دیفای چیست؟ آشنایی با DeFi یا امور مالی غیرمتمرکز به زبان ساده

حذف بانک‌ها، واسطه‌ها و سازمان‌های متمرکز از دنیای مالی؛ این آرمانی است که دیفای (DeFi) برای تحقق آن کار می‌کند.

در این مطلب با کمک مقاله‌ای از وب‌سایت بایننس آکادمی، به‌بیان ساده هرآنچه را که باید درباره حوزه مدیریت مالی غیرمتمرکز بدانید توضیح می‌دهیم.

همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نحوه فعالیت در پلتفرم‌های دیفای، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «جامع‌ترین آموزش دیفای؛ از سیر تا پیاز پلتفرم‌های غیرمتمرکز» را مطالعه کنید.

دیفای چیست؟

مفهوم دیفای (DeFi) مخفف Decentralized Finance به‌معنای امور مالی یا فایننس غیرمتمرکز است. دیفای به مجموعه‌ای از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApp) بر بستر بلاک چین اشاره دارد که قصد دارند همان خدمات پولی که بانک‌ها ارائه می‌کنند را به‌صورت غیرمتمرکز و بدون نهاد یا واسطه در معاملات ارزهای دیجیتال ارائه دهند. از جمله این خدمات پولی می‌توان به وام‌دهی و وام‌گیری غیرمتمرکز، سهام‌گذاری (استیکینگ) و ییلد فارمینگ (کشت سود) اشاره کرد.

مدت‌هاست که بانک‌ها و سازمان‌های متمرکز بر دنیای مالی تسلط دارند. امروزه اگر بخواهید وام بگیرید، خریدوفروش کنید و یا اقساط و مالیات خود را پرداخت کنید، مجبور هستید به بانک، دولت یا دیگر سازمان‌های متمرکز مراجعه کنید.

در تمام جهان، مردم هر لحظه به دولت‌ها اعتماد می‌کنند با این فرض که دولت‌ها پاک هستند و با کمک آنها از ارزش پول‌های ملی‌ محافظت می‌شود. مردم دنیا به بانک‌ها اعتماد می‌کنند با این فرض که امانتدارِ درست‌کارِ پول‌هایشان هستند. هر لحظه به شرکت‌های واسطه اعتماد می‌کنند با این امید که خدمات مالی بدون نقص دریافت کنند.

اما تاریخ نشان داده است واسطه‌های متمرکز می‌توانند مرتکب فساد یا خطای غیرعمدی شوند. حوزه امور مالی غیرمتمرکز آمده است تا با استفاده از بلاک چین و مفهوم عدم‌تمرکز، فساد، خطای غیرعمدی و نیاز به اعتماد متمرکز را از بین ببرد.

همچنین می‌توانیم دیفای را این‌گونه تعریف کنیم: جنبشی برای ایجاد یک اکوسیستم خدمات مالی متن‌باز، بدون نیاز به مجوز و شفاف که برای همه قابل‌دسترسی است و بدون واسطه مرکزی کار می‌کند. به این ترتیب، کاربر کنترل کامل بر دارایی خود دارد و با اکوسیستم ازطریق برنامه‌های غیرمتمرکز ارتباط برقرار می‌کند.

دیفای با هدف بزرگی که دارد می‌تواند در کنار بلاک چین به‌عنوان یکی از نوآوری‌های امیدوارکننده عصر دیجیتال در نظر گرفته شود.

کاربردهای دی‌فای (DeFi)

کاربردهای دیفای بسیار گسترده است و اغلب بخش‌های دنیای مالی می‌توانند از مزایای دیفای بهره‌مند شوند. با این حال، سه کاربرد اصلی دیفای شامل موارد زیر هستند:

• دریافت وام و وام‌دهی
• خدمات بانکی پولی
• صرافی‌های غیرمتمرکز

دریافت وام و وام‌دهی

پروتکل‌های وام‌دهی غیرمتمرکز یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های کاربردی اکوسیستم دیفای هستند. وام‌دهی و دریافت وام به‌صورت آزاد و غیرمتمرکز مزیت‌های زیادی نسبت به سیستم اعتباری سنتی دارد. ازجمله ویژگی‌های جالب پلتفرم‌های وام‌دهی مبتنی بر بلاک چین می‌توان به پرداخت فوری، امکان وثیقه‌گذاری با دارایی‌های دیجیتال و نیاز نداشتن به چک‌های اعتباری اشاره کرد.

در این سیستم‌ها، تأمین‌کنندگان نقدینگی با قراردادن دارایی‌های خود در پلتفرم می‌توانند سود دریافت کنند و افراد دیگر می‌توانند از آن نقدینگی وام بگیرند.

ازآنجاکه این خدمات روی بلاک چین‌های عمومی عرضه می‌شود، نیاز به اعتماد به‌ حداقل می‌رسد و شفافیت بسیار بالایی برقرار خواهد شد. به‌طور کلی، سیستم‌های وام‌دهی غیرمتمرکز ریسک طرف قرارداد را کاهش می‌دهند و باعث می‌شوند این کار ارزان‌تر و سریع‌تر باشد و افراد بیشتری از آن استفاده کنند.

خدمات بانکی پولی

با توجه به اینکه برنامه‌های DeFi طبق تعریف، برنامه‌های مالی هستند، خدمات بانکی پولی یکی از کاربردهای بدیهی این برنامه‌ها است. این خدمات می‌تواند شامل صدور استیبل کوین‌ها (Stable Coins – ارزهای دیجیتال باثبات)، رهن و بیمه‌نامه باشد.

با درنظرگرفتن روند بالغ‌شدن صنعت بلاک چین، تمرکز زیادی بر ایجاد استیبل کوین‌هایی وجود دارد که مانند تتر ارزش ثابت داشته باشند و درعین‌حال غیرمتمرکز هم باشند. استیبل کوین‌ به نوعی از ارزهای دیجیتال گفته می‌شود که دارای پشتوانه یک دارایی یا کالای پایدار مانند دلار است. مثلاً یک ارز دیجیتال باثبات دلاری (مثل تتر) پشتوانه دلار دارد و ارزش آن همواره یک دلار است.

در مورد خدمات اعتباری، در سیستم سنتی به‌دلیل وجود واسطه‌های فراوان، فرایند ثبت رهن و وثیقه بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. با بهره‌مندی از قراردادهای هوشمند، هزینه‌های حقوقی و پذیره‌نویسی به‌طور چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند.

از طرف دیگر،‌ صدور بیمه‌ روی بلاک چین نیاز به واسطه‌ها را از بین می‌برد و ریسک نقض بیمه‌نامه را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. به این ترتیب، با حفظ کیفیت خدمات، مبلغ بیمه‌نامه می‌تواند کمتر شود.

صرافی‌های غیرمتمرکز

به‌عقیده صاحب‌نظران، صرافی‌های غیرمتمرکز در آینده حوزه معاملات مالی نقش انکارناپذیری خواهند داشت و این صرافی‌ها خود شامل دیفای می‌شوند.

در صرافی‌های غیرمتمرکز که روی بلاک چین کار می‌کنند، معامله‌گران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال را بدون واسطه و به‌شکل مستقیم خریدوفروش کنند. این معاملات از کیف پول شخصی کاربران انجام می‌شود.

ازآنجاکه یک سازمان متمرکز نمی‌تواند کنترلی بر فرایندهای صرافی داشته باشد، کارمزد معاملات بسیار ناچیز است؛ اگرچه هنوز درباره کارمزد تراکنش‌های خودِ شبکه چالش‌هایی وجود دارد.

همچنین، می‌توان از فناوری بلاک چین برای صدور و ارائه مالکیت تعداد زیادی از ابزارهای مالی بهره برد. این برنامه‌ها با ایجاد بستری غیرمتمرکز، نیاز به اعتماد به سازمان‌های امانتدار را از بین می‌برند و با کمک فناوری دفتر کل توزیع‌شده، یک نقطه شکست یکتا ندارند که احتمال حمله به آنها وجود داشته باشد.

برای مثال، در حوزه دیفای می‌توان ابزارها و منابعی را برای عرضه توکن‌های سهامی (اوراق بهادار) ارائه داد که با آنها افراد و کسب‌وکارها می‌توانند برای دارایی‌هایی مثل سهام و املاک، ارز دیجیتال ایجاد کنند و پارامترهای دلخواه خود را برای آن در نظر بگیرند.

بازارهای مشتقه (قراردادهای آتی و اختیار) و همچنین بازارهای پیش‌بینی (مانند آگر) هم می‌توانند زیرمجموعه دیفای باشند.

برنامه‌های دیفای کجا اجرا می‌شوند؟

هسته اصلی حوزه امور مالی غیرمتمرکز قرارداد هوشمند است، چون برنامه‌های غیرمتمرکز به‌وسیله آن کار می‌کنند. بنابراین، بلاک چین‌هایی که میزبان قراردادهای هوشمند هستند، می‌توانند میزبان برنامه‌های دیفای هم باشند.

درحالی‌که قراردادهای معمولی برای مشخص کردن رابطه افرادی که درگیر قرارداد هستند از مواد قانونی استفاده می‌کنند، یک قرارداد هوشمند از کدهای کامپیوتری بهره می‌برد.

به‌لطف بلاک چین، یک قرارداد هوشمند پس از پیاده‌سازی ضمانت اجرایی خواهد داشت. توسعه‌دهنده شرایط اجرای قرارداد را در کد تعیین می‌کند و پس از ثبت‌کردن آن روی بلاک چین، حتی خود او هم نمی‌تواند جلوی اجرای قرارداد را بگیرد.

استفاده از قراردادهای هوشمند سریع‌تر و آسان‌تر است و ریسک کمتری برای طرفین دارد. از طرف دیگر، قراردادهای هوشمند هنوز با چالش‌های حقوقی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و به‌عنوان مثال، هنوز مراجع قانونی یک قرارداد هوشمند مالکیت خانه را به رسمیت نمی‌شناسند. همچنین، ازآنجاکه قراردادهای هوشمند قابل‌توقف نیستند، وجود باگ یا کد مخرب می‌تواند موجب خطر شود.

اتریوم درحال‌حاضر بزرگ‌ترین پلتفرمی است که پروژه‌های دیفای می‌توانند روی آن کار کنند. بدون اغراق می‌توان گفت در مقطع فعلی بلاک چین اتریوم میزبان بیش از ۷۰٪ کل اکوسیستم دیفای است.

به‌جز اتریوم، ایاس، تزوس، ترون، کاردانو، نئو، الگورند و ده‌ها بلاک چین دیگر قادر هستند برنامه‌های حوزه امور مالی غیرمتمرکز را میزبانی کنند.

بزرگ‌ترین مشکلات Defi

مهم‌ترین مشکلاتی که دیفای با آنها روبه‌رو است عبارت‌اند از:

• سرعت
• احتمال خطا از سمت کاربر
• تجربه کاربری بد

سرعت

بلاک چین‌ها در مقطع فعلی کندتر از رقبای متمرکز خود هستند و این روی کار برنامه‌های غیرمتمرکز هم تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، اتریوم، عمده‌ترین میزبان پروژه‌های دیفای، اکنون فقط می‌تواند ۱۴ تراکنش در ثانیه پردازش کند.

البته با وجود راهکارهای مقیاس‌پذیری گوناگون و پیشرفت‌های بالقوه، به‌احتمال فراوان این مشکل در آینده نزدیک حل خواهد شد. گفتنش خالی از لطف نیست که همین حالا ده‌ها پروژه دیفای روی همین بلاک چین‌های آهسته هم به‌خوبی کار می‌کنند.

احتمال خطا از سمت کاربر؛ هرکس مسئول دارایی خود است

همان‌طور که گفتیم، دیفای واسطه‌های مالی را از بین می‌برد و تمام مسئولیت را به خود کاربران واگذار می‌کند.

به‌عنوان مثال، اگر رمز حساب بانکی خود را گم کنید، می‌توانید با مراجعه به بانک حساب خود را بازیابی کنید، اما در بلاک چین‌های باز مانند اتریوم،‌ هویت با یک رشته متنی از حروف و اعداد به نام «کلید خصوصی» (Private Key) تعیین می‌شود که اگر آن را گم کنید، دسترسی به موجودی کیف پول خود را برای همیشه از دست خواهید داد.

همچنین، تراکنش‌های بلاک چین‌های باز برگشت‌ناپذیر هستند و این یعنی اگر مبلغی به کیف پول اشتباهی واریز کنید، احتمالاً دیگر دستتان به آن مبلغ نخواهد رسید. به‌همین‌دلیل، کاربرانِ حواس‌پرت در زمان کار با دیفای در خطر هستند.

تجربه کاربری بد

درحال‌حاضر، استفاده از حوزه دیفای کمی برای کاربران تازه‌کار پیچیده است و برنامه‌های فعلی هنوز آن‌طور که باید رابط کاربری خوبی ندارند.

برای یک کاربر عادی حریم‌خصوصی و عدم‌تمرکز اولویت اول نیست. آسان‌بودن کار با این حوزه می‌تواند انگیزه‌‌ای باشد برای کاربران تا سیستم‌های متمرکز را رها کنند، اما بدون یک رابط کاربری مناسب و دسترسی آسان، برنامه‌های غیرمتمرکز ازنظر تعداد کاربر نمی‌توانند حرفی برای گفتن داشته باشند.

توسعه نرم‌افزارهای موبایل برای برنامه‌های حوزه دیفای مهم‌ترین مسئله‌ای است که درباره تجربه کاربری باید به آن توجه شود.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

در این مطلب با مفهوم دیفای و اینکه چه کاربردها و چالش‌هایی دارد به طور کامل آشنا شدیم؛ دیفای یک حوزه گسترده است که تلاش می‌کند با حذف واسطه‌ها خدمات مالی موردنیاز افراد را ارائه کند. با کمک این حوزه می‌توانیم به‌سمت یک سیستم مالی آزادتر حرکت کنیم؛ سیستمی که در تمام جهان قابل‌دسترس است و مانع از فساد،‌ سانسور و تبعیض می‌شود.

برنامه‌های غیرمتمرکز دیفای روی بلاک چین‌هایی که میزبان قرارداد هوشمند هستند، اجرا می‌شوند. اتریوم درحال‌حاضر بزرگ‌ترین میزبان دیفای است.

پتانسیل‌‌ دیفای برای رقم‌زدن آینده‌ای متفاوت به‌شدت بالاست؛ آینده‌ای که ما بدون نیاز به بانک‌ها و شرکت‌های واسطه امور مالی خود را مدیریت می‌کنیم و بر دارایی خودمان اختیار کامل داریم.