توکن حاکمیتی چیست؟ با مهم‌ترین توکن‌های حاکمیتی بازار آشنا شوید

اگر از علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال باشید، احتمالاً تا‌به‌امروز نام توکن حاکمیتی (Governance Token) را شنیده‌اید. این نوع توکن‌ها مدتی است به موضوع داغ در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) تبدیل شده‌اند.

در این مطلب، قصد داریم مفهوم و سازوکار این توکن‌ها را بررسی کنیم؛ بنابراین، اگر شما نیز می‌خواهید با مزایا و معایب این توکن‌ها و تفاوت‌های آن‌ها با توکن‌های کاربردی آشنا شوید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

توکن حاکمیتی چیست؟

یکی از اهداف ساخت و عرضه بیت کوین به‌عنوان اولین ارز دیجیتال، افزایش کنترل افراد بر دارایی‌ها و غیرمتمرکز‌شدن فعالیت‌های مالی بود؛ هدفی که امروزه به‌عنوان پایه و اساس فعالیت ارز‌های دیجیتال و بلاک چین شناخته می‌شود.

پس از عرضه بیت کوین و گسترش استفاده از فناوری بلاک چین، سازمان‌های بلاک چینی نیز به‌دنبال راهی برای فعالیت به‌صورت جامعه‌محور بودند تا قدرت فقط در‌اختیار یک شخص یا گروهی کوچک نباشد. درحال‌حاضر، این هدف با کمک توکن‌های حاکمیتی امکان‌پذیر است.

بسیاری از شرکت‌های سنتی متمرکز را یک فرد یا هیئت‌مدیره اداره می‌کند. این گروه‌های کوچک مدیریتی قدرت زیادی در‌اختیار دارند و نحوه مدیریت بودجه و استراتژی کلی پروژه را می‌توانند تعیین کنند.

این گروه مدیریتی برای تصمیمات خود الزامی به نظرخواهی یا تأیید جامعه پروژه و مشتریان ندارند؛ به‌همین‌دلیل، در اغلب اوقات شرکت هم‌سو با منافع این افراد مدیریتی فعالیت می‌کند.

برای رفع این مشکل، استفاده از توکن حاکمیتی در سازمان‌ها و شرکت‌های غیرمتمرکز بلاک چینی رواج پیدا کرده است تا روش حکمرانی و مدیریتی عادلانه و غیرمتمرکز و شفاف‌تری ارائه دهند.

به این سازمان‌ها سازمان غیرمتمرکز خودمختار یا دائو (DAO) گفته می‌شود که می‌توانند به‌طور کاملاً مستقل و بدون مدیریت مرکزی فعالیت کنند. توکن حاکمیتی این فرصت را برای نهادهای مذکور فراهم کرده است تا عادلانه و سالم توسعه یابند.

چرا توکن حاکمیتی اهمیت فراوانی دارد؟

در‌واقع، توکن حاکمیتی ارزی دیجیتال است که به دارندگان قدرت می‌دهد تا درزمینه تغییرات پیشنهادی در شبکه و سازمان بلاک چینی حق رأی داشته باشند. معمولاً هر توکن حاکمیتی برابر با یک حق رأی است. امروزه، توکن‌های حاکمیتی به یکی از ویژگی‌های مهم اکوسیستم DeFi تبدیل شده‌اند.

با استفاده از توکن‌های حاکمیتی، قدرت در میان تمام شرکت‌کنندگان و علاقه‌مندان پروژه عادلانه تقسیم می‌شود. این موضوع می‌تواند راه‌حلی برای بسیاری از مشکلات شرکت‌ها و سازمان‌های سنتی مانند فساد در میان مدیریت و نبود شفافیت و تصمیمات اشتباه باشد.

این توکن‌ها به هر شرکت‌کننده و فعال در اکوسیستم‌های غیرمتمرکز این فرصت را می‌دهد تا نظر خود را به گوش توسعه‌دهندگان برسانند و در نحوه فعالیت و مدیریت پروژه مشارکت داشته باشند. همچنین، توکن‌های حاکمیتی باعث ایجاد جامعه‌ای وفادار برای پروژه غیرمتمرکز می‌شود و حس تعلق به آن پروژه را به دارندگان می‌دهند.

علاوه‌براین، رأی‌گیری‌ها و مشارکت کاربران در توسعه پروژه هنگام تصمیمات سخت به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند. شایان ذکر است که توکن حاکمیتی به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا با جامعه تعامل بیشتری برقرار کنند و با دریافت بازخورد از کاربران، مشکلات پروژه را شناسایی و رفع کنند.

توکن حاکمیتی چگونه کار می‌کند؟

اغلب پروژه‌های غیرمتمرکز به‌دلیل وفاداری و فعالیت‌ کاربران در شبکه این توکن‌ها را به آنان پاداش می‌دهند؛ البته امکان خرید این نوع از توکن‌‌ها نیز وجود دارد. هر کاربر با داشتن توکن‌های حاکمیتی می‌تواند در رأی‌گیری‌ها و توسعه پروژه مشارکت کند.

در اکثر پروژه‌ها، رأی‌گیری‌ها از‌طریق قرارداد‌های هوشمند انجام و نتایج به‌طورخودکار اجرا می‌شود. استفاده از قرارداد‌های هوشمند باعث می‌شود تا دست‌کاری و تغییر رأی‌ها امکان‌پذیر نباشد و سازمان‌های غیرمتمرکز می‌توانند از صحت آراء و رأی‌گیری مطمئن شوند.

رأی‌گیری‌ها در بخشی به نام حاکمیت (Governance) انجام می‌شود و در آن پیشنهاد‌های ارائه‌شده توسعه‌دهندگان یا جامعه مشاهده‌شدنی است. در حاکمیت تمام کاربران می‌توانند با اتصال کیف پول و داشتن توکن‌های حاکمیتی پروژه، به اجرا شدن یا نشدن پیشنهادها رأی دهند.

درنهایت و پس از پایان رأی‌گیری، پیشنهادی تأیید و اجرایی می‌شود که اکثر جامعه به آن رأی مثبت داده‌اند. توکن‌های حاکمیتی در فرایند رأی‌گیری از بین نمی‌روند و افراد مالکیت خود را بر این توکن‌ها حفظ می‌کنند.

تفاوت توکن‌های حاکمیتی با توکن کاربردی

اکوسیستم ارز‌های دیجیتال و فناوری بلاک چین بسیار گسترده است و علاوه‌بر توکن‌های حاکمیتی، توکن‌های دیگری مانند توکن‌های کاربردی (Utility Token) نیز عرضه شده‌اند که هرکدام اهداف و مزایا و معایب خود را دارند.

توکن‌های کاربردی از‌جمله توکن‌های محبوب در فضای ارز دیجیتال هستند و احتمالاً با بسیاری از آن‌ها مانند بایننس کوین (BNB) آشنا هستید.

مهم‌ترین تفاوت میان توکن حاکمیتی و توکن کاربردی، هدف فعالیت آن‌هاست. در‌حالی‌که توکن‌های حاکمیتی در جامعه غیرمتمرکز برای رأی‌گیری و مدیریت پروژه استفاده می‌شوند، توکن‌های کاربردی در ارائه دسترسی به خدمات انحصاری یا فعالیت‌های مالی مانند پرداخت کارمزد و تأمین سرمایه کاربرد دارند.

ارزش‌گذاری این توکن‌های نیز با یکدیگر متفاوت است و ارزش توکن‌های حاکمیتی رابطه مستقیمی با نحوه عملکرد و ارزش ذاتی پروژه و سازمان دارد؛ ولی قیمت توکن‌های کاربردی تحت‌تأثیر عوامل مختلفی می‌تواند تغییر کند و ارتباط مستقیمی با ارزش‌گذاری شرکت یا پروژه مرتبط ندارد.

امنیت از دیگر عواملی است که هنگام مقایسه توکن‌های حاکمیتی و کاربردی باید به آن توجه کنیم. توکن‌های حاکمیتی از امنیت بیشتری بهره‌مند‌ند و کلاه‌برداران به‌راحتی نمی‌توانند توکن‌های حاکمیتی تقلبی را ایجاد و عرضه کنند؛ روندی که برای توکن‌های کاربردی راحت‌تر است و عرضه‌های اولیه سکه (ICO) تقلبی برای این نوع از توکن‌ها را شاهد هستیم.

آشنایی با برخی از مهم‌ترین توکن‌های حاکمیتی

اگر به سرمایه‌گذاری و استفاده از توکن‌های حاکمیتی علاقه‌مند شده‌اید، درحال‌حاضر گزینه‌های زیادی در بازار وجود دارند و صد‌ها پروژه متنوع بلاک چینی توکن‌های حاکمیتی خود را عرضه کرده‌اند. در‌ادامه، برخی از مهم‌ترین توکن‌‌های حاکمیتی بازار آورده شده است.

یرن فایننس (YFI)

YFI توکن بومی پروتکل یرن فایننس است که با هدف تأمین مالی و ارائه خدمات تجاری به پروژه‌های غیرمتمرکز فعالیت می‌کند. توسعه‌دهندگان یرن فایننس به‌منظور ایجاد پروژه جامعه‌محور، توکن حاکمیتی YFI را عرضه کرده‌اند که به کاربران امکان می‌دهد تا در تصمیمات و تغییرات پروتکل حق رأی داشته باشند و تصمیم‌گیری کنند.

اتریوم نیم سرویس (ENS)

ENS از دیگر توکن‌های حاکمیتی برتر بازار است. اتریوم نیم سرویس در اواخر سال ۲۰۲۰ عرضه شد و در زمان راه‌اندازی سر‌و‌صدای زیادی در فضای ارز‌های دیجیتال و وب ۳.۰ به‌پا کرد. با رشد و گسترش استفاده از این سرویس، توکن حاکمیتی ENS نیز موفق شد تا توجهات زیادی را به خود جلب کند.

میکر (MKR)

میکر امروزه یکی از برترین پلتفرم‌های وام‌دهی دیفای و وب ۳.۰ است که توکن حاکمیتی آن MKR نام دارد. کاربران با در‌اختیار داشتن توکن MKR، می‌توانند در پیشنهادها و تغییرات قوانین میکر حق رأی داشته باشند.

یونی سواپ (UNI)

در چند سال گذشته، صرافی‌های غیرمتمرکز بسیار محبوب شده‌اند و یونی سواپ از‌جمله برترین آن‌ها به‌شمار می‌رود. یونی سواپ توکن بومی خود را به نام UNI عرضه کرده است که دارندگان آن مانند دیگر توکن‌های حاکمیتی می‌توانند در روند توسعه یونی سواپ مشارکت کنند.

کامپاند (COMP)

کامپاند پروتکل دیفای فعال در حوزه وام دهی غیرمتمرکز است و توکن حاکمیتی آن نام COMP دارد. تعیین و تغییر در وثیقه‌هایی که برای وام‌ها پذیرفته می‌شود، از‌جمله حوزه‌هایی است که کاربران با این توکن می‌توانند درباره آن تصمیم‌گیری کنند.

کاربرد‌های توکن حاکمیتی

کاربرد اصلی توکن‌های حاکمیتی تصمیم‌گیری درباره تغییرات و نحوه مدیریت پروژه و سازمان غیرمتمرکز است. هر پروژه با‌توجه‌به نیاز‌ و نحوه فعالیت، توکن کاربردی خود را عرضه می‌کند که ویژگی‌های متفاوتی از دیگر توکن‌های کاربردی دارد.

هر پروژه قوانین خود را برای توکن‌های حاکمیتی دارد و ممکن است نحوه کارکرد و توزیع یک توکن حاکمیتی در پروژه‌ای با پروژه دیگر کاملاً متفاوت باشد. همچنین، نحوه مشارکت افراد در رأی‌گیری‌ها به پروژه و قوانین آن بستگی خواهد داشت.

شایان ذکر است که داشتن توکن‌های حاکمیتی به کنترل تمام‌و‌کمال در یک شبکه منجر نمی‌شود و دارندگان این توکن‌ها فقط این حق را دارند تا درباره تغییرات پارامتر‌های انتخابی و مشخص‌شده در رأی‌گیری‌ها شرکت کنند.

افزایش یا کاهش میزان پاداش بلاک و تغییر در تعداد کل توکن‌های شبکه و مسیر توسعه و نحوه مدیریت خزانه و تغییرات جدید پروتکل از‌جمله تصمیماتی هستند که توکن‌های حاکمیتی در آن‌ها کاربرد دارند.

نمونه‌ای از کاربرد توکن حاکمیتی

برای درک بهتر کاربرد و نحوه استفاده از توکن‌های حاکمیتی، به دو نمونه از کاربردهای مهم این توکن‌ها اشاره می‌‌کنیم:

• تغییرات شبکه: اکثر پروتکل‌های بلاک چینی پس از عرضه و در مسیر فعالیت خود تغییرات مختلفی تجربه می‌کنند. دارندگان توکن‌های حاکمیتی درباره این تغییرات و روند آینده پروژه حق رأی دارند و پروژه‌ها این امکان را در‌اختیار کاربران قرار می‌دهند تا درباره تغییرات کد‌ها و نحوه مدیریت خزانه مالی تصمیم‌گیری کنند.

• تغییرات کارمزد‌ها: برنامه‌ها و پروتکل‌های غیرمتمرکز برای جبران هزینه‌ها و اعطای پاداش به فعالان شبکه، در تراکنش‌ها از کاربران کارمزد دریافت می‌کنند. نحوه دریافت و استفاده از این کارمزد از‌جمله بخش‌هایی است که در سیستم حاکمیتی تغییر‌پذیر است و جامعه می‌تواند درباره نحوه استفاده و میزان تقسیم و توزیع آن تصمیم بگیرد.

معایب و مزایای توکن حاکمیتی

امروزه، توکن‌های حاکمیتی اهمیت بسیاری برای پروژه‌های غیرمتمرکز پیدا کرده‌اند و مزایای بسیاری برای این برنامه‌ها به‌همراه دارند؛ اما این توکن‌ها نیز ممکن است مشکلاتی برای پروژه‌های بلاک چینی ایجاد کنند.

مزایای توکن‌های حاکمیتی

• توکن‌های حاکمیتی قدرت مدیریتی را به روشی عادلانه در میان کاربران و جامعه پروژه توزیع می‌کنند.
• این توکن‌ها فرصت‌های زیادی برای همکاری میان کاربران جامعه ایجاد می‌کنند که به افزایش مشارکت و اشتراک‌گذاری دیدگاه‌ها در پروژه منجر می‌شود.
• توسعه پروژه‌ها به‌کمک توکن‌های حاکمیتی سریع‌تر است؛ زیرا توسعه‌دهندگان به‌سرعت می‌توانند دیدگاه‌های جامعه را بشنوند و تغییرات مورد‌نیاز را اِعمال کنند.

معایب توکن‌های حاکمیتی

• نفس انسانی و خودخواهی برخی از مشارکت‌کنندگان احتمال دارد از تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و به‌نفع جامعه مانع شود.
• با‌توجه‌به ماهیت ناشناس رأی‌گیری‌ها، هیچ‌کس مسئولیت تغییرات و عواقب ایجاد‌شده پس از آن را برعهده نمی‌گیرد.
• نهنگ‌ها می‌توانند با استفاده از ذخایر بزرگ توکن حاکمیتی خود، تنها تصمیماتی را تأیید کنند که به‌نفع آن‌هاست.

مشکلات توکن حاکمیتی

کاربران و مشارکت‌کنندگان خودخواه اولین مشکل را برای توکن‌های حاکمیتی ایجاد کرده‌اند. این افراد در تصمیم‌گیری‌ها، تنها به تغییراتی رأی می‌دهند که به‌نفعشان است. اگر اکثر جامعه پروژه به این شکل در تصمیم‌گیری‌ها عمل کنند، مسیر پروژه و سازمان غیرمتمرکز از اهداف خود دور می‌شود و در‌نهایت سقوط و نابودی پروژه را به‌همراه خواهد داشت.

نبود پاسخ‌گویی و حذف مسئولیت‌پذیری از دیگر مشکلات استفاده از این توکن‌ها در پروژه‌های غیرمتمرکز است. در سازمان‌های سنتی و متمرکز، زمانی‌که پروژه شکست می‌خورد، واضح است که چه کسی مسئول تصمیم‌گیری و اجرای تغییرات اشتباه بوده است؛ در‌حالی‌که در پروژه‌های غیرمتمرکز این موضوع شفاف نیست.

طبیعی است که هیچ‌کس به رأی مثبت خود در پیشنهادهایی که باعث نابودی پروتکل شده است، اعتراف نمی‌کند؛ بنابراین، مشخص نیست که در‌صورت شکست و اتخاذ تصمیمات اشتباه در پروژه غیرمتمرکز، چه کسی مسئولیت آن را می‌پذیرد.

درنهایت، باید بگوییم که نهنگ‌ها نیز می‌توانند مشکلاتی در این سیستم رأی‌گیری و حاکمیتی غیرمتمرکز ایجاد کنند. نهنگ اصطلاحی در بازار ارز‌های دیجیتال است و به فردی گفته می‌شود که مقدار زیادی از یک یا چند ارز دیجیتال را در‌اختیار دارد. نهنگ‌های بزرگ قدرت رأی بیشتری دارند؛ به‌همین‌دلیل، می‌توانند نفع شخصی و تصمیمات خود را بر آینده و جامعه پروژه تحمیل کنند.

برای درک بهتر این مشکل، کیف پول صرافی‌های ارز دیجیتال را در نظر بگیرید. این صرافی‌ها بیشترین مقدار توکن را در‌اختیار دارند و به‌راحتی می‌توانند از توکن‌های حاکمیتی خود در رأی‌گیری‌ها استفاده کنند.

راهکاری برای رفع مشکل نهنگ‌ها

درحال‌حاضر، برخی از پلتفرم‌های غیرمتمرکز مکانیزمی را پیاده‌سازی کرده‌اند که در آن، رأی بیشتر به سرمایه بیشتری نیازمند است. در این مکانیزم، برای رأی اول نیازمند یک توکن هستید؛ اما برای رأی دوم به چهار توکن احتیاج دارید و به همین روال هرچه رأی بیشتر شود، میزان توکن مورد‌نیاز نیز افزایش پیدا می‌کند.

این مکانیزم باعث می‌شود تا اگر فردی به عنوان مثال صد توکن حاکمیتی در‌اختیار داشته باشد، به‌جای صد رأی فقط بتواند ده رأی دهد. این امر می‌تواند قدرت نهنگ‌ها در رأی‌گیری‌ها را کاهش چشمگیری دهد.

آینده توکن حاکمیتی

مانند دیگر پروژه‌های بازار ارز‌های دیجیتال، آینده توکن‌های حاکمیتی نیز مملو از احتمال و حدس‌و‌گمان است و به نحوه توسعه و میزان افزایش علاقه به سازمان‌های مستقل و پروتکل‌های غیرمتمرکز بستگی دارد.

در‌صورت پذیرش عمومی این سازمان‌ها و گسترش استفاده از آن‌ها، توکن‌های حاکمیتی نیز می‌توانند جایگاهشان را در بازار ارتقا دهند. با وجود تمام احتمالات، شکی نیست که توکن‌های حاکمیتی راهکاری اصلی و ضروری در گسترش و پذیرش شبکه‌های غیرمتمرکز و متعلق به کاربر خواهند بود.

سؤالات متداول