با ما همراه باشید.

توکن چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم تاریخچه توکن‌های دیجیتال را بررسی کنیم، شاید بهتر باشد ابتدا بدانیم که توکن چیست. توکن (Token) در ادبیات کریپتو به هر دارایی دیجیتالی گفته می‌شود که بلاک چین اختصاصی خودش را ندارد. با این اوصاف، می‌توان گفت که توکن‌ها فقط دارایی دیجیتال هستند، نه ارز دیجیتال.

برخی از توکن‌ها ابتدا روی بلاک چین یک ارز دیجیتال دیگر ساخته می‌شوند تا توسعه‌دهندگان وقت کافی برای ساخت بلاک چین خودشان داشته باشند و در نهایت توکن‌ها را به بلاک چین خودشان منتقل کنند و آن‌ها به ارز دیجیتال تبدیل شوند. به‌عنوان مثال ترون در ابتدا یک توکن روی اتریوم بود اما حالا بلاک چین خودش را دارد. ایاس (eos) هم همینطور.

اما این مسئله درباره همه توکن‌ها صدق نمی‌کند. برخی از توکن‌ها هم هستند که هیچوقت بلاک چین اختصاصی نمی‌سازند و برای همیشه روی همان بلاک چین اولیه فعالیت می‌کنند. دلایل مختلفی برای این قضیه وجود دارد؛ از جمله اینکه بلاک چین مبدأ امنیت و پایگاه کاربری خوبی دارد و جواب نیازهای آن‌ها را می‌دهد.

بااین‌حال، این تنها یکی از تعاریف و البته تعریفی تخصصی از توکن است. برخی دیگر معتقدند همه ارزهای دیجیتال بعد از بیت کوین توکن هستند. تعریف عمومی توکن در ادبیات عامیانه ارزهای دیجیتال حتی از این هم فراتر رفته و برخی همه دارایی‌های دیجیتال را توکن می‌خوانند. اگر تمایل دارید بیشتر درباره توکن‌های دیجیتال بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله توکن چیست را مطالعه کنید.

تاریخچه توکن ها

حالا که نگاهی به چیستی مفهوم توکن داشتیم، می‌توانیم تاریخچه توکن ها را از بعد از بیت کوین تا امروز بررسی کنیم.

آلت‌ کوین‌ها

لایت کوین، دارک کوین و تعداد زیادی از ارزهای دیجیتال مشابه با کپی کردن کدهای منبع باز بیت کوین و اضافه‌کردن ویژگی‌های جدید مانند سرعت و حریم خصوصی یا با تغییر ویژگی رمزنگاری آن توانستند ارزهای دیجیتال جدیدی ارائه کنند که به آنها آلت کوین (Altcoin) گفته می‌شود.

به‌طور کلی به ارزهای دیجیتال پس از بیت کوین آلت‌ کوین می‌گویند که به‌معنای سکه جایگزین است؛ زیرا آلت‌ کوین‌ها برای رقابت با بیت کوین آمده‌اند. بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ صدها نوع از این توکن‌ها پدیدار شدند و بسیاری از آنها صدها میلیون دلار از سرمایه‌ی بازار سود بردند.

تاریخچه آلت کوین‌ها

بسیاری از ارزهای دیجیتال پس از بیت کوین در زمستان ارزهای دیجیتال (cryptowinter) در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ که سرمایه‌گذاری بازار روی همه‌ی دارایي ها افت کرد، نابود شدند. اما تعداد انگشت‌ شماری که باقی ماندند ارزش بسیار زیادی پیدا کردند.

سومین موج توکن‌ها، مسترکوین (Mastercoin) و کالرد کوین‌ها (colored coins) بودند که به‌‌ترتیب در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ وارد بازار شدند. هدف مَسترکوین این بود که به‌عنوان پروتکل استاندارد امن و غیرمتمرکز، روی لایه‌ی دوم شبکه‌ی بیت کوین برای دارایی‌های هوشمند و ارزهای مجازی اجرا شود.

کالرد کوین‌ها با این هدف ایجاد شدند که بین دارایی فیزیکی با آدرس‌های روی شبکه‌ بیت کوین ارتباط برقرار کنند. این اولین اقدام برای ایجاد دارایی‌های فیزیکی توکنی بود. درست است که این توکن‌ها خودشان بلاک چین جداگانه ندارند و از بلاک چین ارزهای دیجیتال دیگر استفاده می‌کنند، اما ارزش آنها به ارزش دارایی‌های آفلاین مانند پول یا اموال فیزیکی وابسته است.

ظهور تتر

در حالی‌ که هیچ یک از فناوری‌های فوق نتوانستند آن‌طور که باید و شاید به اهداف‌شان دست یابند، مسترکوین توانست اولین ارز دیجیتال باثبات به نام تتر را راه‌اندازی کند (پشتوانه‌ی تتر پول رسمی است و قیمت آن همواره ثابت و معادل یک دلار است).

هدف از ایجاد تتر، کاهش نوسانات قیمت بود که یکی از ویژگی‌های اصلی بسیاری از توکن‌هاست. اکنون تعداد زیادی استیبل کوین‌ داریم که هرکدام از فناوری‌های مختلفی برای ثبات قیمت استفاده می‌کنند و USDC و دای دو نمونه از آن‌ها هستند.

اتریوم؛ انقلابی در دنیای توکن‌های دیجیتال

اتریوم یک پلتفرم ارز دیجیتال مبتنی بر بلاک چین است که ارز دیجیتال بومی آن اتر نام دارد. اتریوم در سال ۲۰۱۳ به بازار معرفی شد و در ۲۰۱۵ انتشار یافت. برای مطالعه بیشتر درباره این بلاک چین انقلابی به مقاله ارز اتریوم چیست مراجعه کنید.

اتریوم توانست پتانسیل تعیین‌شده توسط فناوری‌های پیشین را به‌خوبی تشخیص دهد و توکن‌های رمزپایه را به دسته‌ای از دارایی‌های جدید تبدیل کند. مهم‌ترین نوآوری اتریوم، طراحی زبان برنامه‌نویسی برای قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) بود. قراردادهای هوشمند پروتکل‌های مخصوصی هستند که بدون نیاز به واسطه و فقط با توافق طرفین، معاملاتی را که به‌صورت کدهایی نوشته شده است به‌شکل خودکار اجرا می‌کنند.

اتریوم نیز مانند مسترکوین به توکن‌های جدید امکان می‌دهد از بلاک چین آن استفاده کنند و نیازی به بلاک چین جداگانه نداشته باشند. اما برخلاف مسترکوین که پروتکل آن از لایه‌ دوم استفاده می‌کرد و سرعت پایینی داشت، بلاک چین اتریوم با سرعت زیادی که دارد و با قراردادهای هوشمند به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند از یک سو به آسانی توکن‌های جدیدشان را ایجاد کنند و از سوی دیگر بتوانند نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApp) را طراحی کنند.

آگر، اولین برنامه روی اتریوم که دارای توکن بود

یکی از اولین برنامه‌های کاربردی که روی اتریوم طراحی شد، آگر (Augur) بود که یک پلتفرم غیرمتمرکز برای پیش‌بینی (شرط‌بندی) در بازار بود.

آگر در سال ۲۰۱۴ یکی از اولین توکن‌های کاربردی (Utility Tokens) را راه‌اندازی کرد. درست همانند دارایی فیزیکی توکنی، این توکن نیز بلاک چین مجزا ندارد؛ اما برنامه‌هایی که از آن استفاده می‌کنند می‌توانند به روش غیرمتمرکز کار کنند.

نماد توکنِ آگر REP است. کسانی‌که توکن آگر داشتند می‌توانستند از آن برای گزارش نتایج شرط‌بندی‌ها استفاده کنند. آگر در ازای آن بخشی از کارمزد تراکنش‌های مربوط به این برنامه‌های غیرمتمرکز را از این افراد دریافت می‌کرد و سامانه‌ غیرمتمرکزی برای نتایج رویدادها ایجاد کرده بود.

محبوبیت روزافزون توکن‌های کاربردی به‌‌عنوان سازوکار جذب سرمایه، منجر به پیدایش مفهوم عرضه اولیه سکه (ICO) در سال ۲۰۱۷ شد.

موج ICO ها

اولین داوطلبان عرضه اولیه سکه مسترکوین، اتریوم و آگر بودند. این فرصتی برای عموم مردم بود که در ازای سرمایه‌گذاری‌شان در انتشار یک توکن جدید مشارکت داشته باشند.

نگرانی‌هایی که درباره‌ انتشار توکن‌ها و احتمال نقض قوانین امنیتی از جانب آنها وجود دارد و نیز ظرفیتِ این فناوری‌ها برای ایجاد شکلی از تبادل ارزش که کم‌ اصطکاک‌تر، نقد شونده‌تر و شفاف‌تر باشد، سبب شد زیر مجموعه‌ جدیدی از دارایی‌های واقعی ایجاد شود که به آن «اوراق بهادار توکنی» یا «توکن اوراق بهادار» می‌گوییم.

تولد توکن‌های اوراق بهادار

توکن‌های اوراق بهادار (Security Tokens) ارزش‌شان را از دارایی‌های خارجی و قابل خریدوفروش می‌گیرند و بنابراین تحت مقررات اوراق بهادار هستند.

اولین اوراق بهادار توکنی، BCAP  بود که شرکت بلاک چین کپیتال (که شرکتی با سرمایه‌گذاری خطرپذیر است) در اوایل سال ۲۰۱۷ آن را طراحی کرد. این توکن نماینده‌ یک شرکت سهامی با مسئولیت محدود دارای صندوق سرمایه‌ خطرپذیر است و هر توکن BCAP معادل یک سهم واحد است (در زمان انتشار معادل یک دلار بود).

از آن زمان به بعد اوراق بهادار توکنیِ متعددی برای ارزش سهام شرکت‌هایی مانند دوکومو (Docomo)، اسپین (استارتاپ اجاره‌ی اسکوتر)، پلتفرم کداک‌کوین و نظایر آنها صادر شد. این توکن‌ها می‌توانند دارایی‌های فیزیکی دیگر مانند املاک و مسکن را نیز پوشش دهند. اتریوم نیز توکن دیجیکس دائو (DigixDAO) را با پشتوانه‌ طلا روی بلاک چین خودش ایجاد کرد.

دارایی‌های کلکسیونی

جدیدترین کلاس توکن ایجاد شده، توکن غیرمثلی (NFT) است. این توکن مشابه توکن‌های کاربردی و اوراق بهادار توکنی است، با این تفاوت که در این مورد هر توکن منحصربه‌‌فرد است و نمی‌تواند با چیزی مبادله شود. شناخته‌شده‌ترین NFTهایی که تاکنون در طول تاریخ داشته‌ایم نقاشی Everyday: the First ۱۰۰ Days و بورد ایپ یات کلاب و کریپتوکیتیز بوده است.

ارزش توکن‌های غیرقابل‌تعویض به‌دلیل ویژگی کمیابی آنها است، درست مانند بیت کوین که به تعداد محدودی عرضه می‌شود. این توکن‌ها برای پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای در بازی‌های ویدیویی و نظایر آنها کاربرد دارند.

جمع‌بندی

بیت کوین به‌تنهایی یک مفهوم انقلابی بود؛ نوعی پولِ مبتنی بر ریاضی و ذخیره‌ ارزشی که نه تحت کنترل بانک است و نه دولت. بیت کوین به ما معنای جدیدی از ارزش را در عصر دیجیتال ارائه داد.

حالا با اینکه هنوز سال‌های زیادی از ظهور بیت کوین نگذشته، هزاران کوین و توکن داریم که هم فرصت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری هستند، هم هرکدام ابزاری برای انجام کاری یا ایجاد انقلابی در حوزه‌ای جدید.

در این مطلب تاریخچه توکن ها را از ابتدا تاکنون بررسی کردیم و در این بررسی مفهوم توکن را به‌صورت عام در نظر گرفتیم. قطعاً با گذر زمان انواع و کلاس‌های جدیدی به این دسته‌بندی اضافه خواهد شد و ما را با پتانسیل‌های عظیمی که در فناوری بلاک چین نهفته است شگفت‌زده خواهد کرد.