بازار ارزهای دیجیتال چگونه دستکاری می‌شود؟

دستکاری بازار ارزهای دیجیتال اتهامی بوده که در هر رشد و سقوط شدید، به طور درست یا غلط همواره متوجه آن بوده است. در این مقاله که از سایت کوین‌دسک انتخاب شده، به چگونگی دستکاری بازار ارزهای دیجیتال در یکی از نمونه‌های اخیر اتفاق افتاده در صرافی بیت‌استمپ و بیتمکس خواهیم پرداخت.

در ۱۷ می امسال، قیمت بیت کوین بطور ناگهانی در عرض چند دقیقه به شدت کاهش یافت. این کاهش ناگهانی از صرافی بیت‌استمپ آغاز شد.

بیت‌استمپ، یک صرافی ارز دیجیتال مستقر در لوکزامبورگ است، که در آن قیمت دلاری بیت کوین در عرض چند دقیقه، بیش از ۱۸ درصد کاهش یافت. شاخص قیمت بیت کوین کوین‌دسک که با توجه به نرخ خرید و فروش چند صرافی مشخص می‌شود، در آن زمان یک کاهش ۶ درصدی را ثبت کرد.

صرافی بیت‌استمپ در آن زمان، یکی از سه صرافی لحظه‌ای بود که از آن برای تعیین شاخص قیمت بیت کوین در صرافی بیتمکس استفاده می‌شد. بیتمکس، یک صرافی برای معاملات آتی ارزهای دیجیتال است که در سیشلز (Seychelles) قرار داشته و به عنوان یکی از صرافی‌هایی شناخته می‌شود که نقدینگی بسیار بالایی در معاملات آتی بیت کوین به دلار (XBT/USD) دارد.

دو صرافی دیگری که برای تعیین شاخص قیمت بیت کوین در صرافی بیتمکس استفاده می‌شد صرافی‌های کوین‌ بیس‌ پرو (Coinbase Pro) و کراکن (Kraken) بودند. از بین این سه صرافی، حجم معاملات بیت کوین در صرافی بیت‌استمپ از دو مورد دیگر، یعنی کوین‌ بیس‌ پرو و کراکن کمتر بود.

افت قیمت در صرافی بیت‌استمپ تصادفی و اتفاقی نبود. بلکه بخاطر یک سفارش فروش بیت کوین با حجم بالا در قیمتی پایین‌تر از قیمت بازار، اتفاق افتاد.

فشار رو به پایین قیمت که ناشی از این سفارش فروش بود، در بیتمکس منجر به بسته شدن خودکار موقعیت‌‌های Long بسیاری به ارزش صدها میلیون دلار شد که از قبل در قسمت سفارشات خرید و فروش (Order book) قرار گرفته بودند‌.

تریدرهایی که معامله باز فروش یا موقعیت شورت (Short position) داشتند، یعنی به زبان ساده بر روی کاهش قیمت بیت کوین، به صورت معاملات آتی، شرط بسته بودند، در عرض این چند دقیقه سود زیادی کردند.

در این مقاله، یک تصویر واضح و دقیق از آنچه در ۱۷ می در صرافی بیت‌استمپ اتفاق افتاد و تخمین نسبت ریسک به بازگشت سرمایه در این اتفاق را بررسی می‌کنیم.

در ادامه ارزیابی می‌کنیم که اگر این کاهش قیمت ناگهانی، ناشی از دستکاری بازار بوده باشد، این افراد چقدر برای این کار هزینه کرده‌اند؟ و در مقابل در نهایت چقدر عایدشان شده است؟

در آخر، با بررسی ناهماهنگی و بهم ریختن تعادل در نقدینگی‌ای که این اتفاق ایجاد کرد و اینکه چگونه و در چه شرایطی امکان دارد این اتفاق دوباره تکرار شود، این بحث را تمام می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: اسپوفینگ (Spoofing) یا سفارش‌های جعلی؛ فریبی که باید مراقبش باشید

قبل از ورود به بحث، بطور خلاصه توضیح خواهیم داد که امکان دستکاری در بازارهای نوپا و بازارهایی با نقدینگی پایین چگونه امکان‌پذیر است.

بازارهای نوپا

در بازارهای مربوط به ارزهای دیجیتال، امری طبیعی است که سرمایه‌گذاران به طور مستقیم با صرافی‌ها در ارتباط باشند، زیرا این از صفات ذاتی بیت کوین است که این امکان را فراهم می‌کند که کاربران بدون واسطه باهم معامله کنند. در معاملات آتی، تحقق این امر نیاز به یک تجدید نظر و ایجاد تغییراتی در ساختار بازار دارد.

در بورس‌های معاملات آتی سنتی، بروکرها بازار را طوری مدیریت می‌کنند که ریسک اینکه قیمت به طور ناگهانی تغییر قابل توجهی داشته باشد و باعث ورشکستگی یک طرف معامله شود، وجود نداشته باشد. همه شرکت‌کنندگان در معاملات، برای تسویه حساب انگیزه دارند تا بتوانند فردا مجددا معامله کنند. زیرا در بازارهای مالی سنتی، عملیات تسویه حساب به صورت روزانه در پایان هر روز انجام می‌گیرد.

در بزرگترین صرافی‌های ارز دیجیتال با معاملات آتی، این امکان وجود دارد که کاربر امروز با یک حساب یک معامله انجام دهد و فردا با یک حساب دیگر. این دسترسی نامعقول و نیمه ناشناس بخشی از داستانی است که باعث شده این صرافی‌ها بیشترین میزان نقدینگی را در بازار ارزهای دیجیتال داشته باشند.

برای جبران ریسک مربوط به تسویه حساب، صرافی بیتمکس و بقیه صرافی‌های بزرگ معاملات آتی ارزهای دیجیتال، از روش تسویه حساب خودکار استفاده می‌کنند.

به عنوان مثال، اگر قیمت خیلی پایین‌تر از یک معامله باز با موقعیت خرید (Long position) بیاید، صرافی به طور خودکار آن معامله را می‌بندد تا سرمایه شما را نقد کرده و با شما تسویه حساب کند که به اصطلاح به این کار لیکوئید شدن می‌گویند.

درآمد حاصل از تسویه حساب خودکار، در یک صندوق بیمه ذخیره می‌شود. اگر نقدینگی خودکاری که بدست آمده از مقدار لازم برای تسویه حساب کمتر باشد، کسر شدن از سرمایه‌ای که در این صندوق بیمه جمع شده، شروع می‌شود. اگر مقداری که در این صندوق بیمه هم هست کفاف تسویه حساب لازم را ندهد، فرآیند کاهش بدهی‌های کاربر با فروش سریع همه دارایی‌های او آغاز می‌شود.

بازار‌های کم عمق

نقدینگی یک اصطلاح است و به این معناست که یک سرمایه‌گذار بتواند حجم معقول و زیادی از یک دارایی را جابجا کند، بدون اینکه قیمت دارایی بخاطر این جابجایی تغییر قابل‌ توجهی داشته باشد. این مفهوم مربوط به عمق بازار می‌شود و با بدترین قیمتی که می‌تواند در یک محدود حجم مشخص قرار گیرد، اندازه‌گیری می‌شود.

در بازار ارزهای دیجیتال، عمق بازار، بین ده‌ها صرافی بزرگ و صدها صرافی کوچکی که وجود دارند، پخش می‌شود. حتی در مورد دارایی‌های دیجیتال با حجم بازار بالا، مانند بیت کوین و اتر، نقدینگی پخش شده است و این باعث کم عمق‌تر شدن آنها می‌شود. این وضعیت ممکن است بدتر هم شود.

محدوده قیمت پیشنهادی برای خرید بیت کوین در بیشتر صرافی‌های بزرگ در سال ۲۰۱۹، گسترش پیدا کرده و وسیع‌تر شده است که این نشانگر کاهش عمق بازار با توجه به مجموعه‌ای از داده‌ها است.

صرافی‌هایی که بخشی از زیرساخت تعیین قیمت هستند، آنقدر کم عمق‌اند که قرار گرفتن یک سفارش با حجم بالا در آنها، قیمت را به شدت تغییر می‌دهد؛ و همانطور که در تصویر پایین مشخص است، بازارهای معاملات آتی، می‌توانند به مراتب نقدینگی بالاتری نسبت به صرافی‌های معاملات لحظه‌ای داشته باشند که این موضوع به تعیین قیمت دارایی‌های موجود در صرافی‌های معاملات آتی کمک می‌کند.

آنچه در ۱۷ می اتفاق افتاد

نمودار بالا، گزارش ثانیه به ثانیه از آنچه در بازار لحظه‌ای بیت کوین به دلار (BTC/USD) در ساعات اولیه روز ۱۷ می اتفاق افتاد را نشان می‌دهد. هر نقطه‌ای که در نمودار مشخص شده، حداقل قیمت یا بهترین قیمت پیشنهادشده برای خرید در هر دقیقه است که با استفاده از اطلاعات سفارش ثبت شده در آن روز و توسط CoinRoutes تهیه شده است. اندازه هر کدام از نقاط، مقدار یا حجم سفارش را در آن نقطه نشان می‌دهد.

این اتفاق از ساعت ۳ صبح به وقت UTC با قرار گرفتن یک سفارش فروش بیت کوین با تقریبا ۶ درصد پایین‌تر از قیمت بازار، و صدها برابر بزرگتر از حجم مقدار متعارفی که در آن لحظه در سایر صرافی‌ها در حال معامله بود، شروع شد.

از آنجا که سفارش فروش موردنظر، با وجود سفارشات خریدی که از قبل ثبت شده بودند و موجود بودند انجام شد، قیمت خرید کاهش یافت تا جایی که قیمت بازار در عرض چند دقیقه به ۶,۲۷۶ دلار رسید و با رسیدن قیمت به این نقطه، فروش متوقف شد.

یک محاسبه تخمینی نشان می‌دهد که فروشندگان در آن زمان حدود ۲,۹۰۵ واحد بیت کوین را با قیمتی زیر بازار فروختند که در مجموع ۲.۵ میلیون دلار کمتر از مقداری که با فروش این تعداد بیت کوین در قیمت آن لحظه بازار که ۷,۷۰۰ بود، عایدشان شد.

بر اساس داده‌های سایت skew.com، در همین زمان بیش از ۲۰۰ میلیون دلار از معاملات با موقعیت خرید یا لانگ پوزیشن، در صرافی بیتمکس لیکوئید شدند. اگر این اتفاق عمدی و با هدف دستکاری بازار بوده باشد، بیش از ۸۰ برابر پولی را که این افراد برای دستکاری بازار در معرض خطر قرار داده بودند، نفع برده و در مدت ۱۰ دقیقه هم کل کار تمام شد.

نتیجه‌گیری

مدل امنیتی شبکه بیت کوین، یک تئوری انتخاب منطقی نسبتا سرراست است: ماینرها در ازای ثبت تراکنش‌های جدید پاداش دریافت می‌کنند. برای بدست آوردن پاداش، آنها باید ثابت کنند که یک سرمایه باارزش مثل انرژی را با شبکه به اشتراک گذاشته‌اند.

اگر یک ماینر اقدام به دستکاری سوابق تراکنش‌ها کند، سایر ماینرها، همکاری و شرکت آن در شبکه را رد می‌کنند و پاداش او را نیز باطل می‌کنند. هزینه دستکاری و احتمال شکست باتوجه به پاداشی که مورد انتظار ماست، در یک حالت متعادل قرار می‌گیرد.

بیت کوین به طور برنامه‌ریزی شده‌ای بدون نیاز به استفاده از تایید هویت یا اشخاص ثالث مورد اعتماد، این تعادل را حفظ می‌کند. با این حال، ساختار بازاری که برای معاملات بیت کوین شکل گرفته و به مرور زمان تکامل یافته، تاکنون نتوانسته به یک تعادل مشابه چیزی که در ذات ساختار بیت کوین قرار دارد، برسد.

اینطور نیست که افراد مختلف تلاشی برای حل این مشکلات نکرده باشند. صرافی بیتمکس در ماه نوامبر در مورد اجزای شاخص قیمت بیت کوین تجدید نظر کرد و دو بازار لحظه‌ای را به آن اضافه کرد؛ صرافی دریبیت (Deribit)، بزرگترین صرافی معاملات آپشن بیت کوین که در هلند مستقر شده، روش متفاوتی را برای دستیابی به نقد کردن یا لیکوئید کردن حساب‌ها ارائه داده است.

تا زمانی که بازارهایی با عمق بالای نقدینگی، وابسته به بازارهای کم‌عمق باشند، ساختار بازار بیت کوین متعادل نخواهد شد و افرادی که قصد دستکاری این بازار را داشته باشند، برای یافتن راه‌های مختلف برای دستکاری بازار انگیزه خواهند داشت.