بحران ونزوئلا و تاثیر بیت کوین و ارزهای دیجیتال در این کشور – بخش اول

ونزوئلا بهترین و بدترین پتانسیل را برای فناوری بلاک چین در خود دارد. از یک سو، دولت مادورو (رئیس جمهور ونزوئلا) ارز دیجیتال پترو را ابزاری برای تامین مالی حکومت، خواباندن اعتراضات و نیز مبارزه با ابرتورم این کشور بهانه کرده و از سویی دیگر، مردم با استفاده از ارزهای دیجیتال، راه‌های جدیدی برای آزادی اقتصادی یافته‌اند.

زندگی در ونزوئلا هر روز با یک پرسش آغاز شده و به پایان می‌رسد و آن جمله هم این است که «امروز، ارزش پولم چقدر است؟»

بر اساس گزارش دانشگاه جان هاپکینز، ونزوئلا با داشتن تورم ۴۰ هزار درصدی در سال، بیشترین نرخ تورم را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. بولیوار (پول رسمی ونزوئلا) هر روز بی‌ارزش‌تر می‌شود. بیش از ۳۰ میلیون نفر جمعیت این کشور در خرید مایحتاج اولیه زندگی خود با دردسر روبرو هستند. درآمد بیشتر مردم در این مدت تغییری نکرده است، قفسه فروشگاه‌ها خالی است و پول رسمی ونزوئلا هر روز بی‌ارزش‌تر می‌شود. در همین‌حال، دولتِ نیکلاس مادورو همچنان با شعارهای مردم‌فریب در رأس قدرت باقی مانده و حاضر نیست عرصه را به رقبا واگذار کند.

بحران شدید اقتصادی ونزوئلا سبب شده تعداد زیادی از ساکنان این کشور به کشورهای همسایه و به ویژه کلمبیا کوچ کنند. برای کسانی که هنوز در این کشور زندگی می‌کنند، تنها راه برای ادامه بقا این است که به شیوه‌هایی متفاوت برای فرار از شرایط بد موجود متوسل شوند.

گفتنی است دولت ونزوئلا سیاستی سلیقه‌ای و البته با سمت‌وسوی سیاسی را برای کنترل عرضه موادغذایی در این کشور دنبال می‌کند.

بسیاری از مردم ونزوئلا، صرفا با پولی که اقوام یا دوستان‌شان از کشورهای دیگر برایشان ارسال می‌کنند، به تامین نیازهای اولیه روزمره خود می‌پردازند. آنها برای این کار، دلارهای دریافتی را در بازار سیاه که به شدت در این کشور گسترده شده می‌فروشند. اما همین مردم، از ارزهای دیجیتال هم به‌عنوان یک راه‌حل بالقوه بهره می‌گیرند. دولت این کشور هم که نخواسته از قافله عقب بماند، راه‌حلی مشابه را در پیش گرفته است.

مجموعه‌ای از مشکلات و موانع کاربردی سبب می‌شود کاربرد بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، در مقایسه با پول کاغذی، دشوارتر شود. اما مردم ونزوئلا طی چند سال گذشته به شدت از ارزهای دیجیتال استقبال کرده‌اند. این فناوری می‌تواند فراتر از تحریم‌های موجود برای انتقال پول به کار رود، بدون اینکه لازم باشد کارمزد زیادی بابت این کار پرداخت شود. همچنین ارزهای دیجیتال امکان پس‌انداز را نیز به کاربران می‌دهند. ماهیت توزیع‌شده شبکه بلاک چین سبب می‌شود دولت‌ها نتوانند نظارتی بر این شبکه داشته و داده‌های تراکنش‌های صورت‌گرفته را دستکاری کنند.

صرافی‌های زیادی در ونزوئلا وجود دارد که در زمینه ارز دیجیتال به فعالیت مشغولند. اما علاوه بر اینها، استارتاپ‌هایی نیز وارد میدان شده‌اند. سِند (Send) یکی از اینهاست که ۶۰ نماینده در ونزوئلا دارد. هدف سِند، ایجاد یک شبکه پول دیجیتال مبتنی بر بلاک چین است که در آن کاربران بتوانند بولیوار و دلار را ارسال، دریافت و ذخیره کنند، بدون اینکه نگران نوسانات قیمتی رایج باشند. این کار از طریق یک توکن ویژه با نام اس‌دی‌تی (SDT) صورت می‌گیرد.

کامیلو جیمنز (Camilo Jimenez) که مدیرعامل سِند است می‌گوید:

اگر پول هم جزو حقوق بشر باشد، پس نباید چیزی را به مردم در قالب آن تحمیل کرد. باید هزینه‌های بالای آن حذف شود. مردم باید بتوانند پول خود را برای خرید اجناس و دارو منتقل کنند. دیدگاه سِند درباره پول در ونزوئلا دقیقا به همین شکل است.

دولت مادورو، تمام امیدهای اقتصادی خود را به ارز دیجیتال پترو گره زده است. پترو یک ارز دیجیتال ملی است که ارزش هر واحد آن برابر با ارزش یک بشکه نفت این کشور است. فناوری بنیادین پترو در بهترین حالت، ابهامات زیادی دارد و در بدترین حالت هم می‌توان آن را نوعی کلاهبرداری دانست. در واقع شاید هدف از عرضه پترو، دستیابی به سرمایه لازم برای دور زدن تحریم‌ها باشد. پترو هیچ نوع مزایای مادی برای مردم ونزوئلا ندارد و البته مردم هم هیچ راهی برای خرید آن ندارند.

دولت ونزوئلا همچنین اقداماتی را برای مبارزه با جولان‌دهی ارزهای دیجیتال دیگر در این کشور آغاز کرده است که شامل بازداشت کاربران و نیز بستن صرافی‌های ارز دیجیتال می‌شود. کاربران ونزوئلایی هم بیکار ننشسته و از طریق شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) این محدودیت‌ها را دور می‌زنند. ارزهای دیجیتال، تهدیدی جدی برای روند کنترل دولت بر اقتصاد این کشور به شمار می‌رود. در عین‌حال، پترو به‌عنوان ابزاری برای تامین مالی این دولت آمریکای لاتین به‌منظور خواباندن اعتراضات به کار می‌رود.

ما با چندین شرکت مرتبط با فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال و نیز کارشناسان فنی و اقتصادی و همچنین شهروندان ونزوئلایی داخل و خارج از این کشور درباره وضعیت ونزوئلا و زندگی در آن گفتگو کردیم. با تشدید ابرتورم و تزلزل هر چه بیشتر اقتصاد این کشور، ونزوئلا به بهترین و بدترین مکان برای ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. ارزهای دیجیتال از یک سو می‌توانند به کمک دولت این کشور برای آرام کردن مخالفان بشتابند و از سویی دیگر، ابزاری امیدبخش برای مردم ونزوئلا برای فرار از سختی‌های زندگی و محدودیت‌های اعمال‌شده باشند.

زنی که برای خرید یک قالب شکلات مقدار زیادی اسکانس پرداخت می‌کند – سال ۲۰۱۶

تورم در ونزوئلا پدیده جدیدی نیست. اما اوضاع در سال ۲۰۱۸ در این کشور به شکلی دیگر رقم خورد. ابرتورم توصیف‌گر وضعیتی است که در آن، قیمت‌ها هر ماه بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته و پول رسمی به‌تدریج بی‌ارزش می‌شود. ایجاد ابرتورم در ونزوئلا سبب شد وضعیت زندگی در آن به مراتب دشوارتر از گذشته شود.

شاخص شیرقهوه (Cafe Con Leche Index) که توسط بلومبرگ تهیه می‌شود، شاخصی است که نوسان میزان یک فنجان شیرقهوه (نوشیدنی بسیار محبوب در کشورهای آمریکای لاتین) را در یک فروشگاه در کاراکاس (پایتخت ونزوئلا) نشان می‌دهد. در آگوست ۲۰۱۶، یک فنجان شیرقهوه ۴۵۰ بولیوار بود. این رقم در اکتبر ۲۰۱۷ به ۴,۵۰۰ بولیوار رسید. قیمت یک فنجان شیر قهوه فقط در سال جاری میلادی از ۲۰ هزار بولیوار در ژانویه به ۱,۴ میلیون بولیوار در ماه جولای رسید! تورم در ونزوئلا تا پایان سال می‌تواند به یک میلیون درصد برسد. این رقم معادل تورم در جمهوری وایمار در آلمان پس از جنگ جهانی دوم است.

دولت مادورو با اقداماتی نظیر کنترل قیمت‌ها می‌کوشد با ابرتورم و فقر موجود مبارزه کند. این اقدامات سبب شده کمبود شدید موادغذایی ایجاد شود، زیرا فروشگاه‌ها نمی‌توانند محصولات خود را با قیمت‌های مصوب دولت که بیش از اندازه پایین هستند به فروش برسانند. به‌همین‌دلیل، قفسه فروشگاه‌ها معمولا خالی است. دولت مادورو پس از انتخابات بحث‌برانگیزی که به انتخاب مجدد مادورو انجامید، تصمیم گرفت بدهی خود را در قالب اوراق قرضه به فروش برساند. این امر سبب ایجاد موج جدیدی از تحریم‌ها از سوی دونالد ترامپ و نیز اتحادیه اروپا شد.

با تشدید فشار اقتصادی به ونزوئلا، مادورو اعلام کرد که ایالات متحده و سایر کشورها، نبرد اقتصادی را علیه این کشور آغاز کرده‌اند. مادورو از ترس کودتا، دست ارتش این کشور را از بسیاری امورکوتاه کرد و در عوض پاداش‌های قابل‌توجهی را به نیروهای پلیس داد تا خیالش از بابت معترضان راحت شود.

او مدتی پیش در حین سخنرانی، از یک حمله تروریستی که توسط دو پهپاد دارای مواد منفجره صورت گرفته بود جان سالم به در برد. او ابتدا نیروهای راست افراطی و ایالات متحده را عامل این عملیات تروریستی دانست. بااین‌حال پس از مدتی اعلام کرد که مدارکی در دست دارد که دولت کلمبیا عامل این سوءقصد بوده است.

اسوالدو گومز (Oswaldo Gomez) می‌گوید:

این افراد خودشان جنگ اقتصادی را شروع کردند و اکنون در همان جنگی که آغاز کرده‌اند، می‌بازند.

گومز یکی از شهروندان ونزوئلاست که در گذشته در یکی از ادارات دولتی در شهر مارسایبو (مرکز استان زولیا در ونزوئلا و در نزدیکی مرز کلمبیا) به کار مشغول بود. او در سال ۲۰۱۵ از ونزوئلا گریخت و اکنون به‌عنوان یک توسعه‌دهنده وب در بوینس آیرس (پایتخت آرژانتین) به کار مشغول است. او به‌طورمرتب با خانواده‌اش در ونزوئلا در تماس است. گومز می‌گوید که مردم کشورش اکنون با اقدامات نابخردانه دولت این کشور، نرخ در حال رشد جرم و جنایت و نیز بازرسی‌های پیوسته دولتی از فروشگاه‌های کوچک به‌منظور اطمینان از فروش محصولات به قیمت دولتی روبه‌رو هستند.

در می ۲۰۱۸، دولت این کشور، بانسکو (Banesco) که بزرگ‌ترین بانک ونزوئلاست را تحت کنترل خود درآورد. مدیران ارشد این بانک دستگیر شدند و خارج‌کردن پول از حساب‌ها نیز ممنوع شد. دولت این بانک را متهم می‌کرد که قیمتی متفاوت از نرخ رسمی را برای ارزهای خارجی مورد استفاده قرار می‌دهد و پول کاغذی ونزوئلا را به خارج قاچاق می‌کند.

حمله ناموفق برای ترور مادورو

آخرین اقدام مادورو برای مقابله با ابرتورم، حذف سه صفر از واحد پولی این کشور، انتشار اسکناس‌های جدید و همچنین تغییر نام واحد پولی از بولیوار فورت (بولیوار قوی) به بولیوار سوبرانو (بولیوار برتر) است. این اتفاق در ابتدا قرار بود در ۴ ژوئن روی دهد، اما ۶۰ روز به تعویق افتاد و قرار است در ۴ آگوست اجرایی شود. در واقع اتحادیه ملی بانکداری ونزوئلا اعلام کرد که نمی‌تواند طی این مدت کوتاه، اسکناس‌های موردنیاز را چاپ و توزیع کند. پس از این مساله، مادورو اعلام کرد می‌خواهد ۵ صفر را از اسکناس‌های جدید حذف کند.

رئیس‌‌جمهور ونزوئلا همچنین اعلام کرد که بولیوار سوبرانو با پشتوانه پترو منتشر می‌شود. واقعیت این است که هنوز جزئیات زیادی درباره پترو مشخص نشده است و اصلا معلوم نیست چطور ارز دیجیتال و این پول کاغذی می‌توانند در کنار هم در گردش باشند.

گومز می‌گوید:

این صرفا یک جراحی زیبایی است. آنها فقط اسم پول ونزوئلا را تغییر می‌دهند و از تعداد صفرهایش کم می‌کنند. حتی حالا هم با کمبود پول نقد در بازار روبه‌رو هستیم و چون هنوز این پول منتشر و توزیع نشده است، مردم باید ۶۰ روز دیگر هم بدون پول نقد بمانند. وضعیت خیلی وخیم است.

در کشوری که دولت بر اقتصاد آن تسلط کامل دارد، ابرتورم سبب شده مردم بیش از پیش به دولت متکی باشند. دارل وست (Darrell West) که معاون مرکز مطالعات بروکینگز است می‌گوید:

تاخیر دولت در انتشار پول جدید سبب می‌شود یک مساله دیگر به انبوه مشکلات اقتصادی این کشور که مردمش به خاطر ابرتورم به وضعیت اسفناکی گرفتارند افزوده شود.

داستان مشکلات اقتصادی ونزوئلا به چند دهه پیش باز می‌گردد. اصلاحاتی که در قالب سوسیالیسم بولیواری توسط هوگو چاوز (Hugo Chávez) صورت گرفت، اکنون به دولت مادورو رسیده است. مادورو در سال ۲۰۱۳ و پس از مرگ چاوز به ریاست جمهوری رسید. او طرحی جامع را تحت عنوان «برنامه‌ای برای سرزمین پدری» (Plan for the Fatherland) آغاز کرد. گومز البته می‌گوید هدف نهایی این طرح، تبدیل شهروندان به خدمتگزارانی برای دولت بود.

شهروندان ونزوئلایی به‌شدت نیازمند کمک‌های دولتی هستند. این در حالی است که دولت از بودجه لازم برای این کار برخوردار نیست. دولت مادورو همچنان به عرضه پول و افزایش حداقل حقوق کارگران می‌پردازد. بااین‌حال، هر قدر نقدینگی بیشتر افزایش می‌یابد، از قدرت خرید مردم بیشتر کاسته می‌شود.

گومز می‌گوید:

پول برای بسیاری از مردم دنیا، راهی برای دستیابی به آزادی است. اما در ونزوئلا، پول ابزاری برای بردگی است. دولت شما را با پول‌تان کنترل می‌کند. دولت می‌کوشد وضعیت ناخوشایند موجود همچنان حفظ شود.

دولت مادورو در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری در سال گذشته، یک کارت الکترونیکی شناسایی را برای شهروندان منتشر کرد. این فناوری از شرکت چینی زی‌تی‌ای (ZTE) وارد شده بود. کارت مذکور «کارت سرزمین پدری» (Carnet de la Patria) نام داشت.

مردم ونزوئلا برای اینکه بتوانند کمک‌های مردمی (نظیر غذای یارانه‌ای، دارو و نیز یارانه نقدی) را دریافت کنند، باید از کارت سرزمین پدری استفاده‌ کنند. از این کارت‌ها همچنین در انتخابات ریاست جمهوری که به انتخاب دوباره مادورو انجامید استفاده شد. در انتخابات، دولت از گرسنگی مردم به‌عنوان ابزاری سیاسی استفاده کرد. سال‌هاست از سامانه کد ملی شهروندان برای خریدهای آنها استفاده می‌شود که البته فساد زیادی را نیز با خود به‌همراه دارد. کارت‌های سرزمین پدری سبب شده فرایند قبلی حتی دشوارتر هم شود، اما این روند برای برخی افراد خاص و نزدیک به دولت متفاوت بوده است.

گومز می‌گوید:

فقط می‌توانید محصولاتی خاص را با قیمت‌های مشخص در یک روز مشخص از هفته بخرید. سال‌ها پیش اگر روز پنج‌شنبه برای خرید گوشت مرغ به سوپرمارکتی می‌رفتید و گوشت مرغ تمام شده بود، باید یک هفته منتظر می‌ماندید تا بتوانید مرغ بخرید. اکنون وضعیت بدتر شده است. اکنون باید کارت سرزمین پدری را نشان دهید و اثرانگشت‌تان را نیز اسکن می‌کنند. اما مافیای موادغذایی هم با این فناوری تکامل یافته و اکنون می‌تواند حتی از مرحله تایید اثرانگشت هم عبور کند. آنها به سوپرمارکت‌ها می‌روند، قیمت مصوب روز را می‌پرسند، وارد صفی که صندوقدارش همدست‌شان است شده، از مرحله اسکن اثرانگشت رد شده و یک کارت جعلی را نشان می‌دهند.

خولیان نیز یک ونزوئلایی دیگر است که از طریق یک مترجم با ما صحبت کرد. او می‌گوید اکنون حتی اقشار طبقه بالای جامعه هم گرفتار کمبود مواد غذایی شده‌اند. او می‌گوید که یکی از دوستانش استاد دانشگاه است و هر ماه دو و نیم میلیون بولیوار حقوق می‌گیرد. این میزان حقوق فقط برای خرید یک کیلو گوشت و یا دوازده تخم‌مرغ در ماه کافی است. خولیان می‌گوید حتی افراد ثروتمند نیز نیازمند کمک‌های دولتی هستند و درآمدشان کفاف خرج روزانه را نمی‌دهد.

خولیان می‌گوید:

حتی اگر پول خیلی خیلی زیادی داشته باشم، باز هم وقتی وارد سوپرمارکت می‌شوم فقط می‌توانم یک قرص نان و یا نیم کیلو مرغ بخرم. هر چه کارتم بگوید، فقط همان را می‌توانم تهیه کنم. احتمال هم دارد که چیزی گیرم نیاید، چون موجودی فروشگاه ممکن است زود تمام شود.

در اقتصادی که دسترسی به پول نقد، غذا، محصولات و خدمات اولیه مورد نیاز زندگی به زحمت امکان‌پذیر است، بازار سیاه به شدت رشد می‌کند. گومز می‌گوید این بازار سیاه در واقع به خاطر الگوی توزیع موادغذایی یارانه‌ای و کنترل قیمت‌ها توسط دولت به وجود آمده است. برخی افراد، محصولات را به قیمت دولتی خریده و سپس آن را در خیابان‌ها فروخته و یا از طریق مرز به کلمبیا می‌فرستند. او می‌گوید:

این بازار سیاه، شدید‌ترین نوع عرضه و تقاضا را در خود دارد.

گومز می‌گوید برخی از کارمندان دولت در ماراسیابو، محل کار خود را ترک می‌کنند و  ساعت‌ها زیر آفتاب داغ در صف سوپرمارکت‌ها می‌ایستند، زیرا تجارت در بازار سیاه عملا درآمد بیشتری نسبت به کار در یک اداره دولتی دارد. بسیاری از مردم به معامله پایاپای دست می‌زنند و برای نمونه نان محلی را با پنیر محلی تبادل می‌کنند تا به‌این‌ترتیب، از الگوی ناعادلانه ایجاد شده در این کشور در امان باشند.

بازار سیاه ونزوئلا فقط به موادغذایی و مایحتاج زندگی محدود نمی‌شود. مردم ونزوئلا به‌دنبال راه‌هایی برای کسب درآمد و پس‌انداز آن هستند تا بتوانند در این کشمکش روزانه دوام بیاورند.

دلار آمریکا، رایج‌ترین پولی است که در بازار سیاه مبادله می‌شود. هر دلار آمریکا صدها هزار بولیوار قیمت دارد و قیمت آن به شدت در بازار در نوسان است. برخی افراد می‌گویند با وجود کنترل شدید قیمت‌ها توسط دولت، بسیاری از فروشگاه‌ها اجناس خود را به دلار می‌فروشند. این تنها راه برای حفظ کسب‌وکار در برابر مشکل اساسی کمبود پول نقد و نیز کاهش روز‌افزون ارزش آن است.

البته دسترسی به دلار و یا پول سایر کشورها در ونزوئلا نیز داستان دیگری است. با وجود مشکلاتی نظیر نرخ‌های متغیر تبادل ارز، محدودیت‌های اعتباری و نیز کارمزدهای تراکنش‌، مردم ونزوئلا از گزینه‌های مختلفی از انتقال پول با پی‌پل گرفته تا کارت‌های هدیه آمازون برای گرفتن پول از سایر کشورها و حفظ ارزش پول خود استفاده می‌کنند.

الیزا در گذشته با فروش پول‌های دریافتی در پی‌پل امرار معاش می‌کرد. او تا همین اواخر در ناحیه زولیا (Zulia) در ونزوئلا سکونت داشت. البته الیزا نام واقعی او نیست و برای حفظ حریم خصوصی، این نام را برایش به کار می‌بریم.

الیزا از طریق پی‌پل و سایر سامانه‌ها، پول را به صورت آنلاین دریافت کرده و سپس آن را در بازار سیاه می‌فروشد. او باید ۵ درصد از مبلغ کل را بابت هزینه تراکنش و نیز ۵ درصد را بابت تبدیل دلار به بولیوار بپردازد. او می‌گوید اگر این درآمد اضافی را نداشت، معلوم نبود آیا خانواده‌اش هر روز بر روی سفره، غذایی داشتند یا خیر.

اما چطور مردم ونزوئلا بیشتر با ارزهای دیجیتال آشنا شدند؟ بخش بعد را یکشنبه هفته آینده بخوانید …

منبع: medium