اتریوم چیست؟ با Ethereum، بزرگترین بلاکچین قرارداد هوشمند آشنا شوید

اتریوم (Ethereum) با واحد اختصاری ETH یک ارز دیجیتال و بلاک چین غیرمتمرکز است. ایجاد اتریوم یک انقلاب در صنعت بلاک چین به حساب می‌آید؛ چراکه باعث شد پای قراردادهای هوشمند در مقیاس وسیع به این حوزه باز شود. در این مقاله می‌توانید یک بار برای همیشه بفهمید اتریوم چیست!

این ارز دیجیتال آمده است که «همه‌چیز» را غیرمتمرکز کند. آینده‌ای را تصور کنید که مردم مستقیماً و بدون اعتماد به واسطه‌های فاسد، از انواع خدمات مالی و غیرمالی استفاده می‌کنند. سیستم‌هایی که کنترلشان در دست مردم است، هیچ‌گاه متوقف نمی‌شوند و هیچ‌کس نمی‌تواند در کار آن‌ها تداخل ایجاد کند. این آینده‌ای است که اتریوم برایش ساخته شده است.

‌اتریوم چیست؟

اتریوم (Ethereum) یا اتر با نماد ETH یا (Ξ) یک شبکه غیرمتمرکز (Decentralized) و مبتنی بر قراردادهای هوشمند است. ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) با مشارکت گوین وود (Gavin Wood) و چند نفر دیگر این بلاک چین و ارز دیجیتال را ۳۰ جولای ۲۰۱۵ به‌صورت رسمی و پس از یک عرضه اولیه سکه (ICO) راه‌اندازی کردند. در حال اتر بزرگترین ارز دیجیتال جهان پس از بیت کوین است.

بیشتر بخوانید: ویتالیک بوترین کیست؟ بیوگرافی کامل خالق اتریوم

اتریوم از آن جهت که باعث شد تا برنامه‌نویس‌ها بتوانند روی بلاک چین برنامه‌های غیرمتمرکز (Decentralized Application) یا دپ (Dapp) بسازند، یک فناوری انقلابی به حساب می‌آید. در حال حاضر هزاران قرارداد هوشمند برنامه‌های بلاک چینی روی بستر اتریوم در حال کار کنند که از مهمترین‌های آنها می‌توان به صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap) اشاره کرد. 

به طور کلی این شبکه سه هدف و کاربرد اصلی دارد:

• پول دیجیتال غیرمتمرکز؛
• تسهیل پرداخت‌های جهانی؛
• حذف واسطه‌ها؛
• ساخت و اجرای برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز.

ظهور و رونق بسیاری از فناوری‌های دیگر مثل متاورس (Metaverse) و NFTها یا همان توکن‌های غیرمثلی به‌واسطه رونق Ethereum شکل گرفت. تا پیش از اتریوم و محکم‌شدن جای پایش، نه خبری از NFT بود و نه متاورس‌ها انقدر فراگیر شده بودند.

بیشتر بخوانید: متاورس (Metaverse) چیست؟

تاریخچه اتریوم

مقاله معرفی یا وایت‌پیپر (Whitepaper) اتریوم در سال ۲۰۱۳ منتشر شد و در سال ۲۰۱۵ رسماً شبکه شروع به کار کرد. ایده‌پرداز اصلی این پروژه، جوان روسی‌کانادایی، ویتالیک بوترین است که از حامیان بیت کوین بود و با الهام از بیت کوین، ایده «غیرمتمرکزکردنِ همه‌چیز» را ارائه داد.

ویتالیک بوترین درکنار گوین وود، دو تن از بنیان‌گذاران اصلی اتریوم به حساب می‌آیند. علاوه بر این دو نفر، میهای الیسی (Mihai Alisie)، آنتونی دی لوریو (Anthony Di Lorio) و چارز هاسکینسون (Charles Hoskinson) هم از دیگر افرادی بودند که در کنار بوترین و وود، اتریوم را تا مرحله اجرا پیش بردند.

عرضه اولیه (ICO) اتریوم

اتریوم در همان ابتدای فعالیت و ۲۲ جولای ۲۰۱۴، یک عرضه اولیه یا Initial Coin Offering برپا کرد. در طول این عرضه اولیهٔ ۴۱ روزه، چیزی بیش از ۶۰ میلیون توکن اتر با قیمت ۰.۳۱ دلار به ازای هر واحد خریداری شد. 

بیشتر بخوانید: ICO یا عرضه اولیه سکه چیست؟

یکسال بعد از این عرضه اولیه، شبکه Ethereum به‌صورت رسمی کار خود را شروع کرد. اگر شما در آن زمان اتریوم می‌خریدید، سودی نزدیک به ۸۰۰۰ درصد عایدتان می‌شد. ICO اتریوم از آنجایی اهمیت فراوان در حوزه بلاک چین دارد که راه را برای ICOها به‌عنوان یک راه جذب سرمایه برای پروژه‌های دیگر باز کرد.

هک دائو (The DAO)

هک دائو و هاردفورک بزرگ اتریوم، داستان مفصلی دارد که پیشنهاد می‌کنیم در مقاله‌ای که جداگانه به این موضوع اختصاص دادیم آن را بخوانید. اما به طور خلاصه، دائو (The DAO) یک پروژه جذب سرمایه روی شبکه Ethereum بود که در نهایت با مشکل در قرارداد هوشمندش هک شد و میلیون‌ها دلار سرمایه کاربران از دست رفت.

بیشتر بخوانید: هفت هک بزرگ تاریخ ارزهای دیجیتال 

پس از این اتفاق، جامعه اتریوم تصمیم گرفت که برای جبران خسارت‌ها یک هاردفورک از اتریوم ایجاد شود. این هاردفورک باعث شد تا شبکه ETH به ۲ شاخه تبدیل شود؛ Ethereum قدیمی که با نماد ETC و نام اتریوم کلاسیک آن را می‌شناسیم و اتریوم جدید که همان اتریوم و ETH است.

نسخه جدید اتریوم

اتریوم ۲ یا اتریوم ۲.۰، نسخه تازه Ethereum است. در این نسخه، مکانیزم اجماع شبکه از اثبات انجام کار (Proof of Stake) که مبتنی بر استخراج بود به اثبات سهام (Proof of Stake) تغییر کرد. این اتفاق در نهایت منجر به افزایش ظرفیت و مقیاس پذیری شبکه Ethereum شد.

اتریوم چطور کار می‌کند؟

اتریوم شبکه‌ای بلاک چینی است که بر پایه قراردادهای هوشمند و با مکانیزم اثبات سهام (PoS) کار می‌کند. یعنی یک کد برنامه‌نویسی، تمام اتفاقات روی شبکه را کنترل می‌کند و به همین دلیل قابل سانسور و دستکاری نیست و اگر بخواهیم کوچکتری تغییر در شبکه بدهیم، اکثریت مشارکت‌کنندگان باید با تغییر موافق باشند. 

برای خرید و نگه‌داری اتر و استفاده از این شبکه نیازی نیست دقیقاً بدانید چطور کار می‌کند؛ همان‌طورکه همین‌حالا هم برای کارکردن با اینترنت تخصص شبکه لازم نیست؛ یک موبایل یا کامپیوتر دارید و چند اپلیکیشن کاربرپسند و ساده. در اتریوم هم، داستان از همین قرار است. برای استفاده از از این شبکه یا خرید و نگه‌داری اتر که درادامه آموزش می‌دهم، فقط کافی است تلفن‌همراه هوشمند یا کامپیوتر داشته باشید تا چند نرم‌افزار را نصب یا در چند وب‌سایت ثبت‌نام کنید.

قرارداد هوشمند (Smart Contract)

با قرارداد هوشمند شروع می‌کنیم که اصل اساسی ETH است. قرارداد هوشمند کدی (نرم‌افزار) است که روی بلاک چین آن اجرا می‌شود. در‌صورت وقوع اتفاق‌های از‌پیش‌تعیین‌شده، این نرم‌افزار دستورها را به‌طور‌خودکار اجرا می‌کند.

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند چیست؟

اصل بر این است که پس از ثبت قرارداد روی اتریوم، هیچ‌کس نمی‌تواند از اجرای آن جلوگیری کند و این قرارداد ضمانت اجرایی دارد. قبل از اینکه بخواهم توضیح بیشتری درباره قرارداد هوشمند دهم، بیایید اول قرارداد عادی را مرور کنیم. اگر هنوز نمی‌دانید قرارداد هوشمند چیست مقاله زیر را بخوانید.

بیشتر بخوانید: NFT‌ یا توکن غیرمثلی چیست؟

آنچه باعث تفاوت قرارداد معمولی و قرارداد هوشمند می‌شود، این است که در قراردادهای هوشمند، کدهای کامپیوتری مشکل نیاز به اعتماد را برطرف می‌کنند. با قراردادهای هوشمند می‌‌توان برنامه‌ها و پروژه‌هایی ساخت تا بدون هیچ‌گونه واسطه‌ و از‌کارافتادگی به کارشان ادامه دهند؛ به‌طوری‌که حتی خودِ برنامه‌نویس قرارداد هوشمند هم نمی‌تواند از اجرای آن جلوگیری کند.

بلاکچین اتریوم

اتر هم مانند بیت کوین برای ذخیره سوابق تراکنش‌ها و امنیت آن‌ها از فناوری بلاکچین استفاده می‌کند. بلاکچین را مانند دفتر حساب‌وکتابی در نظر بگیرید که در آن، تمام تراکنش‌های انجام‌شده شبکه اتریوم ثبت می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر شما یک اتر برای فرد دیگری ارسال کنید، این تراکنش در بلاکچین برای همیشه ذخیره می‌شود.

• بلاکچین اتریوم عمومی است دفتر حساب‌وکتاب ETH عمومی است؛ یعنی هرکس می‌تواند با اتصال مستقیم به شبکه، به‌اصطلاح به نود (Node) تبدیل شود و یک نسخه از دفترکل (شامل همه تراکنش‌ها) را دانلود کند.
• بلاکچین اتریوم شفاف است همه می‌توانند تراکنش‌های درون شبکه را بررسی و رهگیری کنند. رقم موجودی‌ها هم مشخص است؛ البته نه اینکه هویت افراد به‌طور‌مستقیم مشخص شود؛ اما می‌توان موجودی آدرس‌های کیف پول را مشاهده کرد.
• بلاکچین اتریوم توزیع‌شده است هر کامپیوتری که به شبکه آن متصل و به نود تبدیل شود، یک نسخه کامل از بلاکچین را دریافت می‌کند. بنابراین، بلاک چین آن نقطه شکست واحد ندارد و اگر اطلاعات از کامپیوتری پاک شود، همچنان کامپیوترهای دیگر در سراسر جهان از اطلاعات محافظت می‌کنند.
• بلاکچین اتریوم دربرابر سانسور مقاوم است به‌لطف ساختار بلوکی در بلاکچین ETH، تمام داده‌های ذخیره‌شده در بلاکچین زنجیروار به یکدیگر مرتبط هستند؛ به‌گونه‌ای که تغییر یک داده سایر بلاک‌ها را غیرمعتبر می‌کند. این ویژگیِ خاص بلاکچین را تا حد زیادی دربرابر سانسور مقاوم می‌کند.

بیشتر بخوانید: بلاک چین چیست؟

گس (Gas) در اتریوم چیست؟

گس یا همان کارمزد شبکه اتریوم، مبلغی است که کاربر برای پردازش تراکنش‌هایش در بلاک چین پرداخت می‌کند. در واقع گس همان سوخت کارکردن قراردادهای هوشمند است. گس با واحد گوئِی (Gwei) یا وی محاسبه می‌شود. هر اتر مساوی با ۱ میلیارد Gwei است.

گس در این شبکه به‌صورت مداوم تغییر می‌کند و نمی‌توان یک کارمزد ثابت را برای تراکنش‌ها در نظر گرفت. به طور کلی مقدار گس به پیچیدگی قرارداد هوشمند و شلوغی شبکه بستگی دارد؛ یعنی کارمزد یک تراکنش ساده در مقایسه با کارمزد یک تراکنش در یک پلتفرم وام‌دهی بلاک چینی کمتر است.

مکانیزم اجماع اثبات سهام (PoS)

در ابتدای کار شبکه Ethereum تا سال ۲۰۲۲، اتر مانند بیت کوین مبتنی‌بر استخراج (ماینینگ) بود. افرادی که می‌خواستند در فرایند ساخت بلاک‌های تراکنش شرکت کنند، باید قدرت پردازش سخت‌افزارهای کامپیوتری را برای شرکت در عملیات استخراج به شبکه اختصاص می‌دادند و شبکه در ازای این قدرت پردازش که در‌نهایت باعث امنیت و تأییدشدن تراکنش‌ها می‌شد، به استخراج‌کنندگان پاداش اعطا می‌کرد. به این فرایند الگوریتم اثبات کار (Proof Of Work) می‌گویند.

بیشتر بخوانید: اثبات سهام (Proof of Stake) چیست؟

تا اینکه طبق برنامه ازپیش‌تعیین‌شده و در طرحی به‌ نام «اتریوم ۲» (ETH ۲.۰)، در سپتامبر۲۰۲۲ (شهریور‌۱۴۰۱) این شبکه برای مقیاس‌پذیری بیشتر (تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر) و کاهش اتلاف انرژی، از اثبات کار به الگوریتم اثبات سهام (Proof Of Stake) کوچ کرد و استخراج Ethereum برای همیشه پایان یافت.

بیشتر بخوانید: اتریوم ۲ چیست؟

در روش اثبات سهام، افراد برای مشارکت در کار اعتبارسنجی تراکنش‌ها و ایجاد بلاک، باید اتر بخرند و در کیف پول خود به شبکه اختصاص دهند یا به‌عبارت‌دیگر باید سهام‌گذاری (Staking) کنند. بدین‌ترتیب، می‌توانند در کار تأیید تراکنش‌ها مشارکت‌ و به‌عنوان پاداش واحدهای جدید ارز دیجیتال (اتر) دریافت کنند. مشارکت‌کنندگان کارمزد تراکنش‌های شبکه را برای خود برمی‌دارند. با این رویکرد برای مشارکت در شبکه دیگر به خرید سخت‌افزارهای گران‌قیمت و مصرف برق نیاز نیست.

بیشتر بخوانید: سهام گذاری یا استیکینگ چیست؟

شباهت‌ها و تفاوت‌های بیت کوین

شباهت‌های BTC و ETH

• هر دو ارز دیجیتال هستند: هم بیت کوین و هم اتر دو ارز دیجیتال غیرمتمرکز هستند که در صرافی‌های آنلاین معامله می‌شوند.
• هر دو بلاکچین مستقل دارند: مانند بیت کوین، این ارز دیجیتال هم بلاکچین دارد. اطلاعات تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند روی بلاکچین ثبت می‌شود. درادامه، درباره بلاکچین بیشتر توضیح می‌دهم.
• هر دو در کیف پول‌ها ذخیره می‌شوند: برای ذخیره بیت کوین و اتر به کیف پول‌های دیجیتال نیاز دارید. درباره این موضوع هم درادامه مقاله توضیح می‌دهم.
• هر دو عمومی و بدون نیاز به مجوز هستند: مانند بیت کوین، شبکه اتر هم عمومی است و همه می‌توانند از آن استفاده کنند. هرکسی می‌تواند از این شبکه برای ایجاد تراکنش یا قراردادهای هوشمند بهره ببرد، بدون اینکه نیاز باشد از جایی اجازه بگیرد. اتریوم شفاف و آزاد و عمومی است.

تفاوت‌های بیت کوین و اتریوم

هدف خلقت: بیت کوین اولین سیستم‌ پولی غیرمتمرکز و دیجیتال و توزیع‌شده است. بیت کوین خلق شد تا پولی غیرمتمرکز باشد؛ اما فقط پول!

درمقابل، اتریوم یک قدم پا را فراتر گذاشته و امکان اجرای غیرمتمرکز کدهای کامپیوتری (قرارداد هوشمند) را هم فراهم کرده است تا بتوانیم علاوه‌بر پول، بقیه چیزها را هم غیرمتمرکز کنیم.

تراکنش‌های اتریوم سریع‌تر هستند: به‌طورکلی، تراکنش‌های Ethereum سریع‌تر از بیت کوین تأیید می‌شوند. اگر روی شبکه اصلی بیت کوین تراکنش انجام دهید، با کارمزد معمولی شاید تأیید تراکنش شما حدود یک ساعت زمان ببرد؛ اما روی این بلاک چین فرایند تأیید تراکنش فقط چند ثانیه طول می‌کشد.

تعداد واحدهای اتر نامحدود است: یکی از تفاوت‌های اصلی بیت کوین و اتریوم، تعداد واحدهای (عرضه) این دو ارز است. طبق پروتکل بیت کوین، فقط ۲۱میلیون واحد از این ارز دیجیتال استخراج می‌شود؛ درحالی‌که در اتریوم، هیچ محدودیتی وجود ندارد این به‌معنای تورم‌ افسارگسیخته در ETH نیست؛ چراکه تورم سالانه اتر مشخص و محدود و نزدیک به ۴‌درصد است که بسته به شرایط ممکن است کمی افزایش یا کاهش یابد.

کیف پول‌های اتریوم

در حال حاضر اتریوم به‌عنوان ارز دیجیتال شماره ۲ بازار، یک عالمه کیف پول سازگار دارد و همین موضوع پاسخ به این سؤال که «بهترین کیف پول‌های اتریوم چیست؟» را سخت‌تر می‌کند. معروف‌ترین و مطمئن‌ترین کیف پول‌های اتریوم عبارتند از:

کیف پول‌ها اغلب به‌عنوان نسخه پشتیبان به شما مجموعه‌ای ۱۲ یا ۲۴تایی از واژه‌های انگلیسی نمایش می‌دهند که باید آن‌ها را در جایی امن یادداشت کنید. بدین‌ترتیب، با آن کلمات می‌توانید به‌راحتی در هر کیف پول دیگری به دارایی‌های خود دسترسی پیدا کنید.

بیشتر بخوانید: بهترین کیف پول‌های اتریوم

تاریخچه قیمت اتر

چرا اتریوم ارزش دارد؟

اتر سوخت شبکه Ethereum است و اعتبارسنج‌های شبکه (سهام‌گذارها) پاداش خود را با اتر دریافت می‌کنند. برای هر فعالیت و تراکنش روی بلاک چین آن، باید کارمزد شبکه را با اتر پرداخت کنیم؛ بنابراین، اتر می‌تواند گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری باشد. به همین دلیل می‌شود گفت اتر ارزشمند است به همان دلیلی که بنزین ارزش دارد.

بدیهی است که هرچه ETH قدرتمندتر شود و اعتماد به این شبکه افزایش یابد، از‌نظر تئوری قیمت اتریوم هم افزایش پیدا خواهد کرد. درمقابل، زمانی‌که شبکه آن ضعیف عمل کند و نتواند طبق نقشه‌راه به اهدافش برسد، قیمت اتر روند نزولی به خود خواهد گرفت. ناگفته نماند درباره قیمت اتر و تمام ارزهای دیجیتال، روند کلی بازار و رویدادهای خارجی هم دخیل هستند؛ مانند اخبار قانون‌گذاری این حوزه.

اولین‌بار اتر با چه قیمتی معامله شد؟

در سال ۲۰۱۴ و در برنامه جذب سرمایه بنیاد Ethereum، حدود ۷میلیون واحد اتر با قیمت هر واحد تقریباً ۰.۳ دلار پیش‌فروش شد؛ بنابراین، اولین قیمت اتر را ۰.۳ دلار در نظر می‌گیریم. حتی اگر قیمت هر اتر را حدود ۱,۲۰۰ دلار بگیریم، این یعنی سرمایه‌گذاران اولیه اتر اگر همچنان دارایی‌هایشان را داشته باشند، حدود ۴۰۰,۰۰۰‌درصد در سود هستند.

بهترین روش برای خرید اتریوم (ETH)

برای خرید اتریوم ، بهترین کار مراجعه به وب‌سایت‌های صرافی ارز دیجیتال است. کاربران ساکن ایران برای خرید اتر از صرافی‌های آنلاین معمولاً به یکی از دو روش زیر عمل می‌کنند:

• خرید مستقیم اتر از وب‌سایت‌های ایرانی با ریال و کارت بانکی (پیشنهادی)
• خرید بیت کوین یا تتر از وب‌سایت‌های ایرانی و سپس تبدیل آن به اتر در صرافی‌های خارجی

برای خرید اتر از صرافی‌های ایرانی، ابتدا به صفحه خرید اتریوم روی ارز دیجیتال بروید. تنها با واردکردن مبلغ دلخواه و احراز هویت در عرض چند ثانیه، اترها به کیف پول شما واریز خواهد شد. با‌این‌حال، گاهی اوقات که نقدینگی صرافی‌های داخلی اندک یا هزینه تمام‌شده خرید زیاد است، سرمایه‌گذاران می‌توانند از روش دوم استفاده کنند؛ یعنی خرید بیت کوین یا تتر از وب‌سایت‌های داخلی و سپس تبدیل آن به اتر در صرافی‌های خارجی مانند کوکوین.

آینده اتریوم

همان طور که گفتیم ETH بستری غیرمتمرکز برای اجرای قراردادهای هوشمند است. هیچ‌گونه احتمال ازکارافتادگی، سانسور، تقلب یا دخالت واسطه‌ها برای برنامه‌هایی که روی این شبکه اجرا می‌شوند، وجود ندارد. پس آینده اتراز همین ابتدای کار روشن است!

اتریوم اولین و بزرگترین شبکه بلاک چینی برای ساختن قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز است و به عقیده بسیاری، حتی آینده‌اش از بیت کوین هم روشن‌تر خواهد بود. بگذارید یک مثال برایتان بزنیم تا آینده جذاب اتر واضح‌تر باشد:

برنامه‌ای مانند تلگرام یا اینستاگرام را در نظر بگیرید. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از این برنامه‌های مفید برای پیام‌رسانی و ارتباط استفاده می‌کنند؛ اما مسئله‌ای بنیادین درباره‌شان وجود دارد که کمتر کسی به آن توجه می‌کند: این برنامه‌ها متمرکز هستند. برای مثال، اینستاگرام به شرکت فیس‌بوک یا همان متا (Meta) تعلق دارد و این شرکت طبق سیاست‌هایش، ممکن است محتوایی را حذف یا دسترسی‌ها را مسدود کند یا حتی داده‌های خصوصی را بفروشد.

ازنظر تئوری، با اتریوم، این بستر غیرمتمرکز، می‌توان اینستاگرامی ایجاد کرد که به‌جای فیس‌بوک، مالک حقیقی آن همان کاربرانش باشند و خودشان آن را کنترل کنند. این همان وب‌ ۳.۰ است که آینده اینترنت خواهد بود.

بیشتر بخوانید: وب ۳ چیست؟

نقشه راه اتریوم

ویتالیک بوترین در مصاحبه‌ای نقشه راه اتریوم برای سال ۲۰۲۴ را در سرفصل‌های زیر خلاصه کرده است:

• تمرکز روی حل مشکلات مکانیزم اثبات سهام؛
• انتشار برنامه بهبود اتریوم شماره ۴۸۴۴؛
• رسیدن به ظرفیت ۱۰۰ هزار تراکنش در ثانیه؛
• رفع مشکلات استیکینگ
• بهبود ماشین مجازی اتریوم (EVM)

بوترین در این مصاحبه بر لزوم ارائه راهکارهای غیرمتمرکز برای مشکلاتی سنتی که عموماً راه‌حل‌های متمرکز دارند تأکید کرد. باید منتظر ماند و دید که در سال ۲۰۲۴ چه سرنوشتی در انتظار دومین ارز دیجیتال بزرگ بازار کریپتو است.

سؤالات متداول