کیف پول مرده کریپتو چیست و آیا راهی برای بازیابی آن وجود دارد؟

اگر با ارزهای دیجیتال اندکی آشنا باشید، حتماً درباره کیف پول ارز دیجیتال شنیده‌اید. کیف پول همان‌طور‌که از نامش پیداست، محلی برای ذخیره ارزها یا دارایی‌های دیجیتال نظیر توکن‌های غیرمثلی (NFT) است. برای دسترسی به کیف پول و محتویات آن، مالک کیف پول به کلید خصوصی نیاز دارد. حفظ این کلید بسیار مهم است؛ زیرا بدون آن به دارایی‌هایتان دسترسی نخواهید داشت. حال اگر این کلیدها گم یا فراموش شوند یا مالک کیف پول ناگهان فوت کند، با مفهومی به نام کیف پول مرده سروکار خواهیم داشت.

باید بگوییم که دلیل همه کیف پول‌های مرده ازدست‌رفتن کلید خصوصی نیست و کیف پول‌هایی که چند سال دست‌نخورده باقی مانده‌اند، هم مرده به‌حساب می‌آیند.

حال چه تفاوتی بین این دو نوع کیف پول مرده وجود دارد؟ آیا تاریخ کیف پول منقضی می‌شود؟ کیف پول مرده و کیف پول سوخته یکسان هستند؟ در این مقاله که برگرفته از وب‌سایت کوین گکو است، پاسخ پرسش‌های خود درباره کیف پول مرده را خواهید گرفت.

کیف پول مرده چیست؟

در صنعت ارزهای دیجیتال، کیف پول مرده نوعی کیف پول ارز دیجیتال غیرفعال است که مدت‌های طولانی (مثلاً به‌مدت چند سال) دست‌نخورده باقی مانده است. کیف پول‌های مرده حاوی دارایی‌های دیجیتال هستند؛ اما سال‌ها هیچ تراکنشی ارسال یا دریافت نکرده‌اند.

دلایل مختلفی برای کیف پول مرده وجود دارد. برای مثال، ممکن است مالک آن کلیدهای کیف پول خود را گم کرده یا سرمایه‌گذاری بلندمدت انجام داده یا ناگهان از دنیا رفته باشد.

کیف پول مرده باید حاوی ارز دیجیتال باشد؛ در‌غیر‌این‌صورت، آن را کیف پول خالی در نظر می‌گیریم نه کیف پول مرده.

ژانویه۲۰۲۰، وب‌سایت دیکریپت مقاله‌ای منتشر و در آن ادعا کرد که حدود ۳.۷میلیون بیت کوین دیگر هرگز جابه‌جا نخواهند شد؛ زیرا به‌طور تصادفی یا عمدی برای همیشه قفل شده‌اند.

با اینکه ارزهای موجود در کیف پول مرده هنوز برای عرضه در‌گردش محاسبه می‌شوند، غیرفعال هستند و احتمالاً دیگر جابه‌جا نخواهند شد و تأثیری بر فشار فروش بازار یا اصطکاک عرضه/ تقاضا نخواهند گذاشت؛ بنابراین، اساساً دیگر وجود ندارند.

دلایل اصلی فعال‌نبودن کیف پول مرده

تعداد کیف پول‌های مرده زیاد است؛ ولی دلیل فعال‌نبودن آن‌ها متفاوت است. در سناریویی عادی، کیف پول ارز دیجیتال باید به‌‌طور منظم تراکنش‌هایی را ارسال یا دریافت کند. وقتی این‌چنین نیست، دلایلی دارد؛ ازجمله:

۱. سرمایه‌گذاران برخی از سرمایه‌گذاری‌هایشان را به امید سود بیشتر در آینده و افزایش ارزش آن‌ها قفل کرده‌اند. وقتی مدتی طولانی از آن می‌گذرد، کیف پول غیرفعال می‌ماند و به‌دلیل صفربودن سابقه فعالیت در زنجیره، مرده محسوب می‌شود. بااین‌حال، هرگاه سرمایه‌گذاران دارایی‌های بیشتری را به کیف پول خود اضافه می‌کنند، کیف پول فعال می‌شود.

۲. گم‌شدن کلید خصوصی کیف پول ارز دیجیتال. این خود به چند دلیل ممکن است رخ دهد. برای مثال، صاحب کیف پول آدمی بی‌خیال و بی‌توجه بوده و کلید خصوصی‌اش را گم کرده است. شاید هم فکر نمی‌کرده که روزی ارزهای دیجیتال تا این حد فراگیر شوند و کلیدهای خود را فراموش کرده است. ناگوارتر اینکه ممکن است ناگهان فوت کرده باشد.

ازآن‌جاکه طراحی فناوری بلاک چین به‌گونه‌ای است که دسترسی به کیف پول ارز دیجیتال فقط ازطریق کلیدهای خصوصی امکان‌پذیر است، ازدست‌دادن کلیدهای خصوصی باعث می‌شود کیف پول خارج از دسترس و همچنان غیرفعال باقی بماند.

تاریخ انقضای کیف پول ارز دیجیتال

حال سؤال این است که اگر کیف پول ارز دیجیتال بعد از مدتی طولانی به‌عنوان کیف پول مرده در نظر گرفته می‌شود، یعنی تاریخ انقضا دارد؟ پاسخ منفی است. کیف پول ارز دیجیتال منقضی نمی‌شود؛ حتی اگر کیف پولی برای سال‌ها یا دهه‌ها غیرفعال بماند، تمامیت آن دست‌نخورده باقی می‌ماند.

از زمانی‌که کیف پول جدید ایجاد می‌کنید، هر جزئیاتی در آن وجود داشته باشد، تا ابد در بلاک چین ذخیره می‌شود و هرگاه بخواهید، می‌توانید با کلیدهای خصوصی‌تان از آن کیف پول استفاده کنید. اگر هم شخص دیگری کلید خصوصی شما را داشته باشد، می‌تواند این کار را انجام دهد.

تفاوت کیف پول ارز دیجیتال با حساب‌های بانکی این است که اگر از حساب بانکی خود مدتی طولانی استفاده نکنید، برای استفاده مجدد از آن باید فرایند فعال‌سازی را طی کنید. این در حالی است که برای استفاده از کیف پول ارز دیجیتال در هر زمان و مکان، فقط به کلید خصوصی‌تان نیاز دارید و لازم نیست فرایند خاصی را طی کنید.

چه اتفاقی برای دارایی‌های موجود در کیف پول مرده می‌افتد؟

ارزهای دیجیتال یا توکن‌های غیرمثلی (NFT) در کیف پول مرده تا زمان دسترسی مجدد به آن، دست‌نخورده باقی می‌مانند. همیشه می‌توان جزئیات کیف پول را ازطریق کاوشگرهای بلاک چین نظیر اتراسکن مشاهده و تأیید کرد؛ اما دارایی‌های درون آن را فقط دارنده کلید خصوصی می‌تواند جابه‌جا کند.

برای مثال، اگر دارایی‌های دیجیتال خود را قفل کرده‌اید تا در درازمدت سود کنید، درصورتی‌که کیف پول خود را به‌خطر نیندازید، در هرزمان که بخواهید، می‌توانید دارایی‌هایتان را دست‌نخورده تحویل بگیرید.

آیا می‌توان از دارایی‌های کیف پول مرده استفاده کرد؟

سؤال دیگر این است که آیا می‌توان از دارایی‌های موجود در چنین کیف پول‌هایی استفاده کرد؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید تفاوت کیف پول مرده و کیف پول واقعاً مرده را بدانیم.

فرض کنیم سرمایه‌گذار دارایی‌هایش را به‌مدت چند سال سرمایه‌گذاری کرده است و به کیف پول خود دست نمی‌زند؛ بااین‌حال، کلیدهای خصوصی‌اش را دارد. بنابراین، کیف پول او مرده است؛ ولی می‌تواند هروقت بخواهد از آن استفاده کند.

فرض کنیم شخصی به‌دلیل سهل‌انگاری کلیدهای خصوصی‌اش را گم کرده است؛ ولی اطمینان دارد که آن کلیدها را جایی در خانه گذاشته و از آن‌جا خارج نکرده است. کیف پول او تا زمان پیداشدن کلیدهای خصوصی‌ مرده است.

اگر مالک کیف پول ناگهان فوت کند و کسی از کلیدهای خصوصی‌اش خبر نداشته باشد یا اگر کسی کلیدهای خصوصی خود را فراموش کرده است و نمی‌تواند آن را به‌یاد بیاورد یا اگر کلیدهایش را گم کرده و مطمئن است دیگر پیدا نخواهند شد، این کیف پول واقعاً مرده به‌شمار می‌آید. ناگفته نماند که راهی برای استفاده از دارایی‌ها و محتویات این کیف پول یا جابه‌جاکردن آن‌ها وجود ندارد؛ بااین‌حال، این نیز به نوع محتویات آن‌ها بستگی دارد.

برای بیت کوین نه؛ ولی برای NFT راهی وجود دارد

درباره کیف پول‌های واقعاً مرده برای توکن‌های مثلی مانند بیت کوین، تقریباً کاری نمی‌توان با کیف پول و محتویات آن انجام داد؛ اما برای NFTها یک راه وجود دارد. NFTها هنر بلاک چینی هستند و با استفاده از آدرس خودشان می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد. بنابراین، هرچند امکان فروش آن‌ها وجود ندارد، می‌توان آن‌ها را به معرض نمایش گذاشت.

به‌عنوان مثال، کوزومو د مدیچی (Cozomo de Medici)، یکی از علاقه‌مندان به NFT است که در حساب توییتری خود از اهدای ۲۲ اثر از مجموعه خودش به موزه هنر لس‌آنجلس (LACMA) خبر داد. به‌لطف پیشرفت فناوری NFT، حتی اگر این هنرها در کیف پول‌های واقعاً مرده قرار داشته باشند، می‌توان آن‌ها را برای نمایش به موزه‌های هنری اهدا کرد.

نیازی نیست که موزه‌ها حتماً مالک آن NFT یا کلیدهای کیف پولش باشند؛ بلکه فقط کافی است آن‌ها را به‌نمایش بگذارند. البته موزه‌ها از اعتبار هنرمند یا مجموعه‌دار مطمئن می‌شوند و سپس توکن‌های غیرمثلی این‌چنینی را می‌پذیرند.

بنابراین، NFTهای موجود در کیف پول‌های مرده را می‌توان ازطریق اعلامیه شفاهی ساده به موزه‌ها اهدا کرد. برایان فرای (Brian Frye) در مقاله «چرا کیف پول‌های مرده NFT را اهدا نکنیم؟» می‌گوید:

مجموعه‌داران خوشحال می‌شوند که NFTهای موجود در کیف پول‌های مرده خود را به موزه‌ها اهدا کنند. موزه‌ها برای الحاق NFTها یا نگهداری از آن‌ها لازم نیست کاری انجام دهند. بلاک چین برای همیشه ماندگار است و فقط جمله «من این کیف پول را به شما می‌دهم» برای این انتقال کافی است. چه چیزی بهتر از اینکه حذف و سرقت این NFTها غیرممکن است! از آن بهتر، موزه‌ها حتی به بیمه‌کردن آن‌ها نیازی ندارند.

آیا کیف پول مرده NFT دارید؟ می‌توانید به یکی از موزه‌های NFT مراجعه و آن‌ها را اهدا کنید.

راه‌های بازیابی کیف پول ارز دیجیتال افراد درصورت فوت ناگهانی

سرمایه‌گذاری‌های ارز دیجیتال شاید در ابتدا کوچک به‌نظر برسند؛ اما نمی‌توان گفت بعدها و به‌مرورزمان به ثروتی عظیم تبدیل نشوند. تا زمانی‌که سرمایه‌گذار در قید حیات است، باید مطمئن شود که کلیدهای خصوصی‌اش فقط در دست خود اوست. بااین‌حال، مشکل این است که اگر صاحب کیف پول ناگهانی فوت کند، نمی‌تواند کلیدهای خصوصی را قبل از مرگش به کسی بسپارد. در این‌جا، چند روش وجود دارد که در چنین شرایطی، بتوان کیف پول را باز کرد:

۱. کیف پول ارز دیجیتال چندامضایی (Multi-Sig Crypto Vaults)

این کیف پول‌ها مانند صندوقی برای مدیریت دارایی‌های کریپتویی به‌کار می‌روند و افراد متعددی به آن دسترسی دارند. سیستم اعتبارسنجی و تأیید برای بازکردن این کیف پول به‌شیوه‌ای است که قبل از انتقال هرگونه دارایی نظیر ارز دیجیتال از آن، همه امضاکنندگان یا اکثر آن‌ها باید این موضوع را تأیید کنند.

این سیستم نوعی لایه امنیتی اضافی به کیف پول یادشده اضافه می‌کند. مزیت اصلی این کیف پول آن است که از سیستم کلید خصوصی استفاده نمی‌کند؛ بنابراین، خطر ازدست‌رفتن کامل دسترسی به دارایی‌های کریپتویی آن از بین می‌رود.

گفتنی است این کیف پول‌ها برای کارهای عادی روزانه مناسب نیستند؛ زیرا درخواست برداشت از آن‌ها با تأخیر انجام می‌شود و هزینه‌های اضافی هم دربر دارد. اگر می‌خواهید از آن استفاده کنید، بهتر است دارایی‌های با‌ارزش خود که فعلاً با آن‌ها کاری ندارید، در آن ذخیره کنید و درعوض، از کیف پول شخصی برای مدیریت دارایی‌هایی در حجم کم که معمولاً با آن‌ها کار می‌کنید، استفاده کنید.

۲. گنجاندن سرنخی از کلیدهای خصوصی در وصیت‌نامه

راه دیگر برای تسهیل بازیابی سرمایه‌گذاری‌های کریپتویی پس از مرگ صاحب کیف پول ارز دیجیتال، گنجاندن سرنخ‌هایی از محل کلیدها یا کیف پول‌ها یا رمز‌عبور آن‌ها در وصیت‌نامه است. توصیه می‌کنیم این کار را به‌صورت رمزگذاری‌شده و با نشانه‌هایی انجام دهید که خویشاوند امین شما بتواند آن را درک کند.

۳. نوشتن رمزعبور روی فولاد کریپتو

نوشتن عبارت‌ها یا رمزعبور کیف پول روی فولاد کریپتویی و قراردادن آن‌ها در مکان‌های مخفی یا صندوق امانات، به بستگانی که می‌خواستید دارایی‌هایتان را به آن‌ها منتقل کنید فرصت می‌دهد که در آینده به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.

مقایسه کیف پول مرده با کیف پول سوخته

قبل از اینکه کیف پول مرده را با کیف پول سوخته مقایسه کنیم، ابتدا بیایید با سه نوع آدرس کیف پول مهم آشنا شویم و تفاوت آن‌ها را بدانیم.

• آدرس پوچ یا خالی (Null): این آدرس‌ها را خود پروژه‌های ارز دیجیتال برای فرایند توکن‌سوزی و اثبات آن (POB) می‌سازند. با انتقال توکن‌ها به این آدرس‌ها، می‌توان آن‌ها را از عرضه درگردش خارج کرد. همان‌طور‌که می‌دانید، فرایند توکن‌سوزی برای کاهش تورم قیمت ارزهای دیجیتال تورمی ضروری است.
• آدرس‌ ونیتی (Vanity): آدرس‌ ونیتی نوعی آدرس کیف پول ارز دیجیتال منحصربه‌فرد است که کاربران با حروف یا ارقام ترجیحی خود می‌سازند. آدرس کیف پول استاندارد مجموعه‌ای تصادفی از حروف و ارقام است.
• آدرس کیف پول مرده (Dead): همان‌طور‌که گفتیم، آدرس‌هایی غیرفعال یا حاوی کوین‌های مرده هستند. کوین‌های مرده ارزهای دیجیتالی هستند که مدتی طولانی بدون نظارت رها شده‌اند، در کلاه‌برداری از آن‌ها استفاده می‌کنند، نود ندارند، به‌روزرسانی اجتماعی ندارند یا توسعه‌دهندگان آن‌ها از ادامه پروژه منصرف شده‌اند.

شباهت‌ها

کیف پول سوخته و کیف پول مرده هر دو حاوی دارایی‌هایی نظیر ارز دیجیتال هستند که نمی‌توان آن‌ها را به جایی ارسال کرد. البته منظور کیف پول واقعاً مرده است که گفتیم دیگر امیدی به بازیابی آن نیست. دارایی‌های هر دو کیف پول برای همیشه از عرضه در‌گردش فعال حذف می‌شوند.

تفاوت‌ها

مهم‌ترین تفاوت کیف پول مرده با کیف پول سوخته این است که کیف پول‌های مرده کیف پول شخصی هستند که مالک دارند و عمداً یا تصادفاً غیرفعال شده‌اند؛ اما کیف پول‌های سوخته آدرس‌های پوچی هستند که با هدف حذف دارایی‌های دیجیتال از عرضه در‌گردش ایجاد می‌شوند و متعلق به شخص خاصی نیستند.

براساس نوع طراحی، آدرس‌های سوخته کلید خصوصی ندارند و محتویات آن‌ها را به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان بازیابی کرد؛ بنابراین، دارایی‌های ارسال‌شده به چنین آدرس‌هایی واقعاً برای همیشه از بین می‌روند. این در حالی است که کیف پول مرده کلید خصوصی دارد و به این دلیل دسترسی به آن غیرممکن است که کلیدهایش گم شده‌اند یا در‌دسترس نیستند. اگر در آینده کلید خصوصی آن پیدا شود، کیف پول مرده دوباره زنده خواهد شد.

سخن پایانی

سیستم امنیتی قدرتمند در شبکه‌های بلاک چین مانند شمشیری دولبه است. از یک سو، هنگامی‌که جزئیات کیف پول خود را به‌درستی مدیریت می‌کنید، دارایی‌های شما را ایمن نگه می‌دارد و از سوی دیگر، تنها شما مسئول دارایی‌های خود و ذخیره‌سازی کلیدهای خصوصی‌تان هستید و اگر آن‌ها را از دست بدهید، هیچ راهی برای بازیابی آن‌ها نخواهید داشت.

این ساختار امنیتی به شما امکان می‌دهد تا بانک خودتان باشید و همه دارایی‌هایتان تا زمانی‌که کلیدهایتان را دارید، متعلق به شما خواهد بود. اگر کلیدهایتان را نداشته باشید، دیگر نمی‌توانید از کیف پول ارز دیجیتال خود استفاده کنید؛ اما محتویات آن بازهم تا ابد متعلق به شماست؛ مگر آنکه شخصی کلیدهای شما را به‌دست آورد.

متأسفانه راه‌هایی که بتوان با آن‌ها از مرگ کامل کیف پول ارز دیجیتال جلوگیری کرد، به قیمت کاهش امنیت قدرتمند فناوری بلاک چین تمام می‌شود؛ یعنی این دو باهم جمع‌بشو نیستند.

با گسترش فضای کریپتو و پذیرش ارزهای دیجیتال، ممکن است بعدها راه‌های بهتری برای حفظ جزئیات کیف پول پیدا شود. در‌حال‌حاضر، راه‌حل‌هایی مانند Starknet’s Deadman Switch وجود دارد؛ اما مانند همیشه قبل از انتخاب هر راه‌حل ذخیره‌سازی برای ارزهای دیجیتال، به‌اندازه کافی تحقیق کنید. شایان ذکر است که مطالب عنوان‌شده در این مقاله صرفاً آموزشی است و هدف آن مشاوره مالی نیست.

سؤالات متداول