معاملات متعدد (High-frequency Trading) چیست و چگونه انجام می‌شود؟

شاهین حیدری

آخرین به‌روزرسانی: ۰۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ | ۱۹:۵۸

معاملات متعدد (High-frequency Trading) یا «HFT» تکنیکی است که در آن از نرم‌افزارها و الگوریتم‌های تخصصی، رایانه‌های رده‌بالا، دسترسی به اینترنت پرسرعت و داده‌های لحظه‌ به‌ لحظه از بازار بهره گرفته می‌شود تا از همه تکنیک‌های موازی پیشی گرفته و امکان استفاده از راهبردهای منحصربه‌فردی را فراهم کند که در هیچ حالت دیگری امکان‌پذیر نیست.

در این مقاله که به قلم فرانک ادوود در وب‌سایت کوین تلگراف منتشر شده است، به تعریف معاملات متعدد و بررسی انواع، مزایا و معایب آنها می‌پردازیم.

معاملات متعدد چیست؟

«معاملات متعدد»، سیستمی است که در آن نرم‌افزار و الگوریتم‌ها، چندین معامله را در یک ثانیه انجام داده و مزایای زیادی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند که برای معامله‌گران عادی قابل دسترسی نیستند. این تکنیک، مدت‌ها قبل از ارزهای دیجیتال وجود داشته و اعتقاد بر این است که در برخی از بازارهای مالی، ۸۰ درصد از حجم معاملات را تشکیل می‌دهد. با این حال، از آنجا که تعداد بیشتر و بیشتری از سرمایه‌گذاران نهادی در حال روی آوردن به این موضوع هستند، این معاملات در حال تبدیل شدن به عاملی مهم در دنیای دارایی‌های غیرمتمرکزند.

سرمایه‌گذاران نهادی (Institutional investor)، یکی از گروه‌های اصلی فعال در بازارند که می‌توانند از طریق انجام معاملات عمده، تأثیر شگرفی بر سمت‌و‌سوی حرکت بازار داشته باشند، مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک، شرکت‌های سرمایه‌گذاری محدود، شرکت‌های بیمه عمر و سرمایه‌گذاران حقوقی در بازار بورس ایران.

اساسِ بیشتر راهبردهای HFT مستلزم این است که افرادی که آن‌ها را اجرا می‌کنند، از اولین کسانی باشند که این کار را انجام می‌دهند. گاهی، فاصله بین یک معامله سودده با معامله زیان‌ده، تنها کسری از ثانیه است. این موضوع باعث به وجود آمدن روش‌هایی شده است که برخی از تریدرها سعی دارند با استفاده از این تکنیک‌ها اندکی از رقیبان خود جلوتر باشند. این تکنیک‌ها مطمئناً می‌تواند شامل جدیدترین و قدرتمندترین تجهیزات باشد، اما به جز آن، به ایجاد روش‌های بسیار هوشمندانه برای کار با متغیرهای جزئی موجود در بازار و استفاده از آن‌ها در کمترین زمان ممکن نیاز است.

تکنیک‌ها و راهبردهای یاد شده می‌توانند شامل اشتراک فضا، بازارگردانی، آربیتراژ، پینگینگ و تجارت مبتنی بر اخبار باشد. هر گزینه معایب و مزایای خود را دارد و همه‌ی این راهبردها بسته به شرایط بازار همیشه در دسترس معامله‌گران نیستند. البته هنوز بحث‌هایی بر سر اخلاقی بودنِ استفاده از این شرایط نابرابر وجود دارد. در بازارهای سنتی، برخی از این راهبردها غیرقانونی و یا شدیدا تحت کنترل قوانین هستند. درست است که صنعت ارز دیجیتال هنوز در مراحل ناپختگی و قانون‌گذاری نشده به سرمی‌برد، اما این موضوع به سرعت در حال تغییر است و تریدرها قبل از شرکت در این نوع فعالیت‌ها باید از قوانین محلی خود آگاه باشند.

در ادامه به بررسی انواع تکنیک‌ها و راهبردهای رایج در معاملات متعدد می‌پردازیم.

بازارگردانی

«بازارگردانی» (market-making) یک استراتژی معمول در دنیای تجارت است. این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که معامله‌گری که منابع کافی را در اختیار دارد، به طور همزمان حجم زیادی از معاملات خرید و فروش را در یک بازار انجام دهد. این مساله با فراهم آوردن نقدینگی (liquidity) این امکان را به سرمایه‌گذار می‌دهد تا با استفاده از شکاف قیمتی بین عرضه و تقاضا در بازار، سود خوبی کسب کند.

بازارگردانی در معاملات معمولاً توسط بنگاه‌های بزرگ انجام می‌شود و عموماً به عنوان عاملی مثبت برای حفظ نقدینگی در بازارها به حساب می‌آید. بازارگردانان با ثبت سفارشات فراوان در هر دو سمت خرید و فروش، به سایر مشتریان این اطمینان را می‌دهند که همیشه می‌توانند وجوه خود را مبادله کنند. معمولا صرافی‌های بزرگ با یک یا چند بازارگردان در ارتباطند. چنین کارکردی در مجموع برای کلیت سیستم، سالم و مفید درنظر گرفته می‌شود. در حال حاضر چند شرکت وجود دارد که به ارائه‌ی خدمات بازارگردانی در حوزه ارزهای دیجیتال می‌پردازند.

با این حال، بازارگردانان معاملات متعدد اغلب شرکت‌های خصوصی کوچک‌تری هستند که هیچ‌گونه قرارداد و همکاری مستقیمی با صرافی‌ها ندارند. آن‌ها از عملکرد بهبودیافته خود به عنوان اهرمی استفاده می‌کنند تا مطمئن شوند که درخواست‌های خرید و فروش آن‌هاست که در حال بازارگردانی در بازار است. هرچند که شرکت‌های کوچک‌تر همان سرویس‌های اصلی شرکت‌های بزرگ را ارائه می‌دهند، اما از آن‌جایی که هیچ ارتباط رسمی و تجاری با صرافی‌ها ندارند، از اعتبار کمتری برخوردار هستند.

آربیتراژ

«آربیتراژ» (arbitrage) به معنای بهره گرفتن از تفاوت قیمت یک دارایی در دو یا چند بازار برای کسب سود است.

گاهی اوقات، یک دارایی واحد در صرافی‌های مختلف دارای قیمت‌هایی متفاوت است. شناسایی و بهره‌برداری از این اختلاف قیمت‌ها، منبع سودآوری معمول در بین تریدرهاست. به دلیل نوسانان زیاد بازار ارزهای دیجیتال، فرصت آربیتراژ در این بازار بیشتر از سایر بازارهای مالی است. اما از آنجا که همه معامله‌گران باید به این نوع فرصت‌ها دسترسی داشته باشند، فرصت آربیتراژ به سرعت توسط نیروهای فعال در بازار از بین می‌روند.

با این حال، کاربران معاملات متعدد می‌توانند پیش از همه این موقعیت‌ها را شناسایی کرده و از آن‌ها استفاده کنند. آن‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای طراحی شده برای شناسایی این اختلاف قیمت‌ها، می‌توانند به صورت آنی و صدها بار سریع‌تر از یک معامله‌گر عادی، سفارشات خود را در این موقعیت‌ها ثبت کنند. روش‌های مختلفی برای استفاده از استراتژی آربیتراژ وجود دارد، اما همه آن‌ها وابسته به این هستند که تریدر موقعیت آربیتراژ را به موقع تشخیص داده و به عنوان اولین نفر وارد معامله شود. شایان ذکر است که هر چه تعداد معامله‌گرانی که از یک موقعیت آربیتراژ استفاده می‌کنند بیشتر باشد، سود متوسطی که به هر تریدر می‌رسد کمتر است.

پینگینگ

«پینگینگ» (pinging) فرایندی است که در آن کاربرانِ معاملات متعدد از یک سری سفارشات کوچک‌تر که خیلی سریع ساخته شده‌اند، برای شکار سفارشات بزرگ‌تر که به چند بخش کوچک تبدیل شده‌اند، استفاده می‌کنند تا تأثیر سفارشات بر بازار، چشمگیر نباشد.

در این روش با استفاده از چند سفارش کوچک، طیفی از قیمت‌ها بررسی می‌شوند تا به این وسیله سقف و کف بازه قیمتی که فروشنده در تلاش است در آن قیمت دارایی خود را بفروشد، مشخص شود. از آنجا که ابزار تشخیص این سفارشات به شکل الگوریتمی کدنویسی شده‌اند، می‌توانند فقط در عرض یک ثانیه چندین بار به رصد و شکار چنین موقعیت‌هایی بپردازند. سپس این نرم‌افزار می‌تواند از سرعت بالای خود استفاده کرده و دارایی مورد نظر را بلافاصله و در پایین‌ترین رنج قیمتی‌ خریداری کند و سپس آن‌ را در بالاترین رنج قیمتی‌ به خریدار بعدی که طعمه شده، بفروشد و به سود فوری برسد.

این تکنیک بیشتر توسط جابجایی‌های بزرگ در بازارهای مالی تغذیه می‌شود و اغلب در موقعیت‌های معروف به «شبکه‌های معاملاتی غیرشفاف» (dark pools) استفاده می‌شود. شبکه‌های معاملاتی غیرشفاف، صرافی‌ها یا بازارهای خصوصی هستند که ثبت سفارشات خود را در زمان واقعی گزارش نمی‌دهند. طبق مقررات، اصولا اطلاعات تراکنش‌ها باید به صورت شفاف منتشر شود. اما این انتشار می‌تواند به قدر کافی به تأخیر انداخته شود تا معامله‌گران دانه‌درشت قادر به انجام معاملات بزرگ باشند، بدون اینکه تأثیر محسوسی در بازار بگذارند. با این حال، این سیستم‌ها قربانی کاربران معاملات متعدد خواهند شد، کسانی که می‌توانند از تکنیک پینگینگ استفاده کنند و از آن در برابر کاربران شبکه‌های معاملاتی غیرشفاف نیز بهره ببرند.

معامله مبتنی بر اخبار

«معامله مبتنی بر اخبار» (news-based trading)، به خرید یا فروش در واکنش به اخبار منتشر شده درباره دارایی‌های بازار گفته می‌شود.

معاملات متعدد (High-frequency Trading) چیست و چگونه انجام می‌شود؟ — ترید مبتنی بر اخبار

بیشتر معامله‌گران یک یا چند بار از اخبار جهت آگاهی و پیشبرد استراتژی معاملاتی خود استفاده کرده‌اند. تقریبا غیرممکن است که تریدری چنین کاری نکرده باشد. برای بیشتر تریدرها، اخبار فرصتی برابر است که می‌توان از آن سود برد، چرا که عموم مردم تقریباً همزمان به این اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند. استفاده از اطلاعاتی که هنوز منتشر نشده است به نوعی استفاده از «رانت اطلاعاتی» (insider-trading) تلقی می‌شود و معمولا غیرقانونی است، اگرچه هنوز هم شایع است.

مزیت HFT در این مورد این است که می‌تواند بلافاصله پس از انتشار اخبار، از نرم‌افزارهای مدرن برای تجزیه و تحلیل خبرها استفاده کرده و فوراً شروع به تنظیم سفارشات خود در بازار کند. این نرم‌افزار به اندازه‌ای هوشمند است که علاوه بر تشخیص دارایی مورد بحث در اخبار، می‌تواند منفی یا مثبت بودن خبر را نیز تشخیص دهد. (همچنین بخوانید: تحلیل احساسات در بازارهای مالی)

اگرچه این کار استفاده از رانت اطلاعاتی محسوب نمی‌شود، ولی در عین حال مزیتی بزرگ در برابر تریدرهایی است که باید خود شخصا اخبار واصله را تجزیه و تحلیل کرده و سپس تصمیم بگیرند که در قبال آن چه عکس‌العملی باید نشان بدهند.

استفاده از معاملات متعدد در بازار ارزهای دیجیتال؛ خوب یا بد؟

برخی معتقدند كه این عمل، مزیت ناعادلانه‌ای را به معامله‌گرانی می‌بخشد كه از چنین ابزاری استفاده می‌کنند. در مقابل، طرفداران معاملات متعدد معتقدند که چنین معاملاتی، نقدینگی و ثبات را برای بازار ارزهای دیجیتال به ارمغان می‌آورند.

همان‌طور که اشاره شد، معاملات متعدد زمین بازی را علیه هر کسی که در آن مشارکت نداشته باشد، نابرابر می‌کند. یک کاربر سنتی هرگز نمی‌تواند امیدوار باشد که در این استراتژی‌ها موفق شود، زیرا او نمی‌تواند به اندازه یک معامله‌گر متعدد سریع باشد. این عامل، اکثریت قریب به اتفاق سرمایه‌گذاران خرد را در سطح پایین‌تری قرار می‌دهد که برای بسیاری از آن‌ها قابل قبول نیست. HFT در اقتصاد سنتی امری معمول است و انتظار می‌رود در صنعت ارزهای دیجیتال تاثیر بیشتری داشته باشد؛ چرا که در بازار ارزهای دیجیتال، معاملات در ۲۴ ساعت شبانه‌روز و هفت روز هفته و بدون وقفه در حال انجام هستند و همچنین در حال حاضر مقررات سخت‌گیرانه‌ای در این صنعت وجود ندارد. کسانی که به دارایی‌های غیرمتمرکز به عنوان شکل جدیدی از همان سیستم پول قدیمی می‌نگرند، احساس می‌کنند این فرایند شکل دیگری از «نخبه‌گرایی» (elitism) است که باعث آلودگی بازار آزاد می‌شود.

نخبه‌گرایی باور یا گرایشی است که بر اساس آن، بعضی از افراد دارای ویژگی‌های سرآمد معینی هستند و از تخصص یا مهارت‌های بالقوه‌ای چون کیفیت یا ارزش ذاتی، هوش، ثروت، آموزش، تجربه، تخصص بالا یا دیگر صفات برخوردارند و بنابراین اثرگذاری بیشتری نسبت به دیگران دارند.

یکی دیگر از خطرهای موجود در بازار، افزایش احتمالی نوسانات و قرار گرفتن در معرض سقوط ناگهانی است. اساساً، ماهیت الگوریتمی و سرعت غیرمطمئنِ سیستم‌های HFT بدین معنی است که تحت شرایطی مشخص، ممکن است فشار فروش سنگینی ایجاد شود که این مسئله خود باعث افزایش ریسک در بازار شده و می‌تواند به تریدرهای ناآگاه آسیب برساند.

با این حال طرفداران این روش، رویکرد دیگری دارند. آن‌ها ادعا می‌کنند از آن‌جا که استفاده از HFT به افزایش نقدینگی در صرافی‌ها کمک می‌کند، معامله‌گران معمولی به احتمال زیاد در چنین شرایطی سفارشات مرتبط را پیدا کرده و پول خود را به سرعت مبادله می‌کنند. همچنین، کارآیی کشف قیمت‌ها (price discovery) بهبود می‌یابد، به این شکل که فاصله قیمت عرضه و تقاضا را کمتر کرده و به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند و بدین شکل فرصت‌های آربیتراژ را کاهش می‌دهد. همچنین می‌توان ادعا کرد که فقط با افزایش این کارآیی و نقدینگی، باید خطر سقوط ناگهانی قیمت‌ها در بازار را منتفی دانست.

و نهایتا، از آنجا که تریدرهای معمولی هرگز نمی‌توانند با استراتژی‌های خود به پای معامله‌گران متعدد برسند، گزینه‌های دیگری نیز در اختیار خواهند داشت. می‌توان استدلال کرد که این تکنیک‌ها در واقع از ثبات نسبی که معاملات متعدد به وجود می‌آورد، سود می‌برند. در واقع سیستم معاملات متعدد در مجموع به نفع معامله‌گران معمولی نیز هست.

کدام شرکت‌ها معاملات متعدد را در بازار ارزهای دیجیتال ارائه می‌دهند؟

چند شرکت قدیمی فعال در حوزه‌ی معاملات متعدد، شروع به ارائه خدمات مربوط به ارزهای دیجیتال به مشتریان خود کرده‌اند. با این حال، این خدمات هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند. حداقل یک صرافی ارز دیجیتال نیز ابزارهایی را که برای شروع این کار لازم است، در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.

در سال‌های اخیر، چند شرکت قدیمی فعال در حوزه‌ی معاملات متعدد وارد بازار دارایی‌های غیرمتمرکز شده‌اند. شرکت کامبرلند ماینینگ (Cumberland Mining) که یک شرکت مستقر در شیکاگو و زیرمجموعه «Cumberland DRW» است، بزرگ‌ترین شرکت در این حوزه است. از سایر شرکت‌های فعال در این حوزه می‌توان به جامپ تریدینگ (Jump Trading)، دی‌وی تریدینگ (DV Trading) و همچنین به همیر تریدینگ (Hehmeyer Trading) اشاره کرد.

گفته می‌شود در حال حاضر صرافی‌های فعال زیادی در حوزه ارز دیجیتال وجود ندارند که از سرعت و ابزار لازم جهت انجام معاملات متعدد بهره‌مند باشند. با این حال، چند گزینه برای انتخاب پیش روی کاربران وجود دارد. همان‌طور که اشاره شد، صرافی‌هایی مانند جمینی و اریس ایکس قابلیت اشتراک فضا را فراهم می‌آوردند، در حالی‌‌که صرافی‌هایی چون کوین‌ بیس (Coinbase) و هیت‌ بی‌تی‌سی (HitBTC)، علاوه بر فراهم آوردن امکان اشتراک فضا، ابزارهای مورد نیاز جهت انجام معاملات متعدد را نیز در اختیار تریدرها قرار می‌دهند. با به کارگیری رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی (APIs) همچون فیکس (FIX) و استریمینگ (Streaming)، این سایت‌ها اطمینان می‌دهند که سرعت اجرای تراکنش فقط به تأخیر شبکه بستگی دارد که آن هم عموماً کمتر از یک میلی‌ثانیه است.

با ترکیبی از نرم‌افزار قدرتمند و میزبانی سرور در محل، کاربران به طور بالقوه تمام موارد لازم را برای آزمایش استراتژی‌های ذکر شده در دسترس دارند. چنین امکاناتی همچنین کمک می‌کند تا برخی از این صرافی‌ها امکان معاملات آزمایشی را ارائه دهند. با استفاده از این قابلیت، کاربران می‌توانند به صورت آزمایشی معاملات خود را با همان داده‌های واقعی بازار اما بدون ریسک کردن روی سرمایه‌ی واقعی خود تنظیم و اجرا کنند. با توجه به اینکه بیشتر گزینه‌های دیگر، بنگاه‌های اقتصادی سنتی هستند، استفاده از یک صرافی ارز دیجیتال مناسب برای علاقه‌مندان به بازار ارزهای دیجیتال بسیار جذاب‌تر خواهد بود.

در حالی که انجام معاملات متعدد ممکن است برای همه مقدور نباشد، اما بی‌شک می‌تواند روش‌های جدیدی را ارائه دهد که معامله‌گران فناوری‌دوست و ماجراجو از آن لذت ببرند. به مرور زمان و با تکامل فضای صنعت ارز دیجیتال، آگاهی از مقررات و به روز کردن فعالیت‌ها با آن ضروری است. با این حال، بعید است که معاملات متعدد در آینده‌ای نزدیک از بین بروند. چیزهای بسیار زیادی برای یادگیری وجود دارد، اما با ابزار و تکنیک‌های مناسب، هر کسی شانس استفاده از این روش را دارد.