بازارساز خودکار (AMM) چیست؟ آشنایی با قلب تپنده صرافی‌های غیرمتمرکز + ویدیو

حتماً تاکنون نام «صرافی غیرمتمرکز» را شنیده‌اید و ممکن است این سؤال برایتان ایجاد شده باشد که صرافی‌های غیرمتمرکز دقیقاً چگونه کار می‌کنند و چه تفاوتی با صرافی‌های معمولی دارند؟ واضح است که ارزهای دیجیتال هم مانند هر دارایی دیگری، نیازمند محیطی برای انجام مبادلات هستند. به‌بیان دیگر، این ارزها نیازمند «بازاری» هستند که امکان خریدوفروش و معامله در آن فراهم باشد. در اولین نسل صرافی‌های ارز دیجیتال، یعنی همان «صرافی‌های متمرکز»، روش انجام تبادلات بسیار ساده و قابل‌درک است. صرافی‌ها سفارش‌های خرید و سفارش‌های فروش کاربران را در قسمتی به‌ نام دفتر سفارشات (Order book) ثبت کرده و آن‌ها را با یکدیگر تطبیق می‌دهند؛ به این ترتیب با واسطه‌گری صرافی‌ها، معاملات میان خریداران و فروشندگان انجام می‌شود. اما در صرافی‌های غیرمتمرکز که به دارایی‌های کاربران دسترسی ندارند، چگونه می‌توان سفارشات را تکمیل کرد؟ در اینجا روش بازارسازی خودکار (Automated Market Maker) یا به‌اختصار AMM به کار می‌آید.

صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز، تحت‌نظارت یک شخص یا گروهی از اشخاص کار می‌کنند. این صرافی‌ها به دارایی کاربران کنترل مستقیم دارند و کاربران برای انجام معاملات مجبور هستند دارایی خود را به کیف پول‌ صرافی واریز کنند. این در حالی است که تمرکزگرایی و دسترسی نهادها به دارایی افراد، خلاف ماهیت ذاتی ارزهای دیجیتال است.

با توجه به این مشکلات، صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال یا همان دکس‌ها (DEX) روی کار آمدند تا بدون الزام کاربران به احراز هویت و بدون نگهداری دارایی‌های کاربران در کیف پول‌های امانی، امکان مبادله بی‌واسطه ارزهای دیجیتال را فراهم کنند. البته در این مطلب قصد نداریم درمورد همه جنبه‌های صرافی‌های غیرمتمرکز صحبت کنیم؛ بلکه تمرکز ما روی یک جنبه است: نحوه تعیین قیمت و تأمین نقدینگی ارزهای دیجیتال در صرافی‌های غیرمتمرکز.

بیشتر بخوانید: صرافی غیرمتمرکز چیست؟ + معرفی بهترین‌ها

در این مطلب که به کمک مقاله‌ای از آکادمی بایننس گردآوری شده است، یاد می‌گیرید:

• دفتر سفارشات در صرافی‌های متمرکز چیست و چه چالش‌هایی دارد؟
• بازار ساز خودکار (AMM) چیست و بر چه اساسی کار می‌کند؟
• بازارسازهای خودکار چگونه قیمت دارایی‌ها را معین می‌کنند؟
• مفهوم لغزش قیمت (Price slippage) در صرافی‌های غیرمتمرکز چیست؟
• استخر نقدینگی چیست و تأمین‌کنندگان نقدینگی چه نقشی در آن دارند؟
• زیان غیردائمی (impermanent loss) در صرافی‌های مبتنی بر AMM چیست؟

بازارسازهای خودکار در یک نگاه

از آنجا که این مقاله نسبتاً طولانی و تخصصی است، ابتدا توضیح مختصری درباره بازارساز‌های خودکار و روش کلی عملکرد آنها ارائه می‌دهیم.

الگوریتم بازارساز خودکار، در حقیقت جایگزینی برای دفاتر سنتی ثبت سفارشات خریدوفروش است. تا پیش از پیدایش صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز خودکار، سفارشات خریدوفروش در پایگاه‌های داده متمرکز صرافی‌ها ثبت می‌شدند و مکانیسمی به نام موتور تطبیق، سفارش‌های خریدوفروش شبیه به هم را به یکدیگر وصل می‌کرد.

به‌عنوان مثال، اگر شما بخواهید ۱ بیت کوین را در قیمت ۱۰٬۰۰۰ دلار خریداری کنید، سفارش خرید خود را در صرافی ثبت می‌کنید. از سوی دیگر فروشندگان بیت کوین نیز سفارشات فروش خود را با قیمت‌های موردنظر خود ثبت می‌کنند و سپس موتور تطبیق صرافی وارد عمل می‌شود. موتور تطبیق، سفارشات خرید و فروش را با هم مقایسه می‌کند و هرگاه دو سفارش (خرید و فروش) با مبلغ یکسانی (مثلاً ۱۰٬۰۰۰ دلار) به ثبت رسیده باشند، معامله را در میان آنها انجام می‌دهد. یعنی بیت کوین‌های فروشنده را به خریدار و دلار‌های خریدار را به فروشنده انتقال می‌دهد.

اما نسل جدید صرافی‌های غیرمتمرکز، به‌طور کلی دفتر سفارشات را از پلتفرم خود حذف کرده و مفهوم بازارساز خودکار را جایگزین آن کرده‌اند. بازارساز خودکار، مجموعه‌ای از چندین قرارداد هوشمند بلاک چینی است که برای هر جفت معاملاتی، نقدینگی لازم را فراهم کرده و بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا، قیمت ارزها را تعیین می‌کند.

الگوریتم بازارساز خودکار، برای جفت‌های معاملاتی مختلف، فضایی را تحت‌عنوان استخر نقدینگی ایجاد می‌کند. هر استخر نقدینگی، با واریز مقدار معادلی از جفت‌ارز معاملاتی راه‌اندازی می‌شود. حالا برای انجام یک مبادله، افراد می‌توانند کیف پول خود را به قرارداد هوشمند استخر نقدینگی موردنظر متصل کنند و با واریز یکی از توکن‌ها، مقدار معادلی از توکن دیگر را دریافت کنند. در واقع در این روش، افراد به‌جای آنکه توکن‌های خود را با یکدیگر مبادله کنند، توکن‌ها را با قرارداد هوشمند استخر نقدینگی مبادله می‌کنند.

نسبت توکن‌های موجود در داخل استخر، نشان‌دهنده نرخ عرضه و تقاضای آنهاست. بنابراین، بازارساز خودکار با استفاده از این نسبت، تغییرات قیمت ارزها را در طول زمان محاسبه می‌کند. افرادی که نقدینگی جفت‌ارزهای موجود در استخر‌ها را تأمین می‌کنند، «تأمین‌کننده نقدینگی یا (Liquidity provider)» نامیده می‌شوند. این افراد با قفل‌کردن دارایی‌های خود در استخر، می‌توانند بخشی از کارمزد‌های پرداخت‌شده توسط معامله‌گران را به‌ دست آورند. آنها همچنین هر زمان که بخواهند، می‌توانند دارایی خود را آزاد کرده و از استخر نقدینگی خارج کنند.

در ادامه این مقاله، مفهوم بازارساز خودکار و نحوه کار آن را به‌طور کامل توضیح خواهیم داد.

بازارساز خودکار چیست؟

بازارساز خودکار همان طور که از نامش پیداست (بازارساز+خودکار)، یک الگوریتم ریاضی است که برای معاملات بی‌واسطه در صرافی‌های غیرمتمرکز، بازار ایجاد می‌کند. در اینجا منظور از بازار، شرایطی است که باید مهیا شود تا یک معامله انجام گیرد. این الگوریتم به‌صورت خودکار و با استفاده از مکانیسم عرضه و تقاضا، قیمت دارایی‌ها را تعیین کرده و به کاربران اجازه می‌دهد بدون ثبت سفارش خریدوفروش، و حتی بدون نیاز به طرف مقابل معامله (فروشنده یا خریدار) معاملات خود را انجام دهند.

برای اینکه بتوانید عملکرد بازارسازهای خودکار را بهتر درک کنید، بار دیگر یادآوری می‌کنیم که عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز به سازمان خاصی وابسته نیست. این پلتفرم‌ها در حقیقت قراردادهای هوشمندی هستند که بر روی بلاک چین ثبت و اجرا می‌شوند. بنابراین باید پروتکل مشخصی برای قیمت‌گذاری دارایی‌ها، تأمین نقدینگی و تعدیل آن داشته باشند. این وظیفه برعهده بازارساز خودکار است.

اگر نحوه انجام معاملات در نسل‌های اولیه صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند بیت شیرز و بایننس دکس) را شخص به شخص یا همتا به همتا (Peer-to-peer) بدانیم، معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز، به‌صورت شخص به قرارداد (Peer-to-contract) انجام می‌شود. زیرا کاربران می‌توانند با اتصال کیف پول شخصی خود به پلتفرم صرافی (با حفظ اختیار کامل بر دارایی‌هایشان)، مستقیماً دارایی مورد نظرخود را از یک قرارداد هوشمند بخرند یا به آن بفروشند.

بازارساز خودکار مانند یک ربات است که وظیفه دارد در هر لحظه، قیمت یک ارز را در برابر ارز مقابل آن محاسبه کرده و به شما پیشنهاد دهد. به‌بیان دیگر، وقتی می‌خواهید یک ارز دیجیتال را در ازای ارز دیجیتال دیگری بخرید یا بفروشید، مقدار معادل آن را برای شما تعیین می‌کند. فرمول بازارسازهای خودکار صرافی‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. برخی از آنها مانند یونی سواپ (Uniswap) و پنکیک سواپ (Pancakeswap) برای این کار از فرمول‌های ساده‌ای استفاده می‌کنند، در حالی که برخی دیگر مانند کرو (Curve) و بَلِنسر (Balancer) فرمول‌های پیچیده‌تری دارند.

فرمول صرافی یونی سواپ برای تعیین قیمت، x * y = k است. در این فرمول x موجودی (تعداد واحد) یک ارز دیجیتال در استخر نقدینگی و y موجودی ارز دیجیتال دیگری است که قرار است در ازای آن معامله انجام شود. k در این فرمول، یک عدد ثابت و نشان‌دهنده حجم نقدینگی کل استخر است.

در ادامه درباره نحوه کارکرد AMM ها بر اساس این فرمول، بیشتر توضیح خواهیم داد.

بازارسازهای خودکار چگونه کار می‌کنند؟

تصور کنید که جفت‌ارز ETH/UNI را انتخاب کرده‌اید و می‌خواهید در ازای فروش بخشی از اترهای خود، توکن یونی خریداری کنید. برای این کار باید توکن‌های اتر را به استخر واریز کرده و معادل آن توکن یونی دریافت کنید. در این صورت، حجم اتر موجود در استخر نقدینگی زیاد و حجم یونی موجود در این استخر کم می‌شود. بنابراین طبیعی است که قیمت یونی برای مدتی بالا می‌رود و در عوض، قیمت اتر کاهش پیدا می‌کند. این اتفاق تا جایی ادامه دارد که معاملاتی برعکس معامله شما از سوی دیگران انجام شود و قیمت دوباره به تعادل برسد. البته این اتفاق زودتر از چیزی که تصور می‌کنید می‌افتد؛ چراکه وقتی قیمت یک ارز دیجیتال (یا یک توکن) در یک صرافی کم می‌شود، افراد زیادی به خرید آن تمایل پیدا می‌کنند و قیمت آن دوباره به تعادل می‌رسد.

پس می‌توانیم این‌طور نتیجه‌گیری کنیم:

بازارساز خودکار، بر اساس نسبت وزنی دارایی‌های موجود در استخر، ارزش (یا قیمت) آنها را نسبت به یکدیگر تعیین می‌کند. در پروتکل‌های پیچیده‌تری همچون بَلِنسر (Balancer) که استخر‌های آن به‌جای یک جفت‌ارز شامل سبدی از ارزهاست، نحوه محاسبه این نسبت وزنی تا حدودی پیچیده‌تر است. اما در پروتکل‌هایی مثل یونی سواپ، سوشی سواپ و پنکیک سواپ که از ساده‌ترین شکل بازارساز استفاده می‌کنند، نسبت وزنی ارزها از رابطه x * y = k محاسبه می‌شود.

برای فهم بهتر این مکانیسم، جفت‌ارز ETH/USDT را درنظر بگیرید. اگر تعداد ETH را X، تعداد استیبل کوین USDT را Y و حجم نقدینگی استخر موردنظر را K در نظر بگیریم، در فرمول X * Y = K مقدار K همیشه ثابت خواهد بود. بنابراین پروتکل بازارساز خودکار، قیمت X و Y را به‌گونه‌ای تعیین ‌می‌کند که در فرمول بالا، K ثابت بماند.

برای فهم بهتر این فرایند، به مثال زیر توجه کنید:

موجودی ETH استخر: ۱۰۰ واحد
موجودی USDT استخر: ۲۰۰٬۰۰۰ واحد
کارمزد معامله: ۰.۳٪

حالا حجم نقدینگی استخر (K در فرمول بالا) و نسبت ETH به USDT، به‌صورت زیر تعیین می‌شود:

K = ۲۰۰٬۰۰۰ * ۱۰۰ = ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰
ETH/USDT: ۲۰۰٬۰۰۰ / ۱۰۰ = ۲۰۰۰

نسبت ETH/USDT قیمت اتر برحسب تتر را نشان می‌دهد و با توجه به ثابت بودن قیمت تتر، در اینجا قیمت اتر ۲۰۰۰ دلار است. جزئیات تراکنش تبدیل توکن‌ها در این استخر، به این صورت خواهد بود:

بهزاد قصد دارد 10ETH را به استیبل کوین USDT تبدیل کند.
کارمزد پرداختی برای تبدیل: 0.03ETH

بنابراین موجودی هر توکن در استخر، در حین تراکنش، به‌شرح زیر خواهد بود:

ETH: ۱۰۰ + ۱۰ – ۰.۰۳ = ۱۰۹.۹۷
USDT: ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ / ۱۰۹.۹۷ = ۱۸۱٬۸۶۷.۷

مقدار USDT دریافتی بهزاد این‌گونه تعیین می‌شود:

دریافتی بهزاد USDT = USDT موجودی اولیه – USDT موجود ثانویه
دریافتی بهزاد USDT = ۲۰۰٬۰۰۰ – ۱۸۱٬۸۶۷.۷ = ۱۸٬۱۳۲.۳

و در نهایت با توجه به موجودی جدید ETH و USDT در استخر، مقدار K و نسبت جدید ETH به USDT به‌صورت زیر تعیین می‌شود:

K = ۱۸۱٬۸۶۷.۷ * ۱۰۹.۹۷ = ۱۹٬۹۹۹٬۹۹۰.۹۶۹ ~ ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰
ETH/USDT: ۱۸۱٬۸۶۷.۷ / ۱۰۹.۹۷ = ۱۶۵۳.۷۹

همان طور که دیدید، با فروش ETH به استخر ETH/USDT، در نهایت نقدینگی ETH در استخر افزایش و نقدینگی USDT کاهش می‌یابد. با برهم‌خوردن تعادل نقدینگی این جفت معاملاتی، قیمت ETH (برحسب USDT) کاهش یافته و قیمت USDT (برحسب ETH) افزایش خواهد یافت.

در این مثال، به‌دلیل اینکه استیبل کوین USDT را به‌عنوان ارز مقابل اتر انتخاب کرده‌ایم، نسبت ETH/USDT نمایانگر قیمت اتر بعد از انجام مبادله است (قیمت اتر از ۲۰۰۰ دلار به ۱۶۵۳.۷۹ دلار کاهش یافته است). البته دقت داشته باشید که در این مثال، برای سادگی محاسبات، نقدینگی استخر را بسیار کم فرض کرده‌ایم و به همین دلیل تأثیر معامله ۱۰ اتر بر قیمت این ارز، بسیار زیاد است.

همچنین در صورت خرید ETH از این استخر، تعادل استخر به نفع USDT بر هم می‌خورد و این‌بار، قیمت ETH افزایش خواهد یافت. این تقریباً همان کاری است که بازارساز خودکار انجام می‌دهد.

این پدیده (یعنی تغییر قیمت‌ها بر اثر خریدوفروش) که اصطلاحاً لغزش قیمت (Price Slippage) نامیده می‌شود، در صرافی‌های غیرمتمرکز پدیده‌ای مرسوم است و به دو عامل حجم معامله و حجم نقدینگی استخر بستگی دارد. هرچقدر که نقدینگی استخر بیشتر باشد، لغزش قیمت کمتر خواهد بود و از سوی دیگر، هرچقدر که حجم معامله بیشتر باشد، باعث لغزش بیشتر قیمت خواهد شد.

البته در صرافی‌های متمرکز و مدل‌های مبتنی بر دفتر سفارشات نیز، پدیده لغزش قیمت وجود دارد. به‌عنوان مثال، در یک صرافی متمرکز، اگر حجم سفارش خرید فردی بالا باشد، به ناچار باید از فهرست سفارشات فروش، تا زمان تکمیل خرید خود، تمام سفارشات فروش را بخرد و این باعث می‌شود که معامله به‌جای یک قیمت خاص، در طیفی از قیمت‌ها انجام شود.

مفهوم دیگری که برای درک عملکرد بازارسازهای خودکار به آن نیاز دارید، «استخر نقدینگی» و «تأمین‌کننده نقدینگی» است. ممکن است این سؤال در ذهنتان ایجاد شده باشد که وقتی صرافی‌های غیرمتمرکز از دفتر سفارشات استفاده نمی‌کنند و خودشان معاملات را انجام می‌دهند، این حجم از نقدینگی را از کجا تأمین می‌کنند؟ به‌بیان دیگر، چگونه این‌همه توکن را در حجم بالا در اختیار دارند که در هر زمان موردنیاز، آن را در اختیار کاربران قرار می‌دهند؟

حقیقت این است که در بازارسازهای خودکار، بخشی به نام استخر نقدینگی وجود دارد که برخی از کاربران صرافی که آنها را تأمین‌کننده نقدینگی می‌خوانیم، آن را اصطلاحاً شارژ می‌کنند. برای درک دقیق‌تر وظیفه استخر نقدینگی و مسئولیت تأمین‌کنندگان نقدینگی، در قسمت بعدی مقاله با ما باشید.

استخر نقدینگی چیست؟

با توجه به آنچه گفته شد، در بازارساز خودکار نیازی به وجود دو طرف برای معامله نیست و تنها وجود یک فروشنده یا یک خریدار برای انجام معامله کافی است؛ اما هنوز نیازمند آن هستیم که کسی این بازار را ایجاد کند. مثلاً وقتی که می‌خواهید اتر خود را در ازای توکن دای (DAI) بفروشید، قرارداد هوشمندی که طرف معامله شماست باید به اندازه کافی دای داشته باشد تا به کیف پول شما واریز کند. اینجاست که پای تأمین‌کنندگان نقدینگی به میان می‌آید. نقدینگی بازارسازهای خودکار، از سوی کاربرانی ارائه می‌شود که اصطلاحاً «تأمین‌کننده نقدینگی» (Liquidity Provider یا به‌اختصار LP) نامیده می‌شوند.

هر کاربری می‌تواند به میزان دلخواه خود، در تأمین نقدینگی استخر‌ها مشارکت داشته باشد. صرافی‌های مبتنی بر بازارساز، به‌منظور تشویق به تأمین نقدینگی بیشتر، همه یا بخشی از کارمزد مبادلات صرافی را به تأمین‌کنندگان نقدینگی اختصاص می‌دهند.

فرایند کلی تأمین نقدینگی در استخر‌های بازارساز خودکار به این صورت است:

• افرادی که قصد سپرده‌گذاری دارایی‌های خود را دارند، با توجه به نرخ سود استخر‌های گوناگون، استخر موردنظر خود را برای تأمین نقدینگی انتخاب می‌کنند.

• تأمین‌کنندگان نقدینگی، کیف پول خود را به قرارداد هوشمند استخر موردنظر متصل می‌کنند. به این ترتیب، به قرارداد هوشمند اجازه می‌دهند به مقدار تعیین‌شده از توکن‌ها دسترسی داشته باشد و از آن برای انجام مبادلات سایر کاربران استفاده کند.

• سپس مبلغ موردنظر برای تأمین نقدینگی را تعیین کرده و از هریک از جفت توکن موجود در استخر، به میزان یکسان تأمین نقدینگی می‌کنند. به‌عنوان مثال اگر بخواهید در استخر ETH/DAI مبلغ ۱ اتر را تأمین نقدینگی کنید، باید معادل ۱ اتر، از توکن‌های DAI هم سپرده‌گذاری کنید.

• بعد از سپرده‌گذاری دارایی‌ها در استخر موردنظر، قرارداد هوشمند به اندازه سهم افراد از نقدینگی هر استخر، توکن‌های LP همان استخر را به کیف پول آنها انتقال می‌دهد. به‌عنوان مثال اگر در استخر ETH/DAI تأمین نقدینگی کرده‌اید، توکن‌ ETH-DAI LP دریافت خواهید کرد.

• کارمزد مبادله توکن‌ها، به‌صورت خودکار به استخر‌های مربوطه واریز می‌شود و کاربران به‌میزان سهمی که از نقدینگی هر استخر دارند، از کارمزدهای جمع‌شده درآمد کسب می‌کنند. در نهایت، تأمین‌کنندگان نقدینگی هر زمان که بخواهند می‌توانند توکن‌های LP را به قرارداد هوشمند واریز کرده و توکن‌های سپرده‌گذاری‌شده در استخر را به‌همراه سود حاصل از کارمزدها دریافت کنند.

میزان و نحوه توزیع سود حاصل از کارمزد‌ها در میان تأمین‌کنندگان نقدینگی، بسته به مدل اقتصادی طراحی شده برای هر پروتکل متفاوت است. به‌عنوان مثال صرافی یونی سواپ، ۰.۳٪ از ارزش هر معامله را به‌عنوان کارمزد دریافت کرده و مستقیماً به تأمین‌کنندگان نقدینگی انتقال می‌دهد. صرافی سوشی سواپ نیز ۰.۳٪ از هر معامله کارمزد می‌گیرد؛ اما بخشی از آن را به پلتفرم کشت سود خود اختصاص می‌دهد. از طرفی پلتفرم‌های دیگر ممکن است برای جذب کاربران بیشتر، کارمزد کمتری دریافت کنند. مثلاً صرافی پنکیک سواپ، ۰.۲٪ از ارزش معامله را به‌عنوان کارمزد از معامله‌گران دریافت کرده و به تأمین‌کنندگان نقدینگی اختصاص می‌دهد.

اما همۀ داستان بازارسازهای خودکار و استخرهای نقدینگی این نیست. یکی از خطرات بالقوه برای تأمین‌کنندگان نقدینگی در بازارسازهای خودکار، زیان غیردائمی (impermanent loss) است که در بخش بعد آن را توضیح می‌دهیم.

زیان غیردائمی چیست؟

اگر بخواهیم زیان غیردائمی را در یک جمله توصیف کنیم، باید بگوییم که این اتفاق وقتی روی می‌دهد که نسبت قیمت توکن‌های سپرده‌گذاری‌شده در استخر، با گذشت زمان تغییر کند.

برای توضیح بهتر این مفهوم، از یک مثال کمک می‌گیریم. فرض کنید که شما ۱۰ اتر و ۱۰٬۰۰۰ دای را در یک صرافی غیرمتمرکز مانند یونی سواپ سپرده‌گذاری کرده‌اید (یعنی در زمان سپرده‌گذاری، قیمت هر اتر معادل ۱٬۰۰۰ دای بوده است). همچنین فرض کنید که شما تنها تأمین‌کننده نقدینگی استخر هستید. بنابراین حجم کل نقدینگی این استخر برابر با ۱۰۰٬۰۰۰=۱۰٬۰۰۰*۱۰ دای است

حال فرض کنید که قیمت اتر در بازار ناگهان رشد کرده و از ۱,۰۰۰ دلار به ۲,۰۰۰ دلار می‌رسد (اما قیمت اتر در یونی سواپ هنوز ۱٬۰۰۰ دلار است). در اینجا آربیتراژکنندگان وارد یونی سواپ شده و شروع به خریدن اتر‌های ارزان می‌کنند (تا آن‌ها را با قیمت ۲٬۰۰۰ دلار در بازار‌های خارجی بفروشند). این خریدها تا جایی ادامه می‌یابد که قیمت اتر در یونی سواپ نیز به قیمت ۲٬۰۰۰ دلار رسیده و با قیمت بازار خارجی برابر شود.

پیش‌تر اشاره کردیم که نقدینگی کل استخر (k) یک مقدار ثابت است. بنابراین در این مثال، نقدینگی استخر شما باید ۱۰۰,۰۰۰ دای باقی بماند. در این حالت، طبق رابطه x*y=k سرمایه شما از ۱۰ اتر به ۷.۰۷۱ اتر کاهش پیدا می‌کند و تعداد دای‌های شما به ۱۴٬۱۴۲ افزایش می یابد. برای اینکه از دقت اعداد مطمئن شوید، می‌توانید ۷.۰۷۱ را در ۱۴۱۴۲ ضرب کنید:

۷.۰۷۱ * ۱۴٬۱۴۲ = ۹۹٬۹۹۸.۰۸۲ ~ ۱۰۰٬۰۰۰۰

می‌بینید که نقدینگی استخر شما با این نسبت جدید، همان ۱۰۰٬۰۰۰ دای باقی مانده است. ممکن است فکر کنید از آنجایی که صرافی به تعداد دای‌های شما اضافه کرده، بنابراین ضرری متوجه شما نیست و ارزش سرمایه‌تان حفظ شده است؛ اما این‌طور نیست:

دای ۲۸٬۲۸۴ = ۱۴٬۱۴۲ + ۱۴٬۱۴۲ = ارزش سرمایه شما (در صورت تأمین نقدینگی)
دای ۳۰٬۰۰۰ = ۲۰٬۰۰۰ + ۱۰٬۰۰۰ = ارزش سرمایه شما (در صورت هولد کردن)

همان‌طور که می‌بینید، در چنین شرایطی اگر سرمایه اولیه خود (یعنی ۱۰ اتر و ۱۰٬۰۰۰ دای) را به‌جای سپرده‌گذاری در استخر تأمین نقدینگی، در کیف پول خودتان نگه می‌داشتید، ارزش دارایی‌های شما بیشتر بود.

هرچه فاصله بین قیمت اولیه ارزی که نقدینگی آن را تأمین کرده‌اید با قیمت فعلی آن بیشتر باشد، زیان غیردائمی نیز بزرگ‌تر می‌شود. به همین دلیل است که استفاده از توکن‌هایی مانند استیبل کوین‌ها یا توکن‌های باپشتوانه (wrapped tokens) که ارزش ثابتی دارند، در دنیای بازارسازهای خودکار بهتر جواب می‌دهد.

با این اوصاف، به نظر می‌رسد که زیان غیردائمی نام مناسبی برای این پدیده نیست. صفت «غیردائمی» بر این پیش‌فرض استوار است که اگر دارایی‌ها ارزشی را که هنگام واریز به استخر نقدینگی داشتند بازیابند، زیان تأمین‌کننده کاهش می‌یابد. این در حالی است که اگر در زمان تفاوت ارزش بین قیمت اولیه و قیمت فعلی، دارایی‌های خود را از استخر برداشت کنید، زیان آن برای شما کاملاً دائمی خواهد بود.

با این حال، نکته دیگری که وجود دارد و نباید فراموش کنید این است که شما در ازای تأمین نقدینگی، سود هم دریافت می‌کنید. در بسیاری از مواقع ممکن است سودی که دریافت می‌کنید با زیان غیردائمی هم‌پوشانی داشته باشد و یا از آن بیشتر باشد. صرافی‌های غیرمتمرکز نیز پیش از ما به این نکته فکر کرده‌اند و راه‌حلی را برای آن اندیشیده‌اند. اگر قرار بود تأمین نقدینگی برای ارزهایی مانند اتر که قیمت ثابت ندارند همواره با ضرر همراه باشد، هیچ‌کسی مایل به تأمین نقدینگی این ارزها نبود و عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز با مشکل مواجه می‌شد. به همین دلیل، این صرافی‌ها برای چنین ارزهایی سود بیشتری را در نظر گرفته‌اند تا تأمین‌کنندگان نقدینگی بیشتری را به سمت آنها جذب کنند.

هدف از ارائه همه این توضیحات این بود که بدانید در دنیای صرافی‌های غیرمتمرکز هم مانند همه جنبه‌های ارزهای دیجیتال، نه سود مطلق وجود دارد و نه زیان مطلق. همه‌چیز در این صرافی‌ها مطابق با محاسبات دقیق و ازپیش‌تعیین‌شده پیش می‌‌رود. خواه مایل باشید از این صرافی‌ها برای انجام معاملات استفاده کنید و خواه قصد داشته باشید در فرایند تأمین نقدینگی آنها مشارکت کنید، باید ابتدا زمان کافی را به مطالعه و تحقیق اختصاص دهید و از همه تبعات احتمالی آنها آگاه باشید.

سخن پایانی

بازارساز خودکار یکی از مهم‌ترین دستاوردهای امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) است. اگرچه بازارسازهای خودکار در مقایسه با صرافی‌های دارای دفتر سفارشات محدودیت‌های خاص خود را دارند و اگرچه کار با آنها به‌ راحتی صرافی‌های سنتی نیست، اما نوآوری آن‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار ارزشمند است.

نباید فراموش کنیم که بازارسازهای خودکار هنوز در مراحل ابتدایی توسعه خود هستند. انواعی از این بازارسازها مانند یونی سواپ، سوشی سواپ و پنکیک سواپ (PancakeSwap) که ما امروزه می‌شناسیم و استفاده می‌کنیم، معمولاً رابط کاربری زیبا و کاربرپسندی دارند، اما هنوز هم از نظر قابلیت محدود هستند.

این صرافی‌ها هم مانند هر نوآوری دیگری به زمان احتیاج دارند تا همه قابلیت‌های خود را به نمایش بگذارند و به حداکثر پتانسیل خود دست یابند. در آینده‌ای نه‌چندان دور و با پیشرفت هرچه بیشتر این فناوری، بازارسازهای خودکار طوری طراحی خواهند شد که علاوه بر کاربرپسندبودن، کارمزد کمتر و در نهایت نقدینگی بیشتری را برای کاربران دیفای به ارمغان بیاورند.