تلاش چین برای تبدیل‌شدن به قدرت برتر بلاک چینی دنیا در سایه اختلافات با آمریکا

یک پروژه زیرساختی بلاک چینی با پشتوانه دولتی در چین، قصد دارد به برترین ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dapp) تبدیل شود. با این حال، این پروژه در کنار مزیت پیشگام‌بودن، با خطرات جغرافیایی-سیاسی متعددی نیز روبه‌رو است. دقیقا در زمانی که این پروژه، موسوم به شبکه خدمات مبتنی بر بلاک چین (BSN)، در تلاش برای گسترش در سرتاسر جهان است، روابط چین با ایالات متحده آمریکا هر روز دچار مشکلات بیشتری می‌شود. پروژه مبتنی بر بلاک چین BSN از سوی دولت چین حمایت می‌شود؛ با این حال، کمتر کسی متوجه حمایت شرکت‌های آمریکایی فعال در حوزه فناوری از این شبکه است. در این مطلب از ارزدیجیتال، با استفاده از مقاله‌ای که در وب‌سایت کوین دسک منتشر شده است، به بررسی چالش‌های احتمالی جغرافیایی-سیاسی پیش‌روی شبکه BSN می‌پردازیم.

خدمات وب آمازون (AWS)، مایکروسافت و گوگل از جمله ارائه‌دهندگان برجسته سرویس‌ فضای ابری برای مراکز داده‌ی پروژه BSN در خارج از خاک چین هستند.

با توجه به موضع خصومت‌آمیز دولت ایالات متحده در مورد توسعه فناوری چین، این همکاری‌ها قابل‌توجه و بحث‌برانگیز هستند. دولت ترامپ قصد دارد استفاده از اپلیکیشن چینی شبکه‌ اجتماعی تیک تاک (Tik Tok) را برای شهروندان آمریکایی ممنوع کند. همچنین، کنگره آمریکا لایحه‌ای یک میلیارد دلاری برای ایجاد نهادهایی جهت ساخت و اجرای سیستم‌های مخابراتی برون‌شهری تصویب کرد تا خدمات شرکت چینی هوآوی (Huawei) را حذف کند. علاوه بر این، وزارت بازرگانی ایالات متحده نیز شرکت‌های تولیدکننده قطعات نیم‌رسانا را از ارائه تراشه‌های الکترونیکی به شرکت هوآوی منع کرد.

در جلسه استماع مربوط به قوانین ضدانحصاری مجلس نمایندگان ایالات متحده که روز ۲۹ ژوییه (۸ مرداد) برگزار شد، مارک زاکربرگ، مدیرعامل شرکت فیسبوک، رقابت چین و ایالات متحده در مورد فناوری را یک بازی مجموع‌صفر خواند. زاکربرگ اظهار داشت:

چین در حال ساخت نسخه ملی خودش از اینترنت است که بر ایده‌های کاملا متفاوتی متمرکز است و آن‌ها را به سایر کشورها نیز صادر می‌کند.

این محیط پرتنش می‌تواند مشکلات بالقوه‌ای برای پروژه BSN ایجاد کند. پال تریولو (Paul Triolo)، مدیر اجرایی بخش جغرافیا-فناوری گروه اوراسیا (Eurasia Group)، توضیح داد:

چین در تلاش برای پیشتازشدن در عرصه بلاک چین و تسلط بر این حوزه است. این امر ممکن است باعث شود در بحبوحه رقابت ایالات متحده و چین، پروژه BSN بیشتر در کانون توجه قرار گیرد. واشنگتن ممکن است چنین موضعی اتخاذ کند و پروژه BSN را زیر ذره‌بین بگیرد.

به گفته تریولو، رقابت ایالات متحده و چین بر سر فناوری، دهه‌ها است که ادامه دارد؛ اما تمرکز از موتورهای جستجو و رسانه‌های اجتماعی به سطوح بنیادی‌تریِ فناوری همچون تجهیزات مخابراتی که هوآوی ارائه می‌کند رسیده است.

اواخر ماه ژوییه (اوایل مرداد)، تنش بین ایالات متحده و چین بالا گرفت و دولت ایالات متحده کنسولگری چین را در هیوستون تعطیل کرد. در واکنش به این اقدام، دولت چین نیز کنسولگری ایالات متحده را در شهر چنگدوی بست. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در سخنرانی اخیر خود صراحتاً اعلام کرد رابطه ایالات متحده و چین با ناکامی و شکست مواجه شده است.

هنوز مشخص نیست که آیا این تنش‌ها در آینده‌ای نزدیک فروخواهند نشست یا خیر، حتی اگر رئیس‌جمهور جدیدی انتخاب شود. تریولو در این باره اظهار داشت:

حتی اگر دولت جدیدی در ایالات متحده مستقر شود، مثلا جوزف بایدن، معاون سابق رئیس‌جمهور و نامزد حزب دموکرات، رئیس‌جمهور شود، بازهم روابط آمریکا و چین خصوصا در مورد فناوری باید به‌دقت بررسی و موشکافی شود.

به گفته گراهام وبستر (Graham Webster)، یکی از اعضای فعال در خصوص اقتصاد دیجیتال چین در نیو امریکا (New America) که یک اتاق فکری آمریکایی با تمرکز بر مسائل سیاست‌های عمومی است، این خطر جدی وجود دارد که حتی فناوری‌های بی‌خطر برای امنیت ملی نیز به‌خاطر اِعمال قوانین سیاسی ممنوع شوند.

تا به امروز، شرکت‌های آمازون، گوگل و مایکروسافت از اظهارنظر و واکنش در مورد این موضوع اجتناب کرده‌اند.

مهار و کنترل

یکی از روش‌های مهار رشد و توسعه خدمات بین‌المللی شرکت‌های فناوری چینی، اِعمال فشار بر روی ارائه‌دهندگان سِرور به این شرکت‌ها است.

ایالات متحده به شرکت تولید نیم‌رسانای تایوان (TSMC) اخطار داده است که در صورت ادامه همکاری با شرکت هوآوی و تولید تراشه‌های الکترونیکی برای این شرکت چینی، اجازه استفاده از ابزارهای آمریکایی را نخواهد داشت. شرکت چینی هوآوی این اقدام ایالات متحده را «تصمیمی مهلک و زیان‌بار» نامید.

با توجه به اینکه اصلی‌ترین هاستِ مراکز داده بین‌المللیِ پروژه BSN، شرکت‌های آمریکایی هستند، ممکن است این پروژه نیز به سرنوشتی مشابه هوآوی دچار شود.

این شبکه چینی هیچ‌کدام از مراکز داده‌ای که زیرساخت فنی خود را روی آن‌ها بنا نهاده است، نه می‌سازد و نه تحت مالکیت دارد. شرکت مخابراتی چایناموبایل (China Mobile)، ارائه‌دهنده ۹۰ درصد از مراکز داده داخلی پروژه BSN است. همچنین، طبق آمار منتشرشده از سوی پروژه BSN، با درنظرگرفتن وسعت عملیات ارائه‌دهنده فضای ابری آمازون در سرتاسر جهان، اغلب مراکز داده بین‌المللی این پروژه را نیز خدمات وب آمازون تأمین می‌کند.

پروژه BSN به این ارائه‌دهندگان خدمات فضای ابری پول پرداخت می‌کند تا از سِرورهای آن‌ها استفاده و این سرورها را با نرم‌افزار خود ادغام کند.

علاوه بر این، خدمات وب آمازون هاستینگ دو مرکز داده‌ی شبکه BSN در چین را نیز بر عهده گرفته است. همچنین این شبکه از چند مرکز داده مختلف در سرتاسر جهان که روی فضای رایانش ابری مایکروسافت و پلتفرم فضای ابری گوگل بنا نهاده شده‌اند استفاده می‌کند. فضای ابری گوگل یک مرکز داده در توکیو، مایکروسافت یک مرکز داده در ژوهانسبورگِ آفریقای جنوبی و خدمات وب آمازون دو مرکز داده در پاریس و کالیفرنیا برای پروژه BSN فراهم کرده‌اند.

درصورتی‌که مرکز داده‌ای به‎لحاظ فیزیکی به توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز نزدیک باشد، این افراد می‌توانند سریع‌تر و آسان‌تر به خدمات BSN دسترسی داشته باشند. از این رو، مراکز داده BSN خارج از کشور چین، از نظر ارائه خدمات اینترنتی به جامعه جهانی بلاک چین از اهمیتی حیاتی برخوردارند.

گراهام وبستر در این خصوص گفت:

اگر من جای این شرکت چینی بودم، در مورد راه‌اندازی سیستمی که به‌شدت به دریافت خدمات مداوم از شرکت‌های آمریکایی وابسته باشد، جانب احتیاط را رعایت می‌کردم. هر فردی که قصد استفاده از نسخه بین‌المللی این شبکه چینی را داشته باشد باید این خطر را در نظر بگیرد که احتمال دارد بنابه دلایل جغرافیایی-سیاسی، یک مرکز داده در ایالات متحده سرویس‌دهی خود را به شبکه BSN قطع کند.

یکی از انگیزه‌های آمریکا برای جلوگیری از گسترش فعالیت‌ شرکت‌های فناوری چینی در سرتاسر جهان، نگرانی در خصوص امنیت داده است.

به عقیده جیمز مولنِوُن (James Mulnevon)، فناوری بلاک چین سطحی غیرمعمول از امنیت و یکپارچگی را به ‌شکلی ساختارمند در اختیار افراد قرار می‌دهد. با این حال، در مورد بومی‌سازی داده‌ها و سرویس‌های فضای ابری مجادلاتی وجود دارد. مولنون که مدیر یکپارچگی اطلاعات در اس‌او‌اس اینترنشنال (SOS International) که شرکتی اطلاعاتی وابسته به وزارت دفاع در واشنگتن دی‌.‌ سی. است و از آژانس‌های دولتی ایالات متحده پشتیبانی می‌کند، در ادامه می‌گوید:

جهان به‌وضوح در حال تبدیل‌شدن به یک اسپلینترنت با مرزهای ملی و قوانین داخلی کشورهاست. این مسئله مفهوم پیشین جهانی‌شدن فناوری را واژگون می‌کند.

منظور از اسپلینترنت اینترنتی تکه‌تکه است که در حوزه‌های مختلف به بخش‌های متفاوت تقسیم‌ شده باشد.

وبستر همچنین اظهار داشت که سرویس‌های ارائه‌دهنده فضای ابری به طیف گسترده‌ای از مشتریان خدمات‌رسانی می‌کنند و نمی‌توان به‌طور دقیق گفت که در صورت ارائه خدمات به شرکت‌های چینی، کدام نگرانی مرتبط با امنیت سایبری به وجود خواهد آمد.

فعلا تهدیدی جدی در کار نیست

تاکنون، گسترش بین‌المللی BSN با مشکل خاصی از سوی قانون‌گذاران آمریکایی روبه‌رو نشده است. شاید چون پروژه نسبتا جدیدی است یا شاید به این دلیل است که فقط تعداد معدودی از قانون‌گذاران واشنگتنی قادر به درک نحوه عملکرد و اهداف این پروژه هستند.

تریولو در این خصوص توضیح داد:

اینکه BSN، برخلاف سایر فناوری‌های نوظهور همچون ۵G و هوش مصنوعی، با چالش‌هایی از سوی سیاست‌گذاران آمریکایی روبه‌رو نشده است، به این نکته برمی‌گردد که درک درستی از فناوری بلاک چین وجود ندارد.

دولت ایالات متحده در نظر دارد سرویس‌های شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فضای ابری چینی را در داخل خاک آمریکا ممنوع کند. بااین‌حال، مسئله شرکت‌های آمریکایی‌‌ای که هاست اپلیکیشن‌های مرتبط با شرکت‌های چینی هستند، هنوز به نتیجه نرسیده است.

در ماه مه گذشته (اردیبهشت ۹۸)، کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) ارائه خدمات مخابراتی از سوی شرکت چینی چایناموبایل را در این کشور ممنوع اعلام کرد. به‌نظر جیمز مولنون، این اقدام ایالات متحده هشداری برای کسب‌وکارهای چینی است که تلاش دارند شبکه‌های مبتنی بر فضای ابری را در آمریکا راه‌اندازی کنند؛ آن‌ها باید از خطرات جغرافیایی-سیاسی آگاه باشند. مولنون افزود:

من در خصوص سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در این نوع از شبکه‌های فرامِلّی وابسته به فضای ابری بسیار محتاط خواهم بود؛ زیرا در حال حاضر مقامات قانونی دید خوبی نسبت به این پروژه‌ها ندارند.

مقامات قضایی‌ دغدغه‌مند تنها زمانی اطمینان‌خاطر پیدا خواهند کرد که حتی اگر دولت چین از نودهای BSN خارج از چین تقاضای افشای داده کند، این شبکه قادر به ارائه داده‌ها به دولت نباشد.

مولنون اظهار داشت که دیدگاه دولت چین در خصوص مصونیت دیپلماتیک، بیش از حد گسترده است. او توضیح داد:

دولت چین قطعاً بر این باور است که شرکت‌های چینی خارج از این کشور مشمول قانون چین هستند، حتی اگر خارج از چین تأسیس شده باشند.

روی کاغذ، دولت چین مایل به دریافت اطلاعات و داده از شرکت‌های چینی، همچون شرکت پشتیبان BSN است، صرف‌نظر از اینکه این شرکت در کجا به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این امر به منزله درخواست دولت برای دریافت داده‌های ذخیره‌شده در مراکز داده این شبکه در خارج از چین است. با این حال، شرکت فناوری رد دِیت (Red Date)، معمار چارچوب فنی BSN، ادعا کرده است که طبق ساختار فنی BSN، این شبکه به داده‌های کاربر دسترسی ندارد.

ییفان هی (Yifan He)، مدیرعامل شرکت رد دیت، طی مصاحبه‌ای اظهار داشت که چارچوب فنی BSN به‌طور کامل از حریم خصوصی داده‌های کاربران خود محافظت می‌کند و عملکردی مشابه یک واسطه برای ایجاد ارتباط بهتر بین توسعه‌دهندگان و مراکز داده دارد. توسعه‌دهندگان به وسیله این مراکز داده می‌توانند نودها را اجرا و اپلیکیشن‌های مدنظرشان را راه‌اندازی کنند. هی حتی از افراد شکاک دعوت کرد تا برای حصول اطمینان، خودشان کد شبکه را امتحان کنند.

رابطه دولت چین با پروژه BSN

انجمن توسعه BSN، تحت‌نظر مرکز اطلاعات دولتی چین (SIC) هدایت می‌شود. مرکز اطلاعات دولتی چین نهادی عمومی و تحت نظارت کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی (NDRC)، مهم‌ترین کمیسیون برنامه‌ریزی اقتصادی در چین، است. شرکت‌‌های خوشه‌ای فناوری چایناموبایل و چاینایونیون‌پی (China UnionPay) نیز در ایجاد این شبکه نقشی اساسی ایفا می‌کنند.

تأیید، پشتیبانی و هدایت اقدامات جهت ایجاد زیرساختی کلان و مبتنی بر بلاک چین از سوی یک شرکت دولتی امر چندان رایجی نیست. علاوه بر این، شاهد این هستیم که دو غول برتر حوزه فناوری در چین، از این شبکه پشتیبانی می‌کنند. با این همه، برخلاف پروژه ارز دیجیتال ملی چین، ظاهراً نهادهای دولتی بزرگ‌تر همچون بانک مرکزی چین و وزارت فناوری اطلاعات و صنعت چین (MIIT) هنوز درگیر پروژه BSN نشده‌اند.

ماهیت دقیق رابطه بین دولت چین و BSN هنوز مشخص نیست. بااین‌حال، با توجه به ارتباط دولت با این پروژه، وابستگی آن به ارائه‌دهندگان آمریکایی خدمات فضای ابری ممکن است با مخالفت شدید طرف چینی نیز مواجه شود.

در گزارش گروه اوراسیا که ماه مه (خرداد) منتشر شد، نوشته شده است:

هیچ شرکت خارجی حق شرکت در هیئت مدیره BSN را ندارد. همان‌طور که در اسناد رسمی ذکر شده است، قصد پکن این است که پروژه BSN به‌عنوان یک شبکه زیربنایی و بین‌المللی که نهادهای چینی آن را به‌طور مستقل ایجاد کرده‌اند، عمل کند.