کندل استیک چیست؟ یادگیری نمودار شمعی یا Candlestick در تحلیل تکنیکال

نمودار شمعی یا کندل استیک (Candlestick) یکی از مهم‌ترین نمودارهای تحلیل تکنیکال است. این نوع نمودار، اطلاعاتی حیاتی درباره روند قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی مشخص در گذشته را به ما می‌دهد. با تحلیل نمودار کندل استیک و شناسایی و تشخیص الگوهای کندل در آن، تریدرها احتمالات روند قیمت در آینده را پیش‌بینی می‌کنند.

جالب است بدانید که نمودارهای کندل استیک توسط مونهیسا هوما (Munehisa Homma)، یک تاجر برنج ژاپنی، در قرن هجدهم ساخته شد. تجار و بازرگانان برنج ژاپنی صدها سال است که از این نمودارها برای ردیابی قیمت بازار و حرکت روزانه آن استفاده می‌کنند. اما کندل استیک چیست و چگونه می‌توان از آن برای پیش‌بینی قیمت استفاده کرد؟ در ادامه این مقاله به این سؤال پاسخ می‌دهیم.

کندل استیک چیست؟

کندل استیک (Candlestick) یا نمودار شمعی قیمت‌ بازشدن، بسته‌شدن، کف و سقف یک ارز دیجیتال را بازه‌های زمانی مختلف (مثلاً ساعتی یا روزانه) نشان می‌دهد. دلیل نام‌گذاری این نمودار شکل ظاهری آن است که بدنه و سایه بالا و پایین دارد و شبیه‌به شمع است. ژاپنی‌ها مبدع کندل استیک بودند و به همین به آن نمودار شمعی ژاپنی هم گفته می‌شود.

بیشتر بخوانید: وبینار رایگان نقطه شروع تحلیل تکنیکال

کندل استیک یکی از محبوب‌ترین نمودارهای استفاده‌شده در تحلیل تکنیکال است که البته فقط برای تحلیل ارزهای دیجیتال نیست، بلکه برای تحلیل تکنیکال دیگر بازارهای مالی هم استفاده می‌شود. نمودار کندل استیک از تعداد زیادی شمع یا کندل در کنار هم تشکیل شده است.

بیشتر بخوانید: تحلیل تکنیکال چیست و چه کاربردی دارد؟

۴ بخش از اطلاعات مهمی که یک کندل یا شمع به ما می‌دهد این موارد هستند:

• قیمت بازشدن (Opening): قیمت خرید و فروش یک دارایی در شروع یک بازه زمانی یا جلسه معاملاتی مشخص (مثلاً یک روز)
• قیمت بسته‌شدن (Closing): قیمت خرید و فروش یک دارایی در پایان یک بازه زمانی یا جلسه معاملاتی مشخص (مثلاً یک روز)
• کف قیمت (Low): پایین‌ترین قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی مشخص
• سقف قیمت (High): بالاترین قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی مشخص

ساختار یک کندل یا شمع در نمودار کندل استیک

یک کندل یا شمع در نمودار کندل استیک از اجزای زیر تشکیل می‌شود:

• بخش وسیع شمع که به آن «بدنه» گفته می‌شود.
• اگر بدنه شمع قرمز یا سیاه باشد، یعنی در آن بازه زمانی مشخص (مثلاً یک روز) قیمت بسته‌شدن کمتر از قیمت بازشدن آن دارایی بوده؛ یعنی روند نزولی.
• اگر بدنه شمع سبز یا سفید باشد، یعنی در آن بازه زمانی مشخص (مثلاً یک روز) قیمت بازشدن بیشتر از قیمت بسته‌شدن آن دارایی بوده؛ یعنی روند صعودی.
• خط عمودی بالای شمع سقف قیمت را نشان می‌دهد.
• خط عمودی پایین شمع کف قیمت را نشان می‌دهد.

در شکل زیر می‌توانید ساختار یک شمع یا کندل در نمودار کندل استیک را ببینید:

مقایسه نمودار کندل استیک و نمودار میله‌ای

نمودارهای میله‌ای و نمودارهای شمعی اطلاعات یکسانی را به روشی متفاوت نشان می‌دهند. نمودارهای کندل استیک به‌دلیل رنگ‌بندی شمع‌ها و بدنه ضخیم‌تر آنها، درک بصری راحت‌تری دارند. با برجسته‌کردن قیمت‌ها از این طریق، مشاهده تفاوت بین قیمت باز و بسته‌شدن برای معامله‌گران آسان‌تر می‌شود.

تصویر بالا تفاوت ظاهری نمودار میله‌ای با نمودار کندل استیک را نشان می‌دهد.

سایه‌ها در نمودار کندل استیک یا شمعی

در نمودارهای شمعی درست در بالا و پایین بدنه کندل‌ها، اغلب خطوط عمودی به نام سایه (که گاهی به آنها فتیله هم می‌گویند) دیده می‌شود. انتهای سایه بالا سقف قیمت و انتهای سایه پایین کف قیمت است.

سایه‌ها بالا و پایین‌شدن قیمت‌ها در معاملات آن روز یا آن دوره را نشان می‌دهند. اگر سایه بالایی در یک کندل نزولی کوتاه باشد، نشان می‌دهد که قیمت بازشدن در آن روز نزدیک به قیمت سقف آن روز بوده است. اگر سایه بالایی در یک کندل صعودی کوتاه باشد، نشان می‌دهد که قیمت بسته‌شدن در آن روز نزدیک به قیمت سقف آن روز بوده است.

بنابراین، ظاهر کندل‌ها بر اساس رابطه بین قیمت‌های باز و بسته‌شدن و کمینه و بیشینه قیمت در آن دوره زمانی متغیر است. بدنه شمع می‌تواند کوتاه یا یلند و سبز یا قرمز باشد و سایه‌های شمع نیز می‌توانند کوتاه یا بلند باشند که هرکدام تفاوت قیمت‌ها را نشان می‌دهند.

کاربردهای نمودار کندل استیک

کاربردهای اصلی نمودار کندل استیک این موارد هستند:

• پیداکردن الگوها
• بررسی احساسات سرمایه‌گذاران
• تعیین زمان ورود و خروج

معامله‌گرانی که به‌دنبال پیداکردن الگوها هستند، می‌توانند از نمودار کندل استیک استفاده کنند. کندل استیک تأثیر احساسات سرمایه‌گذاران را بر قیمت ارزهای دیجیتال منعکس می‌کند. تحلیلگران تکنیکال از نمودارهای شمعی برای تعیین زمان ورود و خروج از معاملات استفاده می‌کنند. شکل و اندازه کندل‌ها در نمودار کندل استیک بسیار مهم است.

بیشتر بخوانید: تحلیل احساسات چیست و چگونه انجام می‌شود؟

کندل‌ها یا شمع‌های بلند سفید/سبز نشان می‌دهند که فشار خرید قوی وجود دارد و قیمت صعودی است. با این حال، باید به کندل استیک‌ها در چهارچوب ساختار بازار نگاه کرد و نه به‌صورت جداگانه. به‌عنوان مثال، اگر در یک سطح حمایت مهم یک کندل سفید/سبز بلند شکل بگیرد، اهمیت بالایی دارد.

در مقابل، کندل‌های بلند مشکی/قرمز نشان می‌دهند که فشار فروش قابل‌توجهی وجود دارد و قیمت نزولی است. معامله‌گران می‌توانند از سیگنال‌های کندل استیک برای تجزیه و تحلیل تمام دوره‌های معاملاتی، از جمله چرخه‌های روزانه یا ساعتی یا حتی برای چرخه‌های دقیقه‌ای در معاملات استفاده کنند.

الگوهای دو کندلی

تریدرها و تحلیلگران در نمودارهای کندل استیک به‌دنبال الگوها (Patterns) می‌گردند؛ چراکه می‌توان استراتژی‌های معاملاتی کوتاه‌مدت زیادی بر اساس الگوهای کندل پیاده کرد. الگوی دو کندلی به یک الگوی کندل اشاره دارد که دو کندل یا شمع متوالی را در نمودار قیمت در بر میگیرد. الگوهایی مانند الگوی پوشاننده (Engulfing) و الگوی هارامی (Harami) از دسته الگوهای دو کندلی هستند.

الگوی پوشاننده یک روند معکوس را نشان می‌دهد. کندل اول بدنه کوچکی دارد که به‌طور کامل توسط کندل دوم پوشانده شده است. اگر الگوی پوشاننده در پایان یک روند نزولی ظاهر شود، به‌عنوان یک الگوی پوشاننده صعودی شناخته شده و اگر در پایان یک روند صعودی ظاهر شود، یک الگوی پوشاننده نزولی نامیده می‌شود.

هارامی نیز یک الگوی معکوس است که در آن کندل دوم کاملاً در داخل کندل اول قرار دارد و از نظر رنگ مخالف آن است. همچنین الگوی صلیب هارامی (Harami Cross) را داریم که در ادامه این الگوها را توضیح خواهیم داد.

الگوهای سه کندلی

الگوهای سه کندلی سه شمع یا کندل متوالی در نمودار قیمت را در بر می‌گیرند. الگوهای ستاره صبحگاهی (Morning Star) و ستاره عصرگاهی (Evening Star) از دسته الگوهای سه کندلی هستند. ستاره عصرگاهی یک الگوی معکوس نزولی است که در آن اولین کندل به روند صعودی ادامه می‌دهد. کندل دوم شکاف قیمت و بدنه‌ای باریک دارد. کندل سوم زیر نقطه وسط کندل اول بسته می‌شود.

ستاره صبحگاهی نیز یک الگوی معکوس صعودی است که در آن کندل اول بلند و سیاه/قرمز است. بدنه کندل دوم کوتاه و به صورت دوجی (doji) شکل است؛ دوجی یعنی قیمت باز و بسته‌شدن در آن کندل به هم نزدیک است. کندل سوم سفید/سبز با بدنه بلند است که بالای نقطه وسط کندل اول بسته می‌شود.

الگوهای کندل مهم در نمودار کندل استیک

کندل‌ها با فعالیت خریداران و فروشندگان و با بالا و پایین‌رفتن قیمت‌ها ایجاد می‌شوند. در حالی که این تغییرات قیمت گاهی تصادفی به نظر می‌رسد، اما اغلب الگوهایی را تشکیل می‌دهد که معامله‌گران از آنها برای تحلیل تکنیکال خود استفاده می‌کنند.

الگوها به دو دسته صعودی و نزولی تقسیم می‌شوند. الگوهای صعودی نشان‌دهنده احتمال افزایش قیمت هستند، در حالیکه الگوهای نزولی نشان‌دهنده احتمال کاهش قیمت هستند. البته دقت کنید که هیچ الگویی با قطعیت روند آتی قیمت را مشخص نمی‌کند، زیرا الگوهای کندل استیک نشان‌دهنده تمایلات و احتمالات هستند، نه تضمین آنها.

برخی از مهم‌ترین الگوهایی که نمودار کندل استیک تشکیل می‌دهند این موارد هستند:

• الگوی چکش
• الگوی مرد دارآویز (یا به‌دارآویخته)
• الگوی پوشاننده (صعودی و نزولی)
• الگوی ستاره عصرگاهی
• الگوی هارامی (صعودی و نزولی)
• الگوی صلیب هارامی (صعودی و نزولی)
• الگوی سه‌گانه (صعودی و نزولی)

الگوی چکش

چکش (Hammer) یک الگوی معکوس (بازگشتی) صعودی است. این الگو زمانی شکل می‌گیرد که قیمت پس از بازشدن، به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد، اما در نهایت افزایش می‌یابد و نزدیک به سقف قیمت بسته می‌شود.

از نظر بصری، الگوی چکش شبیه یک آبنبات‌چوبی مربعی است، با بدنه‌ای کوچک در نزدیکی بالا (نشان‌دهنده قیمت‌های باز و بسته‌شدن) و یک سایه پایینی بلند (نشان‌دهنده حرکت قیمت به سمت پایین در طول بازه زمانی).

الگوی مرد دارآویز

الگوی مرد دارآویز (Hanging Man) همتای نزولی الگوی چکش است. این الگو زمانی که قیمت باز می‌شود شکل می‌گیرد. سپس در طول یک دوره معاملاتی قیمت پایین‌تر می‌آید، اما مجدداً افزایش می‌یابد تا نزدیک به سقف بسته شود.

ساختار آن شبیه الگوی چکش است، با بدنه کوچکی در بالا (نشانگر قیمت‌های باز و بسته‌شدن) و یک سایه پایینی بلند. تفاوت این دو الگو این است که قبل از الگوی چکش باید یک روند نزولی باشد، اما الگوی مرد دارآویز در یک روند صعودی ایجاد شده و نشان‌دهنده یک روند نزولی آتی است.

الگوی پوشاننده نزولی

زمانی که تعداد فروشندگان از خریداران بیشتر باشد، یک الگوی نزولی در یک روند صعودی ایجاد می‌شود. این الگو (Bearish Engulfing) توسط یک بدنه قرمز (سیاه) طولانی خود را نشان داده که یک بدنه سبز (سفید) کوچک را در بر می‌گیرد. این الگو نشان می‌دهد که فروشندگان کنترل بازار را به دست گرفته‌اند و احتمال دارد قیمت به کاهش خود ادامه دهد.

الگوی پوشاننده صعودی

زمانی‌که تعداد خریداران از فروشندگان پیشی می‌گیرد، یک الگوی پوشاننده صعودی (Bullish Engulfing) در یک روند نزولی نمایان می‌شود. این الگو در نمودار توسط یک بدنه سبز بلند که یک بدنه قرمز کوچک را می‌پوشاند، خود را نشان می‌دهد. الگوی پوشاننده صعودی نشان می‌دهد که خریداران کنترل بازار را به دست گرفته‌اند و احتمال دارد قیمت به افزایش خود ادامه دهد.

الگوی نزولی ستاره عصرگاهی

الگوی ستاره عصرگاهی (Berish Evening Star) یک الگوی تاپینگ (Topping) و سه کندلی است، یعنی حداقل از ۳ کندل تشکیل می‌شود. در تحلیل تکنیکال، الگوهای تاپینگ یک معکوس یا بازگشت بالقوه از یک روند صعودی را نشان می‌دهند.

این الگوها معمولاً پس از یک دوره طولانی حرکت صعودی قیمت رخ می‌دهند و ممکن است به این معنی باشند که احساسات بازار از صعودی به نزولی در حال تغییر است. الگوهای تاپینگ می‌توانند ابزاری برای معامله‌گران در جهت شناسایی فرصت‌های بالقوه برای فروش یا خروج از موقعیت‌های خرید سودمند باشد.

الگوی نزولی ستاره عصرگاهی شامل سه کندل است که به ترتیب یک کندل بلند سبز، یک کندل کوتاه سبز یا قرمز و یک کندل بلند قرمز هستند. این الگو نشان‌دهنده توقف تسلط خریداران و سپس کنترل بازار توسط فروشندگان است و فشار فروش می‌تواند بیشتر شود. الگوی ستاره صبحگاهی نقطه مقابل ستاره عصرگاهی است و می‌تواند حاکی از روند صعودی باشد.

الگوی هارامی نزولی

الگوی هارامی نزولی (Bearish Harami) شامل یک کندل سیاه یا قرمز کوچک است که کاملاً درون یک کندل سفید یا سبز روز قبل قرار دارد. شاید نتوان از روی این الگو تصمیمی قطعی برای معامله گرفت، اما مشاهده و تشخیص آن می‌تواند مهم باشد.

این الگو نشان‌دهنده عدم تصمیم‌گیری از سوی خریداران است. اگر قیمت پس از آن به سمت بالاتر ادامه پیدا کند، ممکن است بازار همچنان با روند صعودی پیش برود، اما اگر یک کندل پایین این الگو تشکیل شود نشان‌دهنده نزول است.

الگوی هارامی صعودی

الگوی هارامی صعودی (Bullish Harami) مخالف هارامی نزولی است. این الگو در یک روند نزولی تشکیل می‌شود و یک کندل کوچک سبز یا سفید در داخل کندل بزرگ قرمز یا سیاه روز قبل شکل می‌گیرد. این الگو به تریدرهای تکنیکال می‌گوید که روند در حال توقف است و اگر یک روز صعودی دیگر دنبال شود، ممکن است روند صعودی بیشتری در راه باشد.

الگوی صلیب هارامی نزولی

الگوی صلیب هارامی نزولی (Bearish Harami Cross) در یک روند صعودی اتفاق می‌افتد و مانند الگوی هارامی نزولی است، اما تفاوت در این است که به‌دنبال کندل اول، یک دوجی (doji) می‌آید. همانطور که گفتیم، دوجی یک کندل است که در آن قیمت باز و بسته‌شدن بسیار به هم نزدیک است. 

دوجی معمولاً در نمودارهای کندل استیک به شکل یک علامت مثبت یا صلیب نمایان می‌شود. در اینجا دوجی دقیقاً در طول کندل قبل خود قرار می‌گیرد. مفهوم الگوی صلیب هارامی نزولی همانند الگوی هارامی نزولی است.

الگوی صلیب هارامی صعودی

الگوی صلیب هارامی صعودی (Bullish Harami Cross) نقطه مقابل الگوی قبل است و در یک روند نزولی اتفاق می‌افتد؛ جایی که به‌دنبال یک شمع پایین، یک دوجی می‌آید. این دوجی در بدنه کندل قبل قرار می‌گیرد. مفهوم الگوی صلیب هارامی صعودی نیز مانند الگوی هارامی صعودی است.

الگوی سه‌گانه صعودی

الگوی سه‌گانه صعودی (Bullish Rising Three) با یک کندل سبز یا سفید بلند شروع می‌شود. سپس در دومین، سومین و چهارمین جلسه معاملاتی، کندل‌های کوچکی را می‌بینیم که قیمت را پایین‌تر می‌آورند، اما همچنان در محدوده قیمتی روز سفید/سبز طولانی باقی می‌مانند. پنجمین و آخرین روز در این الگو یک کندل سبز بلند دیگر را تشکیل می‌دهد.

اگرچه این الگو به ما نشان می‌دهد که قیمت برای سه روز متوالی یا سه دوره زمانی مشخص در حال کاهش بوده است، اما کف قیمت جدیدی در آن تشکیل نمی‌شود و این یعنی فروشندگان دارند خود را برای حرکت صعودی بعدی آماده می‌کنند.

یک شکل تغییریافته از این الگو زمانی است که کندل روز دوم کمی بالاتر از کندل بلند روز اول می‌رود. بقیه موارد در این الگو مشابه سه‌گانه صعودی است و فقط کمی متفاوت به نظر می‌رسد. هنگامی که این الگو رخ می‌دهد، به آن الگوی «مت هولد» صعودی یا «Bullish Mat Hold» می‌گویند.

الگوی سه‌گانه نزولی

الگوی سه‌گانه نزولی (Bearish Rising Three) با یک روز نزولی قدرتمند شروع می‌شود، یعنی با یک کندل قرمز یا سیاه بلند. به‌دنبال آن سه کندل کوچک که به سمت بالا پیشرفت می‌کنند می‌آیند، اما این سه کندل در محدوده کندل بلند اولین روز یا اولین جلسه معاملاتی باقی می‌مانند.

این الگو زمانی تکمیل می‌شود که روز پنجم یک حرکت نزولی بزرگ دیگر انجام دهد و یک کندل قرمز بلند دیگر شکل بگیرد. این نشان می‌دهد که فروشندگان دوباره تسلط بازار را به دست گرفته‌اند و قیمت می‌تواند کاهش یابد.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

در این مقاله با مفهوم، شکل ظاهری و ساختار نمودار کندل استیک یا همان نمودارهای شمعی آشنا شدیم. نمودار کندل استیک شامل کندل‌ها یا شمع‌هایی است که هرکدام نشان‌دهنده یک دوره معاملاتی مشخص است. هر کندل تنها با شکل ظاهری خود اطلاعات مهمی درباره قیمت بازشدن، قیمت بسته‌شدن و سقف و کف قیمت به ما می‌دهد.

کندل‌ها می‌توانند به رنگ سبز/سفید یا قرمز/سیاه باشند. کندل سبز یا سفید یعنی روند آن دوره معاملاتی صعودی بوده و قیمت بسته‌شدن بالاتر از قیمت بازشدن بوده است. کندل قرمز یا سیاه یعنی روند آن دوره معاملاتی نزولی بوده و قیمت بسته‌شدن پایین‌تر از قیمت بازشدن بوده است.

نمودار کندل استیک یکی از مهم‌ترین ابزارها در تحلیل تکنیکال است، چراکه تحلیلگران و تریدرها با مشاهده دقیق این نمودارها تلاش می‌کنند الگوهای مهم را در آنها تشخیص دهند. انواع الگوهای زیادی در نمودار کندل استیک وجود دارد که چند مورد از آنها را با رسم شکل در مقاله معرفی کردیم. تحلیلگران تکنیکال با شناسایی و تشخیص این الگوها می‌توانند احتمال روند صعودی یا نزولی آتی را برای خود قوی‌تر کنند.

البته پیشنهاد می‌شود که در کنار نمودارها و الگوهای کندل استیک، از ابزار تحلیل تکنیکال دیگری مانند اندیکاتور و اسیلاتورها استفاده کنید تا احتمال درستی تحلیل‌های شما بالاتر برود.