بلاک چین و کسب‌وکار؛ از ایده تا عمل – بخش اول

فناوری بلاک چین که اولین بار به صورت عملیاتی با بیت کوین به دنیا معرفی شد، می‌تواند به جز پول کاربردهای زیادی در حوزه‌ها و صنایع گوناگون داشته باشد. هدف این مقاله آموزش بلاک چین یا بیت کوین نیست. در این مقاله، به زبان ساده و به صورت گام به گام توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان به یک ایده بلاک چینی جامه عمل پوشاند و با این فناوری را وارد کسب‌وکار کرد.

برای فراگیری مباحث اولیه بلاک چین و بیت کوین، می‌توانید دو مقاله بلاک چین چیست و  بیت کوین چیست را بخوانید.

اما سوال مهم این است که آیا تمام ایده‌ها قابلیت بلاک چینی شدن دارند؟ کوتاه ترین جواب بله است! اما این جواب ناقص است…

لانه‌ی این خرگوش عمیق‌تر از این حرف‌هاست!

بلاک چین مناسب تمام ایده‌ها نیست، اما می‌تواند برای تمام ایده‌ها به کار برده شود! در واقع، در اغلب فرایندها می‌توان از بلاک چین بهره برد، اما باید دید که آیا واقعاً در آن فرایند نیاز به بلاک چین هست یا نه. همچنین باید بدانید که هر عملی در بلاک چین (بخوانید هر تراکنش) هزینه جداگانه‌ای دارد. به عنوان مثال، فرض کنید اینستاگرام روی بلاک چین باشد، در این صورت، لایک کردن، کامنت گذاشتن، پست کردن، استوری و تقریباً هر فعالیت دیگری که در این سیستم انجام می‌دهید، حکم یک تراکنش را خواهد داشت و می‌دانیم که تمام تراکنش‌ها هزینه‌ یا کارمزد دارند، پس هر فعالیتی فارغ از کوچک یا بزرگ بودن، شامل هزینه برای سیستم و یا کاربر می‌شود.

با در نظر گرفتن این مسائل، بسیار مهم است که دلیلی منطقی، فناورانه و اقتصادی برای استفاده یا عدم استفاده از بلاک چین داشته باشید. در همین راستا، در این مقاله، ابتدا با توضیح ویژگی‌های حیاتی برای تولد یک ایده بلاک چینی، نحوه نیازسنجی، توجیه اقتصادی، فناورانه و نظایر آنها شروع می‌کنیم و سپس به بررسی مراحل راه‌اندازی یک کسب‌وکار بر پایه بلاک چین می‌پردازیم.

ویژگی‌های یک ایده بلاک چینی

یک ایده بلاک چینی، به‌طور کلی، باید دارای ۵ ویژگی اصلی باشد که هرکدام از این ویژگی‌ها، به مفاهیم کوچک‌تری تقسیم می‌شوند.

1. توجیه اقتصادی: تحقیق، تحلیل و محاسبه
2. توجیه فناورانه/کاربردی: مشکل حاد و بحرانی
3. تحقیقات گسترده بازار: تحلیل و بررسی بازار مورد نظر
4. گاورنانس (سیاست گذاری): سیاست و غایت فعالیت در سیستم، حق و حقوق کاربران و نظایر آنها
5. اکوسیستم «برد-برد»

در ادامه، به صورت جداگانه به واکاوی هر کدام از این ویژگی‌ها می‌پردازیم.

۱) توجیه اقتصادی: تحقیق، تحلیل و محاسبه

حداقل در مقطع فعلی، استفاده از بلاک چین به جای یک پایگاه داده، هزینه‌های کسب‌وکار و مشتریان را به شدت بالا می‌برد. از طرفی، اگر مشکلی که شما برای حل کردن با استفاده از فناوری بلاک چین پیدا کردید به اندازه کافی حاد و بحرانی باشد، حتی در صورت هزینه‌بر بودن استفاده از این فناوری، مشتریان یا مصرف‌کنندگان آن را منطقی خواهند دانست. در سایر حالت‌ها، هزینه‌ها ثابت می‌ماند یا حتی پایین می‌آید. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت:

تمام ایده‌ها قابلیت بلاک چینی‌شدن را دارند، اگر از نظر اقتصادی یا مصرفی صرفه داشته باشند.

یکی از مهمترین ویژگی‌هایی که یک ایده بلاک چینی باید داشته باشد، توجیه اقتصادی است.

توجیه اقتصادی یک ایده بلاک چینی، در حقیقت فرایندی مقایسه‌ای است که از طراحی ایده تا محصول اولیه و حتی محصول نهایی با آن درگیر هستیم. این مقایسه عموماً بر حسب کاربرد، هزینه‌ و کارایی، بین روش سنتی (پایگاه داده متمرکز) و روش نوین (بلاک چین) انجام می‌گیرد.

در این مقایسه، اول از همه باید بازار مورد نظر خود را انتخاب کنید. این بازار می‌تواند مشابه‌ترین کسب‌وکار (بلاک چینی یا غیر بلاک چینی) به ایده شما باشد. برای مثال، اگر به دنبال راه‌اندازی یک شبکه اجتماعی بر پایه بلاک چین هستید، کسب‌وکارهایی که می‌توانید تحلیل کنید اینستاگرام، ردیت و نظایر آنها هستند. بعد از انتخاب کسب‌وکار مشابه، فرایند تحلیل و تفسیر بازار به سادگی قابل انجام است، زیرا داده‌هایی از میزان فعالیت، تعداد کاربران و مانند آنها در این کسب‌وکارها معمولاً قابل دسترسی است. در ادامه به مواردی که باید در بخش توجیه اقتصادی تحلیل شده و مورد استفاده قرار گیرد، اشاره می‌کنیم:

1. هزینه ارائه خدمات به ازای هر کاربر (در سیستم سنتی/پایگاه داده)
2. هزینه تراکنش‌های متفاوت در اکوسیستم شما (در سیستم بلاک چینی)
3. پیش‌بینی تعداد کاربران (در سیستم بلاک چینی)
4. پیش‌بینی فعالیت کاربران بر اساس تعداد تراکنش به ازای هر کاربر، معمولا در روز یا هفته (در سیستم بلاک چینی)
5. تحلیل نزدیک‌ترین بازار به ایده شما (حجم بازار و معاملات، پیش‌بینی بازار و…)
6. اقتصاد توکن (در صورت وجود توکن در ایده شما)
7. محاسبه نقطه سربه‌سر (بر اساس هزینه‌ها و سود)
8. تدوین و عملیاتی‌سازی مدل کسب‌وکار بلاک چینی (طراحی یک اکوسیستم از کاربران، با اهداف، تمایلات و خواسته‌های متفاوت، به همراه تعاملات بین آنها)
9. تدوین مدل درآمدی (بر پایه توکن، پول کاغذی یا سایر ارزهای دیجیتال)

برخی از مواردی که در این فهرست به آن‌ها اشاره شد، ترکیبی از ۵ ویژگی اصلی هستند.

نگران مفاهیم ناآشنا نباشید. مفاهیم اقتصاد توکن، مدل‌های درآمدی بلاک چینی و مدل های کسب‌وکار، به ترتیب در این مقاله و بخش‌های بعدی، توضیح داده خواهد شد. سایر موارد فهرست، تفاوت چندانی با نحوه تحلیل در کسب‌وکارهای سنتی ندارند.

توجیه اقتصادی: بخش اقتصاد توکن (در صورت وجود توکن)

برای درک مفهوم اقتصاد توکن، بهتر است تعاریف اولیه توکن را بدانیم و انواع مختلف آن را بشناسیم. بعد از خواندن این مقالات، احتمالاً می‌توانید در ارتباط با انتشار یا عدم انتشار توکن تصمیم‌گیری کنید.

به‌طور کلی، اقتصاد توکن در پروژه‌های لایه اول، شامل طراحی اکوسیستم ماینرها، پروتکل اجماع آنها، تعبیه کاربردهای کوین و در نهایت سیستم پاداش‌دهی آن‌ها می‌شود. اقتصاد توکن در پروژه‌های لایه دوم، شامل طراحی یک اکوسیستم از بازیگران حاضر در کسب‌و‌کار شما، طراحی تعاملات بین آنها و وظایف هر گروه و در نهایت تعبیه سیستم پاداش و تنبیه بر اساس رفتار و تعاملات کاربران می‌شود.

لایه اول کوین‌ها هستند، مثل بیت کوین یا اتریوم که دارای بلاک چین مختص به خود هستند، و توکن‌ها که لایه دوم هستند، بر بستر بلاک چین همین شبکه‌های لایه اول پیاده‌سازی می‌شوند.

این فرایند باید به نحوی انجام شود که چند ویژگی اساسی را در بر داشته باشد:

• سیستم پاداش و تنبیه طوری تنظیم شود که بدون وجود مرکزیت و زور، بازیگران سیستم به دنبال رفتارهای مخرب نباشند.
• پاداش‌ها متناسب با تعداد کاربران سیستم و میزان فعالیت آنها باشد.
• مقدار پاداش به اندازه کافی اشتیاق برانگیز باشد.
• رکود و تورم در طراحی سیستم پاداش و تنبیه در نظر گرفته شود.

برای طراحی و مدل‌سازی یک اقتصاد توکنی، می‌توانید از نرم افزارهای مخصوص طراحی بازی، مثل Machinations استفاده کنید. (در بخش‌های بعدی، به آموزش گام به گام این ابزار خواهیم پرداخت.)

در قسمت بعدی این مقاله، به بخش توجیه اقتصادی، طراحی مدل کسب و کار و مدل درآمدی می‌پردازیم. سوالات و نظرات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.