تعویض پذیری (Fungibility) چیست؟
تعویض پذیری (Fungibility) یکی از ویژگی‌های یک کالا یا ارز است که تمامی واحدهای آن الزاماً قابل تعویض با یکدیگر باشند. دلیل اهمیت تعویض‌پذیری برای پول و ارز این است که بدون آن نمی‌توان الزاماً به یک ارز اطمینان کرد. پول برای اینکه در معاملات روزانه مورد استفاده قرار بگیرد باید تعویض‌پذیر باشد.
برای مثال از آنجا که یک کیلوگرم طلای خالص معادل یک کیلوگرم طلای خالص از منطقه دیگر چه در قالب سکه، شمش و غیره است، پس می‌توان نتیجه گرفت که طلا قابل تعویض است. البته این موضوع تنها به طلا ختم نمی‌شود و سهام شرکت‌ها، فلزات گرانبها، اسکناس‌ها و بسیاری از موارد دیگر از این قابلیت برخوردارند.
در واقع قابلیت تعویض در یک دارایی یا ارز تعریف می‌شود و به برابر بودن واحدهای مختلفی از آن اطلاق می‌گردد. برابر بودن ارزش یک دارایی با دارایی دیگر در واقع مفهومی از دادوستد کالاست و ربطی به قابلیت تعویض ندارد.
فرض کنید تنها بعضی از اسکناس‌های ۲۰ دلاری قابلیت تعویض با یکدیگر را داشتند و بسیاری دیگر از داشتن این قابلیت محروم بودند. مشکلات عدیده‌ای به این خاطر در جامعه به وجود می‌آمد که استفاده از پول را به عنوان وسیله‌ای برای خریدهای روزانه به کل زیر سوال می‌برد.
اما این مفهوم در ارزهای دیجیتال و به خصوص بیت کوین به چه معناست؟ آیا بیت کوین تعویض پذیر است؟
تعویض پذیری در بیت کوین و ارزهای دیجیتال
در مورد ارزهای رایج مانند دلار شاید تنها راه فهمیدن اینکه از راه غیرقانونی به دست آمده‌اند، وجود لکه‌های خون بر روی اسکناس باشد!
تعویض پذیر بودن پول باعث شده تا ارزش یک دلار در تمام نقاط جهان برابر با «یک دلار» باشد و اینکه چه کسی قبل از شما آن اسکناس را در اختیار داشته و با آن چه کاری انجام داده است، بر روی ارزش آن تاثیری نگذارد.
همانطور که اشاره شد، نبود قابلیت تعویض‌پذیری در یک ارز منجر به ناکارآمدی آن می‌شود. در مورد بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، یک دفتر کل توزیع شده عمومی وجود دارد که همه قادر به مشاهده تراکنش‌های آن و پیگیری مقادیر رد و بدل شده از آدرسی به آدرس دیگر هستند. شاید این مسئله موجب خشنودی عده‌ای باشد که خواستار شفاف‌سازی مطلق و نبود هیچ رازی در دنیای مالی هستند. اما این مسئله قابلیت تعویض‌پذیری را در معرض خطر قرار می‌دهد.
همانطور که محقق بیت کوین، آندریاس آنتونوپولوس، نیز در یکی از ویدیو‌هایش به این موضوع اشاره کرده، در حالت عادی کسی به دنبال یافتن گیرنده و فرستنده یک تراکنش نیست، اما برخی شرکت‌های تحلیل داده‌های بلاک چین این کار را انجام می‌دهند. پیگیری تراکنش‌های بلاک چین و ربط دادن آن‌ها به یکدیگر در واقع قابلیت تعویض‌پذیری بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال را مخدوش می‌کند.
شاید بیت کوینی که در کیف پولتان نگهداری می‌کنید، پیش از این متعلق به رئیس کارتل موادمخدر کلمبیا باشد، اما شما از این موضوع اطلاعی ندارید و هیچ ارتباطی با فعالیت‌های مجرمانه‌ای که با آن بیت کوین انجام شده، نداشته‌اید. اما با توجه به پیشینه تراکنش و با اینکه شما بی‌گناه هستید، دولت‌ها می‌توانند شما را تحت پیگرد قانونی قرار دهند و یا بیت کوین‌های شما را مصادره کنند.
یا اینکه حین واریز بیت کوین به یک صرافی، بیت کوین‌های شما به دلیل مرتبط بودن با برخی آدرس‌های موجود در لیست سیاه تهیه شده توسط شرکت‌های تحلیل داده بلاک چین ضبط شود و دیگر به آن‌ها دسترسی نداشته باشید.
برای ارزهای دیجیتال مسئله مهمی است که تعویض پذیر باشند و با شناسایی منشاء آن‌ها از سوی صرافی‌های متمرکز قابل تحریم یا مسدودسازی نباشند. اعمال قدرت سیاسی بر روی صرافی‌های متمرکز برای تغییر در شرایط استفاده و سیاست‌گذاری صرافی‌ها، مسئله‌ای است که لزوم رشد و پیدایش صرافی‌های غیرمتمرکز را می‌رساند.
با وجود سرویس‌های ارائه دهنده لیست سیاه، حریم شخصی (Privacy) و ناشناسی (Anonymity) رابطه تنگاتنگی با مفهوم قابلیت تعویض پیدا می‌کند. از آنجا که شناسایی مبدا تراکنش در واقع عبور از سد حریم شخصی و ناشناسی تلقی می‌شود، بالا بردن سطوح مورد انتظار این دو مورد می‌تواند سطح بیشتری از تعویض‌پذیری را در یک ارز دیجیتال به وجود آورد.
از این رو ارزهای دیجیتال پیگیر گریزی مانند مونرو و زی‌کش با پروتکل‌های حفظ حریم شخصی که در آن‌ها به کار رفته، سعی در پنهان کردن طرفین تراکنش و مقدار آن دارند؛ قابلیتی که آن‌ها را به یکی از ویژگی‌های اساسی پول نزدیک می‌کند.
البته برای بیت کوین نیز با وجود بلاک چین عمومی که دارد، برخی فناوری‌ها مانند کوین‌جوین، استون‌وال، دندلیون و غیره ارائه شده است تا حریم شخصی و به تبع آن تعویض پذیری آن را افزایش دهد.
شاید این سوال پیش آید که آیا با افزایش ناشناسی، تبه‌کاران از این فناوری برای انجام فعالیت‌های مجرمانه خود استفاده نخواهند کرد؟ آنتونوپولوس پاسخ جالبی به این سوال دارد.
بله آن‌ها نیز از این فناوری برای انجام فعالیت‌های شرورانه خود استفاده می‌کنند، اما آیا جلوگیری از یک فناوری می‌تواند به منع استفاده مجرمین از آن منجر شود؟ خیر، آن‌ها قطعاً راه دیگری برای انجام کاری که قصدش را دارند، پیدا خواهند کرد.
از این جهت حریم شخصی مسئله مهمی است که وجود ناکافی آن در برخی ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین دیده می‌شود که البته برای رفع حدودی آن نیز راهکارهایی وجود دارد.
سلام لطفا در یک مقاله کوین جوین،استون وال و دندلیون رو توضیح بدید