چه کسی بیت کوین را کنترل می‌کند؟ / انواع نود و نقش آن‌ها در شبکه بیت کوین

هیچ کس به تنهایی مالک شبکه بیت کوین نیست و هیچ شخص یا نهاد خاصی نمی‌تواند کنترل بیت کوین را بدست بگیرد. در این مطلب ضمن توضیح ساختار شبکه و انواع نود در بیت کوین، این ادعا را اثبات می‌کنیم که هیچ شخصی نمی‌تواند به تنهایی بر بیت کوین کنترل داشته باشد.

چه کسی مالک شبکه بیت کوین است؟

اگر بخواهیم بدون مفاهیم فنی و به بیان ساده پاسخ این سوال را بدهیم، باید گفت: هیچ کس مالک شبکه بیت کوین نیست، همانطور که هیچ کس مالکیت تام بر اینترنت ندارد.

بیت کوین توسط کاربرانش که در سراسر جهان حضور دارند، کنترل می‌شود. مثلا اگر خودِ شما نرم‌افزار کیف پول بیت کوین را نصب و اجرا کنید، بخشی از افرادی خواهید شد که شبکه بیت کوین را کنترل می‌کنند. حتی می‌توان گفت زمانی که شما بیت کوین می‌خرید، به طور غیرمستقیم در کنترل بیت کوین نقش دارید.

بیت کوین به صورتی کار می‌کند که بین اعضایش توافق و اجماع وجود دارد. تغییر منفی در قوانین بیت کوین بدست یک یا چند فرد خاص امکان‌پذیر نیست، چون قطعاً اکثریت کاربران بیت کوین با آن موافق نخواهند بود و آن را رد می‌کنند.

اصلی‌ترین نقش در کنترل بیت کوین بر عهده استخرج‌کنندگان (ماینرها) است که با استفاده از قدرت پردازش سخت‌افزارهای خود تراکنش‌های شبکه را تایید و امنیت آن را حفظ می‌کنند. توسعه‌دهندگان هم با کدهای خود نقش بسزایی در پیشبرد شبکه بیت کوین دارند اما هر کد توسعه هم باید به تایید جامعه بیت کوین برسد.

کسب و کارهای حوزه بیت کوین هم نقش پررنگی در این حوزه ایفا می‌کنند. تولیدکنندگان دستگاه ماینر، صرافی‌های ارز دیجیتال، تیم‌های توسعه کیف پول‌ها و یا کسب و کارهایی که بیت کوین را به عنوان روش پرداخت پذیرفته‌اند، هر کدام در گسترش بیت کوین نقش خاص خود را دارند.

حتی خریداران و معامله‌گران بیت کوین هم می‌توانند به طور غیرمستقیم روی کار بیت کوین تاثیرگذار باشد. مثلاٌ وقتی خریداران بیت کوین افزایش یابد، قیمت افزایش می‌یابد، ماینرها قدرتمندتر کار می‌کنند،‌ توسعه‌دهندگان انگیزه می‌گیرند، شرکت‌های بیشتری وارد می‌شوند و این زنجیره به نفع بیت کوین ادامه می‌یابد.

معماری شبکه بیت کوین

حالا مقداری از نظر فنی شبکه بیت کوین را بررسی می‌کنیم.

شبکه بیت کوین به عنوان یک معماری همتا به همتا روی اینترنت ساخته شده است. همتا به همتا بودن یا همان P۲P به این معنی است که اعضای شبکه یا به عبارت دقیق‌تر کامپیوترهای مشارکت‌کننده در شبکه، کاملاً مشابه و همتای یکدیگر هستند و مستقیم و بدون واسطه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.

به مشارکت‌کنندگان در هر شبکه، اصطلاحاً نود (Node) یا گره گفته می‌شود. اگر نرم افزار «Bitcoin Core» را دانلود کرده و کامپیوتر خود را به شبکه بیت کوین وصل کنید، شما تبدیل به یک نود بیت کوین خواهید شد.

در شبکه بیت کوین همه‌ی نودها برابر هستند و بار مسئولیت خدمات شبکه بین همه‌ی نودها تقسیم می‌شود. نودهای شبکه بیت کوین در یک شبکه با توپولوژی توری (مش – Mesh) به صورت یک سطحی (Flat) به یکدیگر مرتبط می‌شوند. برای درک بهتر جمله قبل، به تصویر زیر نگاه کنید.

هیچ سروری در شبکه بیت کوین تعریف نشده است، هیچ سرویس و نقطه متمرکزی وجود ندارد و هیچ سلسله مراتبی که سیستم را متمرکز کند، در کار نیست.

در یک شبکه همتا به همتا نودها همزمان هم خدمات ارائه می‌کنند و هم از خدمات استفاده می‌کنند. به این صورت هر نود چیزی می‌دهد و چیزی به عنوان پاداش می‌گیرد که این خودش باعث ایجاد انگیزه برای مشارکت در شبکه می‌شود.

شبکه‌های همتا به همتا ذاتاً بهبودپذیر، غیرمتمرکز و آزاد (باز) هستند. به عنوان یک نمونه برجسته از شبکه همتا به همتا می‌توان به خود اینترنت در روزهای اولیه اشاره کرد. امروزه معماری اینترنت سلسله مراتبی‌تر است اما خودِ پروتکل اینترنت همچنان ذات غیرمتمرکز خود را حفظ کرده است. جدای از بیت کوین، بزرگترین و موفق‌ترین کاربرد فناوری‌های همتا به همتا اشتراک فایل است که نپستر (Napster) پیش قدم آن بود و بیت تورنت آن را ادامه داد.

معماری همتا به همتای بیت کوین چیزی فراتر از انتخاب توپولوژی است. بیت کوین ساخته شده تا یک سیستم همتا به همتای پول نقد الکترونیکی باشد و معماری این شبکه انعکاس و پایه و اساس چنین هدفی است. به عبارت دقیق‌تر اینکه کنترل شبکه به صورت غیرمتمرکز باشد، اصل اساسی در طراحی بیت کوین است. تحقق و ماندگاری این اصلی تنها با یک شبکه یک سطحی (Flat) و همتا به همتای غیرمتمرکز امکان‌پذیر است که در آن بین اعضای شبکه بر سر تراکنش‌ها توافق (اجماع – consensus) و رای‌گیری برقرار می‌شود.

عبارت «شبکه بیت کوین» به گروهی از نودها (کامپیوترها و به طور کلی دستگاه‌های سخت‌افزاری) اشاره دارد که پروتکل (قوانین) یا همان کد بیت کوین را اجرا می‌کنند. به جز پروتکل بیت کوین، پروتکل‌های دیگری مثل استراتوم (Stratum) وجود دارد که برای ماینینگ (استخراج) راحت‌تر، کیف پول‌های سبک (lightweight) و کیف پول‌های موبایل استفاده می‌شود.

ما در ادامه از عبارت «شبکه بیت کوین» فقط برای اشاره به پروتکل اصلی بیت کوین و از عبارت «شبکه توسعه یافته بیت کوین» برای اشاره به تمام شبکه که شامل پروتکل بیت کوین به علاوه پروتکل استخرهای استخراج، پروتکل استراتوم و دیگر پروتکل‌های مربوط به سیستم بیت کوین می‌شود، استفاده می‌کنیم.

همچنین بخوانید: شبکه بیت کوین چگونه کار می‌کند؟

انواع نود و نقش آن‌ها در شبکه بیت کوین

در حالی که نودهای شبکه بیت کوین برابر هستند، هر کدام از آن‌ها نسبت به قابلیت‌های خود می‌توانند نقش متفاوتی در شبکه ایفا کنند. یک نود بیت کوین مجموعه‌ای از عملکردهاست:

• مسیریابی (Routing) و هدایت تراکنش
• پایگاه داده یا همان دیتابیس بلاک چین (ذخیره داده‌های بلاک چین)
• ماینینگ (استخراج)
• خدمات کیف پول

یک نود با تمام این چهار عملکرد را در شکل زیر مشاهده می‌کنید.

تمام نودها حداقل قابلیت مسیریابی را دارند و می‌توانند شامل قابلیت‌های دیگری هم باشند. تمام نودها در اعتبارسنجی و تایید تراکنش‌ها و همچنین انتشار تراکنش‌ها و بلاک‌های حاوی تراکنش نقش دارند. تمام نودها با نودهای دیگر ارتباط برقرار می‌کنند. در تصویر بالا قابلیت مسیریابی نودها با یک دایره نارنجی رنگ به نام «نود مسیریابی شبکه» مشخص شده است.

برخی از نودها که فول‌نود (FullNode) نامیده می‌شوند، علاوه بر مسیریابی، یک کپی کامل و به‌روزشده از کل بلاک چین (که حجم بسیار بالایی هم دارد) را نگهداری می‌کنند. فول‌نودها می‌توانند به صورت خودمختار، هر تراکنش را بررسی، تایید و یا رد کنند. برخی از نودها تنها بخش کوچکی از بلاک چین را نگهداری می‌کنند و در روشی به نام تایید ساده پرداخت (simplified payment verification) یا به اختصار «SPV» به تایید تراکنش‌ها می‌پردازند. در شکل بالا، فول نودی که به عنوان دیتابیس بلاک چین عمل می‌کند، با دایره آبی و عنوان «بلاک چین کامل» مشخص شده است. در شکل‌های بعدی، نودهای SPV بدون دایره آبی نشان داده می‌شوند که یعنی آن‌‌ها یک کپی کامل از بلاک چین را ندارند.

نودهای ماینینگ با در اختیار قراردادن قدرت پردازش سخت‌افزارهای خود به شبکه و حل کردن الگوریتم اثبات کار، بر سر ساخت بلاک‌های جدید با هم رقابت می‌کنند. برخی از نودهای ماینینگ، فول نود هم هستند یعنی یک نسخه کامل از بلاک چین را نگهداری می‌کنند. بقیه نودهای ماینینگ نودهای سبکی هستند که در استخر استخراج فعالیت کرده و استخر استخراج به جای آن‌ها یک نسخه کامل از بلاک چین را ذخیره می‌کند. نود ماینینگ در شکل بالا با یک دایره سیاه و عنوان «ماینر» نشان داده شده است.

کاربران کیف پول هم می‌توانند بخشی از یک فول نود باشند که معمولا نرم افزار اصلی (مثل Bitcoin Core) را در کامپیوتر شخصی خود اجرا می‌کنند.

در این مورد بیشتر بخوانید: آموزش اجرای فول‌نود بیت کوین

به طور رو به رشدی، بسیاری از کاربران کیف پول، مخصوصا کاربران دستگاه‌هایِ دارای منابع محدود (مثل تلفن‌‌های همراه) نودهای SPV هستند. یعنی آن‌ها به جای ذخیره و نگهداری کل بلاک چین،‌ تنها بخش کوچکی از آن را ذخیره می‌کنند. کیف پول‌ها در شکل بالا با دایره سبز رنگ مشخص شده‌اند.

شبکه توسعه یافته بیت کوین

علاوه بر نودهای اصلی در پروتکل همتا به همتای بیت کوین، سرورهای کامپیوتری و نودهایی وجود دارد که پروتکل‌های دیگری را هم اجرا می‌کنند. از جمله‌ی این نودها می‌توان به یک سری نودهای خاصِ استخر استخراج و پروتکل‌های دسترسی به کلاینت سبک اشاره کرد.

تصویر زیر انواع نودها در شبکه توسعه یافته بیت کوین را نشان می‌دهد.

شبکه اصلی بیت کوین که پروتکل (کد و قوانین) اصلی بیت کوین را اجرا می‌کند، شامل ۷,۰۰۰ الی ۱۰,۰۰۰ نود شنونده‌ی درخواست تراکنش (listening nodes) می‌شود که نسخه‌های مختلفی از کلاینت رسمی بیت کوین (Bitcoin Core) را اجرا می‌کنند. شرکت‌های زیادی برای ارائه خدمات مرتبط با بیت کوین مثل صرافی‌ها، کیف پول‌ها، فروشگاه‌های آنلاین، تراکنش‌یاب‌ها (مثل سایت بلاک چین داتکام)، درگاه‌های پرداخت و … روی سرورهای خود فول نود بیت کوین اجرا می‌کنند. همانطور که گفتیم فول نودها در تایید تراکنش‌ها،‌ حفظ بلاک چین بیت کوین و مسیریابی تراکنش نقش دارند اما ماینینگ انجام نمی‌دهند. چند صد نود دیگر هم پیاده‌سازی‌های دیگر (کلاینت‌هایی به جز Bitcoin Core) را اجرا می‌کنند که از جمله این کلاینت‌ها می‌توان به BitcoinJ، Libbitcoin و btcd اشاره کرد. درصد کوچکی از نودها (از نظر تعداد)، نودهای ماینینگ هستند که در فرایند ماینینگ با یکدیگر رقابت می‌کنند، تراکنش‌ها را تایید می‌کنند و بلاک‌های جدید را می‌سازند.

شبکه توسعه یافته بیت کوین عبارت است از: شبکه بیت کوین که پروتکل اصلی بیت کوین را اجرا می‌کنند به علاوه نودهای دیگری که پروتکل‌های دیگری را اجرا می‌کنند. این نودها از یک طرف به پروتکل بیت کوین و از یک طرف به پروتکل‌های دیگر متصل هستند و شامل تعدادی از سرورهای استخر استخراج و دروازه‌های پروتکل می‌شوند. این نودهای دیگر هم بیشترشان نود ماینینگ و کلاینت‌های کیف پول سبک (lightweight wallet clients) هستند که کل بلاک چین را در خود ذخیره نمی‌کنند.

تصویر بالا شبکه توسعه یافته بیت کوین را نشان می‌دهد: تعداد متعددی از نودها،‌ سرورهای درگاه، اج (Edge) روترها، کلاینت‌های کیف پول و پروتکل‌های گوناگونی که برای ارتباط با یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جامعه بیت کوین

هر کسی که به هر نوعی فعالیتی مرتبط با بیت کوین داشته باشد، در جامعه یا همان کامیونیتیِ (Community) بیت کوین جای می‌گیرد. برای جامعه بیت کوین طبقه‌بندی‌های مختلفی ارائه شده است اما به طور کلی می‌توان تمام جامعه را در دو دسته کلی طبقه‌بندی کرد.

• افراد حقیقی
• شرکت‌ها و کسب‌ و کارها

هر کدام از دسته‌های فوق هم، دسته‌بندی‌های خاص خود را دارند.

افراد حقیقی

افراد حقیقی در جامعه بیت کوین را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

ماینرها

افرادی که داوطلبانه و برای حفظ امنیت شبکه بیت کوین که به کسب درآمد منتهی می‌شود،‌ قدرت پردازش سخت‌افزارهای خود را در اختیار شبکه قرار می‌دهند. ماینرها بخش بزرگی از جامعه بیت کوین را تشکیل می‌دهند.

بیتکوینرها و فول نودها

بیت کوینر به فردی گفته می‌شود که علاقه‌ی بسیار شدیدی به بیت کوین دارد و در جهت تبلیغات و گسترش آن در بین مردم می‌کوشد. برخی از آن‌ها برای حمایت از بیت کوین و انجام مستقیم تراکنش‌های خود، بدون طمع مالی، با دانلود کل بلاک چین بیت کوین روی کامپیوتر خود، تبدیل به فول نود می‌شوند.

توسعه‌دهندگان

برنامه‌نویسانی که به هر نحوه سعی در بهبود بیت کوین دارند. این گروه با کدهای خود که مستقیم با شبکه بیت کوین در ارتباط است به توسعه هر چه بیشتر شبکه کمک می‌کنند و یا با ایجاد خدمات جانبی (مثل وب‌سایت‌ها و برنامه‌های خدماتی یا خبری) باعث شناخت بیشتر مردم و افزایش کاربردهای بیت کوین می‌شوند.

محققان و نویسندگان

گروهی که به تحقیق روی بیت کوین می‌پردازند تا بتوانند آن را بهتر بشناسند و مزایا، معایب، مشکلات و محدودیت‌های آن را شناسایی کنند. برخی از این محققین به انتشار کتاب یا مقاله درباره بیت کوین می‌پردازند.

دارندگان بیت کوین

افرادی که در بیت کوین به امید افزایش ارزش آن در آینده سرمایه‌گذاری کرده‌اند. معامله‌گران (تریدرهای) روزانه ارزهای دیجیتال هم اگرچه شاید مستقیماً علاقه‌ای به بیت کوین نداشته باشند، اما از جهت تاثیرگذاریشان بر بیت کوین می‌توانند در این دسته جای بگیرند.

شرکت‌ها و کسب‌ و کارها

شرکت‌ها و کسب و کارهای فعال در جامعه بیت کوین را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

استخرهای استخراج بیت کوین

استخرهای استخراج بخش بزرگی از جامعه بیت کوین را تشکیل می‌دهند و قدرت زیادی دارند. از آنجایی که ماینینگ مستقیم امروزه برای اکثر ماینرها دیگر سودآوری ندارد، ماینرها به استخرهای استخراج می‌پیوندند و قدرت سخت‌افزاری خود را با هم به اشتراک می‌گذارند، سپس استخر استخراج به نمایندگی از همه‌ی ماینرهای کوچک در رقابت ماینینگ شرکت می‌کند و پس از استخراج بلاک، هر کس به اندازه توان پردازشی خود سود می‌برد.

تولیدکنندگان دستگاه استخراج بیت کوین

شرکت‌های تولیدکننده دستگاه‌های استخراج بیت کوین (ASIC) یکی دیگر از بازیگران اصلی بیت کوین هستند. اغلب تولیدکنندگان بزرگ مثل شرکت‌های بیت مین (Bitmain) و کنان (Cannan) خودشان دارای فارم و استخر استخراج هستند.

صرافی‌های بیت کوین

صرافی‌های بیت کوین که در آن‌ها خرید و فروش بیت کوین صورت می‌گیرد، بخش جدایی‌ناپذیری از جامعه بیت کوین را تشکیل می‌دهند.

ارائه دهندگان درگاه پرداخت بیت کوین

چندین شرکت بزرگ هم‌اکنون در حال فعالیت هستند که با ارائه درگاه بیت کوین، برای سایت‌ها و فروشندگان امکان پذیرش بیت کوین را فراهم می‌کنند. از مهمترین شرکت‌های ارائه‌دهنده درگاه پرداخت می‌توان به بیت پی (Bitpay) اشاره کرد.

پذیرندگان بیت کوین

فروشگاه‌ها و کسب و کارهایی که در ازای هزینه کالا و خدمات خود بیت کوین را به عنوان روش پرداخت قبول می‌کنند در این طبقه ثبت می‌شوند.

رسانه‌های بیت کوین

سایت‌ها و نشریه‌های خبری و آموزشی که اخبار، مقالات و آموزش‌های فضای بیت کوین را پوشش می‌دهند، در این دسته‌بندی جای می‌گیرند. به عنوان نمونه وب‌سایت ارزدیجیتال در این دسته‌بندی قرار دارد.

ارائه دهندگان کیف پول

تیم‌ها و شرکت‌های برنامه‌نویسی که کیف پول‌های کاربرپسند بیت کوین برای کاربران معمولی توسعه می‌دهند هم بخش مهمی از جامعه بیت کوین هستند.

دیگر شرکت‌ها

شرکت‌های ارائه دهنده خدمات امانتداری،‌ صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بنگاه‌های معاملاتی، شرکت‌های تولیدکننده خودپرداز (ATM) بیت کوین، شرکت‌های نرم‌افزاری بیت کوین، شرکت‌های استخراج ابری (کلود ماینینگ)، شرکت‌های فروش کارت هدیه بیت کوین و … هم در جامعه بیت کوین نقش آفرینی می‌کنند.

جمع‌بندی

بیت کوین طراحی شده است تا یک شبکه غیرمتمرکز باشد، هیچ کس به تنهایی مالکش نباشد و کنترل آن به دست یک یا چند شخص خاص نیفتد.

اگر چه برخی از بازیگران شبکه بیت کوین از جمله ماینرها (مخصوصا استخرهای استخراج) روی کاغذ قدرت تاثیرگذاری بر شبکه را دارند اما طبق قاعده بازی، تغییر ذات بیت کوین به نفع هیچ کس نیست.

صنعتی بزرگ روی بیت کوین در حال شکل گیری است که اگر این شبکه متمرکز شود، این صنعت‌ هم نابود خواهد شد، چون بیت کوین به دلیل غیرمتمرکز بودنش زنده است و اگر این اصل زیر سوال برود دیگر ارزشی نخواهد داشت. در واقع اگر چند استخر استخراج با جمع قدرت پردازش خود بخواهند به عنوان مثال تراکنشی از بیت کوین را خلاف قوانین برگشت بزنند، نتیجه آن احتمالا سقوط قیمت بیت کوین خواهد بود که اولین کسانی که ضرر می‌کنند همان استخرهای استخراج خواهند بود.

تمام کاربران و جامعه بیت کوین به نوعی مالک آن هستند و فعالیت‌های هر یک بر دیگری اثربخش است. توسعه‌دهندگان، ماینرها،‌ دارندگان بیت کوین، صرافی‌ها و … همه و همه مثل گرگ‌هایی هستند که با یک چشم باز می‌خوابند و از بیت کوین مراقبت می‌کنند. خطای هر طرف، با مخالفت طرف دیگر مواجه می‌شود.

پس بیت کوین را کسی کنترل نمی‌کند، مگر تمام جامعه آن.