کاربرد های یک بلاک چین چیست؟

بلاک چین برای اولین بار در بیت کوین استفاده شد، اما حالا این فناوری می‌تواند کاربردهای زیادی در دنیای واقعی ما داشته باشد. به طور کلی استفاده از بلاک چین می‌تواند تا حد زیادی حریم خصوصی، اعتبار و امنیت اطلاعات را افزایش دهد و ما را بیش از پیش از اعتماد بی نیاز کند. در این پست، کارهایی را که یک بلاک چین می‌تواند انجام دهد و موارد کاربرد آن در زندگی واقعی را توضیح می‌دهیم. با ارزدیجیتال همراه باشید.

اگر چه بسیاری از محققان و کارشناسان، بلاک چین را یه انقلاب بزرگ می‌دانند که تمام فرایندهای سنتی را از بین می‌برد، برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که مفهوم واقعی بلاک چین فقط در ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین و اتریوم قابل اجراست و مفاهیم جدیدی مثل بلاک چین‌های خصوصی و بلاک چین‌های شرکتی کاربرد واقعی ندارند و می‌شود آن‌ها را به راحتی دور زد. در این خصوص می‌توانید این مقاله را بخوانید: هشت زمینه‌ای که بلاک چین هنوز در آن‌ها موفق نیست

به هر حال، امروزه شرکت‌ها و سازمان‌های زیادی بر روی کاربردهای بلاک چین کار می‌کنند تا بتوانند خدمات بهتری به مشتریان و اعضای جامعه ارائه دهند و از پیشرفت‌های آینده جا نمانند.

از طرف دیگر، برای استفاده از کاربردهای جدید بلاک چین، همیشه نیاز به ساخت یک بلاک چین کاملا جدید نیست. روی بلاک چین های باز مثل بیت کوین، اتریوم و … هم می‌توان پروژه‌های متنوعی را اجرا کرد که در نهایت باعث حل شدن یکی از مشکلات افراد شود.

بلاک چین‌ به چه درد می‌خورد؟

اگرچه بلاک چین یک مفهوم جدید است و هنوز بسیاری از جنبه‌های آن مشخص نیست، به طور کلی با استفاده از یک بلاک چین می‌توان کارهای زیر را انجام داد:

ثبت و ذخیره سوابق و اطلاعات

روی یک بلاک چین می‌توان هر اطلاعات و داده‌ای را به صورت ایمن و توزیع‌شده ثبت کرد. مثلا بلاک چین بیت کوین اطلاعات مربوط به تراکنش‌ها را ذخیره کرده و هر کس که به آن متصل می‌شود یک نسخه از این اطلاعات را دریافت می‌کند. با استفاده از هش و رمزنگاری و توزیع داده‌ها، هیچ‌کس قادر نخواهد بود که اطلاعات ثبت شده روی بلاک چین را حذف کند یا تغییر دهد. بنابراین می‌توانیم بگوییم که داده‌های ثبت شده روی بلاک چین تغییرناپذیرند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقالات «دفترکل توزیع چیست؟»، «بلاک چین چیست؟» و «بلاک چین چگونه کار می‌کند؟» را مطالعه فرمایید.

به طور کلی داده‌ها روی بلاک چین به سه روش می‌توانند ذخیره شوند:

• داده‌های رمزگذاری‌نشده:

همه مشارکت‌کنندگان در یک بلاک چین‌ می‌توانند داده‌ها را به صورت کاملا شفاف و واضح مشاهده کنند.

• داده‌های رمزگذاری‌شده:

این داده‌ها رمزگذاری شده هستند و فقط کسانی که کلیدهای رمزگشایی را داشته باشند قادر به مشاهده آن‌ها خواهند بود. به این ترتیب در این روش فقط افراد خاصی که کلید رمزگشایی را دارند می‌توانند داده‌ها را به صورت شفاف و واضح مشاهده نمایند.

• داده‌های هش‌شده:

این داده‌ها با یک تابع خاص، به هش تبدیل می‌شوند تا ثابت شود که تقلبی در کار نخواهد بود.

ایجاد هویت دیجیتال

همانطور که در مقاله «بلاک چین چگونه کار می‌کند؟» توضیح دادیم، در این فناوری با استفاده از کلیدهای رمزنگاری می‌توان هویت را تعیین کرد. مثلا شبکه بیت کوین از کجا متوجه می‌شود که یک نفر چقدر بیت کوین دارد؟ یا از کجا مطمئن می‌شود که فرستنده مقدار کافی بیت کوین برای ارسال به گیرنده دارد؟ بلاک چین بیت کوین برای این مسئله از کلیدهای رمزنگاری بهره می‌برد. در بلاک چین با استفاده از کلید عمومی و کلید خصوصی می‌توان هویت دیجیتالی را تعیین کرد.

کلید خصوصی و کلید عمومی هر دو یک رشته متنی از حروف و اعداد هستند که با آن‌ها می‌توان به عنوان یک عضو در بلاک چین فعالیت کرد. کلید خصوصی را مثل یک کلمه عبور در نظر بگیرید که نباید به جز خودتان کسی آن را داشته باشد.

اما بدون افشای کلید خصوصی چگونه می‌توان صحت درست بودن کلید خصوصی را تایید کرد؟ کلید عمومی اینجا به کمکتان می‌آید. با استفاده از کلید عمومی می‌توان بدون در اختیار داشتن کلید خصوصی، صحت آن را تایید کرد. ترکیب کلید خصوصی و کلید عمومی مفهوم جدیدی به اسم «امضای دیجیتال» را تشکیل می‌دهند که کاربردش مثل امضاهای سنتی است با این تفاوت که قابل جعل نیست.

در بلاک چین هر فرد حقیقی یا حقوقی می‌تواند به عنوان یک جفت کلید عمومی و کلید خصوصی فعالیت کند.

خدمت به عنوان یک پلتفرم

ارزهای دیجیتال اولین پلتفرم‌هایی بودند که از بلاک چین برای توسعه خود استفاده کردند. امروزه می‌توان به جای ساخت یک پلتفرم برای تبادل ارزهای دیجیتال، پلتفرمی برای قراردادهای هوشمند طراحی کرد.

قرارداد هوشمند کدی است که روی بلاک چین فعال می‌شود تا بدون نیاز به واسطه‌ها، شرایط یک توافقنامه بین دو طرف را بررسی و اجرا کند.

مثلا فرض کنید محمد و علی روی هوای فردای تهران شرط می‌بندند. علی می‌گوید فردا هوا بارانی است و محمد می‌گوید فردا هوا آفتابی است. این دو نفر به چیزی نیاز دارند که بینشان داوری کند و هر کدام را که درست پیش‌بینی کرده بودند، به عنوان برنده اعلام کند.

محمد و علی می‌توانند از یک قرارداد هوشمند استفاده کنند که از سایت رسمی هواشناسی اطلاعات آب و هوا را بررسی کرده و این مفاد را اجرا کند:

اگر هوای تهران بارانی بود، آنوقت: علی برنده است.
اگر هوای تهران آفتابی بود، آنوقت: محمد برنده است.

زمانی که یک قرارداد هوشمند بر روی یک بلاک چین آزاد مثل اتریوم اجرا شود، دیگر قابل توقف نیست و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی اجرای آن را بگیرد. با قراردادهای هوشمند می‌توان برنامه‌ها و پروژه‌هایی را ساخت که بدون هیچ‌گونه واسطه‌ و از کارافتادگی تا ابد به کار خود ادامه دهند. به این برنامه‌ها برنامه‌های غیرمتمرکز (Dapp) هم می‌گویند.

کاربردهای بلاک چین در دنیای واقعی

همانطور که در بالا هم گفتیم، بلاک چین یک مفهوم نوپاست و هنوز برای رسیدن به جریان اصلی و کاربرد گسترده راه زیادی را در پیش دارد، اما اگر زیرساخت‌ها فراهم باشند، می‌توان به آن امیدوار بود. تاکنون چندین و چند سازمان و شرکت بزرگ توانسته‌اند تا از این فناوری در دنیای واقعی استفاده کنند و در فرایندهایشان نیاز به اعتماد را تا حد زیادی کاهش دهند.

در اینجا چند مورد از صدها کاربرد بلاک چین در دنیای واقعی را توضیح می‌دهیم:

انتخابات و رای‌گیری

یکی از مشکلاتی که امروزه در جوامع انسانی وجود دارد، عدم شفافیت در رای‌گیری‌ها و انتخابات است که خطر تقلب و پایمال شدن حقوق فردی را افزایش می‌دهد. انتخابات و رای‌گیری از مهمترین کاربردهایی است که برای بلاک چین متصور می‌شوند. با استفاده از بلاک چین می‌توان یک انتخابات شفاف و غیرمتمرکز را برگزار کرد که رای‌ها در آن به صورت خودکار شمارش می‌شوند و امکان تقلب در نتیجه آن وجود ندارد. با این حال، به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های مناسب، تاکنون از این فناوری برای رای‌گیری‌های مقیاس بزرگ (مثل انتخابات‌های مهم سیاسی) استفاده نشده است. در چند کشور توسعه یافته مثل کره جنوبی و آمریکا اخیرا به صورت آزمایشی چند انتخابات کوچک با استفاده از بلاک چین برگزار شد و شرکت‌کنندگان توانستند با استفاده از تلفن‌های همراهشان به راحتی روی بلاک چین رای بدهند.

هویت‌سنجی

همانطور که گفتیم، روی دفتر کل بلاک چین می‌توان هر چیزی را ثبت کرد و داده‌ها حتی می‌توانند اطلاعات هویتی باشند. با این کار خطر هک و از بین رفتن اطلاعات تا حد زیادی کاهش می‌یابد. چندی پیش، شهردار شهر زوگ سوئیس از آزمایش بلاک چین برای ثبت اطلاعات هویتی شهروندان و ارائه شناسه شهروندی خبر داد تا افراد بتوانند به صورت امن و با خیال راحت نسبت به ایمن بودن اطلاعاتشان، هویت‌سنجی انجام دهند.

زنجیره تامین و رهگیری

آیا این غذا سالم است؟ این محصول از مواد اولیه مرغوب تولید شده است؟ آیا این کالا اصالت دارد؟ این‌ها مسائلی هستند که با بلاک چین می‌توان به آن‌ها پاسخ داد. از این فناوری می‌شود برای رهگیری و سنجش زنجیره تامین بهره برد. مراحل برداشت و تولید محصول از ابتدا تا لحظه رسیدن به دست مشتری روی بلاک چین ثبت شده و مشتری می‌تواند با اسکن کردن یک کد QR از اصالت و کیفیت محصول مطمئن شود. امروزه شرکت‌های زیادی مخصوصا در صنایع غذایی از بلاک چین برای رهگیری محصولاتشان استفاده می‌کنند تا هم خیال خودشان و هم مشتریانشان از کیفیت محصول راحت باشد.

حوزه سلامت و علوم

با استفاده از بلاک چین می‌توان داده‌های پزشکی و تحقیقاتی را ثبت کرد و آن‌ها را برای محققان و پزشکان دیگر به اشتراک گذاشت. امنیت و ماندگاری داده‌های تحقیقاتی و پزشکی همواره یکی از مشکلات اساسی در حوزه سلامت و علوم بوده است. دیتابیس های متمرکز از نظر امنیت خطرات زیادی را با خود به همراه دارند. همچنین بارها اتفاق افتاده است که همزمان چند تیم از چند نقطه مختلف دنیا بر روی یک موضوع کاملا مشابه کار کرده‌اند، بدون‌ روحشان از این موضوع خبردار باشد. با بلاک چین می‌توان جلوی اتلاف وقت و انرژی را گرفت.

مالکیت معنوی

یک اثر مخصوصا از نوع فایل (موسیقی، عکس، فیلم و …) پس از انتشار در فضای اینترنت به شدت در خطر نقض کپی رایت قرار دارد که ضرر زیادی به مالک اثر می‌رساند. بلاک چین برای این مشکل راه‌حل دارد و با استفاده از آن می‌توان به صورت بین‌المللی حق مالکیت یک اثر را به ثبت رساند یا با استفاده از قراردادهای هوشمند برای استفاده از آن یک سری شرایط خاص مثل پرداخت بها با یک توکن خاص را تعیین کرد. امروزه پروژه‌های زیادی برای این هدف در حال کار هستند.

توکنیزه کردن دارایی‌ها

با بلاک چین می‌توان دارایی‌ها را به توکن‌هایی تبدیل کرد و آن‌ها را به صورت یک دارایی دیجیتال قابل انتقال عرضه کرد. به عنوان مثال، می‌شود یک خانه را به هزاران توکن تبدیل کرد و آن‌ها را نسبت به بودجه متقاضیان به فروش رساند تا افراد زیادی (حتی از کشورهای دیگر) بتوانند در آن خانه سرمایه‌گذاری کنند. البته مشکلات قانونی زیادی برای این کاربرد بلاک چین وجود دارد اما با فراهم شدن زیرساخت‌ها می‌توان به تحقق چنین هدفی امیدوار بود.

سازمان‌ها و نهادهای غیرمتمرکز

با بلاک چین می‌توان درست مثل یک جامعه یا سازمان، نوعی حاکمیت را برای یک سیستم به‌وجود آورد که همه بتوانند نسبت به سهامشان و اختیاراتی که دارند در جلو بردن آن سیستم سهیم باشند. با بلاک چین می‌توان نوعی دموکراسی سالم را در جوامع کوچک و بزرگ برقرار کرد. بحث حاکمیت‌های غیرمتمرکز مدت‌ زیادی است که در دانشگاه‌های برتر جهان و محافل علمی معتبر مطرح است.

این‌ها فقط بخشی از کاربردهای بلاک چین بودند. یادمان نرود هر جا که به پایگاه‌ داده یا سیستمی برای اشتراک داده نیاز بود، می‌توان از بلاک چین استفاده کرد و نیاز به اعتماد را از بین برد.