واکاوی دیدگاه‌های مختلف در مورد بیت کوین

بهاره رضاجو

آخرین به‌روزرسانی: ۰۵ فروردین ۱۳۹۸ | ۱۲:۱۵

چطور روایت‌های اصلی درباره بیت کوین در گذر زمان، دستخوش تغییر شده است؟

شاید قدیمی‌ترین اختلاف و چنددستگی موجود در اجتماع طرفداران بیت کوین به دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضاد این افراد نسبت به بیت کوین مربوط شود. برخی بر این باور بودند که استقبال مردم از بیت کوین (به‌عنوان شیوه کم‌هزینه‌ای برای پرداخت) سبب می‌شود بلاک‌های ثبت تراکنش‌ها تا سال ۲۰۱۷ پُر شده و بیت کوین دیگر بی‌فایده شود. این افراد الزاما حرف بی‌ربطی نمی‌زدند.

بااین‌حال، دیدگاه این افراد در اجتماع کاربران بیت کوین در اقلیت قرار داشت و بسیاری دیگر از کاربران با تغییر موردنظر آنها در پروتکل بیت کوین موافق نبودند.

طرفداران بیت کوین در این فضای بدون رهبری واحد، ترجیح می‌دهند به اسناد اولیه بیت کوین و نیز مطالبی که در همان نخستین روزها توسط ساتوشی ناکاموتو منتشر شده رجوع کنند تا شاید بتوانند به مبانی موردنظر خالق بیت کوین دست یابند. این کار را می‌توان همانند رجوع به متن قانون اساسی برای آگاهی از اقدام درست قانونی در اوضاعی که هیچ قانون مشخصی در اختلاف ایجاد شده وجود ندارد، شبیه دانست.

اما برخی دیگر از طرفداران بیت کوین با این رویه مخالف‌اند و ترجیح می‌دهند به تحلیل کاربردی و تصمیم‌گیری بر اساس عملکرد مطلوب (و نه نوشته‌های نه چندان جامع ساتوشی ناکاموتو) بپردازند.

به‌همین‌دلیل، بین کسانی که بر این باورند که پروتکل بیت کوین جامع است و کسانی که توجه چندانی به آن ندارند، شکافی عمیق وجود دارد. چشم‌انداز بیت کوین به‌هیچ‌وجه ایستا و بی‌جان نیست. پیشرفت‌های فنی، واقعیت‌های مربوط به استفاده و نیز رویدادهای دنیا همگی بر دیدگاه جمعی درباره بیت کوین تأثیر می‌گذارند.

در این مطلب به بررسی روایت‌های غالب که طی یک دهه از عمر بیت کوین شکل گرفته می‌پردازیم. این مطلب تا حدی بر مطلبی ارزشمند از مراد محمداف (Murad Mahmudov) و نیز آدام تاشه (Adam Taché) استوار است و توصیه می‌کنیم حتما آن مطلب را هم مطالعه کنید.

دیدگاه‌های گوناگون درباره بیت کوین

در مجموع ۷ دیدگاه اصلی را در میان طرفداران بیت کوین شناسایی کرده‌ایم. دقت کنید که این دیدگاه‌ها الزاما اثرگذارترین دیدگاه‌ها در طول تاریخ بیت کوین نیستند، فقط تعداد طرفداران چنین رویکردهایی از بقیه بیشتر است. این فهرست به ترتیب و بر اساس زمان تقریبی مطرح‌شدن این دیدگاه‌ها مرتب شده است.

۱. شکلی دیگر از پول الکترونیکی

اولین دیدگاه غالب که در نخستین روزهای پدیدار شدن بیت کوین مطرح بود، به کاربرد آن به‌عنوان پول الکترونیکی مربوط می‌شد. در آن زمان، سایفرپانک‌ها (طرفداران آزادی اینترنت) و رمزنگاران به تحسین بیت کوین می‌پرداختند، بدون اینکه مطمئن باشند آیا اصلا بیت کوین می‌تواند به موفقیت برسد یا نه. ازآنجاکه همه پروژه‌های پیشین مربوط به پول الکترونیکی با شکست روبرو شده بود، جنبه‌های درخشان فنی و اقتصادی و نیز گستردگی شبکه بیت کوین سبب می‌شد این پروژه با اقبال بالایی در میان این عده از افراد روبرو شود.

۲. شبکه کم‌هزینه پرداخت همتا به همتا

این دیدگاه طرفداران زیادی دارد. برخی بر این باورند که ساتوشی دقیقا همین را در نظر داشت و به‌دنبال نوعی پول برای تراکنش‌های همتا به همتا در اینترنت بود. چنین سامانه‌ای را می‌توان چیزی معادل پی‌پل، البته از نوع نامتمرکز دانست. از آنجا که پرداخت‌های خُرد از اساسی‌ترین اجزای تجارت بر بستر اینترنت به شمار می‌روند، طرفداران این دیدگاه بر این باورند که کارمزدهای پایین و نیز راحتی استفاده، از اساسی‌ترین ویژگی‌های کلیدی برای چنین پولی به شمار می‌رود.

۳. طلای دیجیتال و مقاوم در برابر محدودیت‌های حکومتی

طرفداران این دیدگاه که به نوعی در برابر دیدگاه شماره ۲ (یک شبکه کم‌هزینه پرداخت همتا به همتا) قرار دارند می‌گویند بیت کوین در اصل، ابزاری برای ذخیره ارزش است که بر خلاف پول‌ رسمی (فیات) موجب ایجاد تورم نمی‌شود، غیرقابل‌دستکاری است و همچنین حکومت‌ها و بانک‌ها نمی‌توانند در آن دخل و تصرفی انجام دهند. افرادی که به این دیدگاه باور دارند چندان با کاربرد بیت کوین در تراکنش‌های روزمره موافق نیستند و فکر می‌کنند که مواردی نظیر امنیت و بلندنگری در توسعه بیت کوین از مهم‌ترین اصولی هستند که سبب می‌شوند بیت کوین بتواند به‌عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش به کار رود.

۴. ارز دیجیتال ناشناس و محرمانه برای دارک وب

از نظر آن دسته از افرادی که به این دیدگاه باور دارند، بیت کوین بیشترین کاربرد را برای تراکنش‌های ناشناس آنلاین، به‌ویژه در بازارهای سیاه آنلاین دارد. اگر از این دیدگاه به بیت کوین بنگریم، جایگاه این ارز دیجیتال فقط به‌عنوان طلای الکترونیکی مطرح نمی‌شود، بلکه ویژگی‌های شاخص بیت کوین در زمینه عدم ثبت مشخصات کاربر و محرمانگی تراکنش‌ها، مزیت‌های اصلی آن به شمار می‌رود. تا پیش از اینکه مؤسسه چین ‌انالسیس (Chain Analysis) وارد میدان شده و به رهگیری منشا تراکنش‌های بیت کوینی و شناسایی هویت کاربران بپردازد، این دیدگاه بسیار پرطرفدار بود.

۵. ابزاری برای توسعه صنعت ارزهای دیجیتال

بر اساس این دیدگاه، بیت کوین به‌عنوان ارز دیجیتال مرجع عمل می‌کند و زمینه را برای توسعه هر چه بیشتر صنعت ارزهای دیجیتال و اموال رمزنگاری‌شده فراهم می‌سازد. سرمایه‌گذارانی که ارزش آنی اموال خود را بر اساس بیت کوین می‌سنجند، به این دیدگاه باور دارند. همچنین آن دسته از معامله‌گران، کسب‌وکارها و نیز ذی‌نفعان شبکه‌های توزیع‌شده که سرمایه خود را در قالب بیت کوین ذخیره می‌کنند نیز از جمله طرفداران این دیدگاه هستند.

۶. پایگاه‌ داده قابل برنامه‌ریزی

این دیدگاه چندان فراگیر نیست و افراد اندکی به آن باور دارند. بر این اساس، بیت کوین و شبکه آن می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای ذخیره داده‌های مختلف (و نه فقط داده‌های تراکنش‌ها) به کار گرفته شود. این افراد بیت کوین را یک پروتکل قابل برنامه‌نویسی می‌دانند که می‌تواند کاربردهایی فراتر از امور مالی داشته باشد. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶، کاربردهای جدیدی برای بیت کوین از طریق زنجیره‌های جانبیِ قرارگرفته بر روی شبکه اصلی تعریف شد. پروژه‌هایی نظیر نیم‌کوین (NameCoin)، بلاک‌استک (Blockstack)، روت‌استاک (Rootstock) و چندین سرویس دیگر بر مبنای پروتکل بیت کوین ایجاد شدند.

۷. نوعی دارایی مالی مستقل

طرفداران این دیدگاه می‌گویند که بیت کوین شبیه نوعی دارایی مالی است که مهم‌ترین مزیت آن، ماهیت توزیع‌شده آن است. بیت کوین وابستگی چندانی به شاخص‌های رایج بازار نظیر نرخ ارزهای رسمی، نرخ مواد خام و شاخص‌های بورس جهانی ندارد و به‌همین‌دلیل، دارایی ارزشمندی به شمار می‌رود که رفتاری مستقل از روند جهانی اقتصادی را دنبال می‌کند. البته این افراد الزاما در پی خرید بیت کوین نیستند، بلکه به‌دنبال سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های مرتبط با بیت کوین (نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال) هستند. با افزایش توجه سرمایه‌گذاران بزرگ به این دیدگاه، بر شمار طرفدارانش نیز افزوده می‌شود.

در نمودار زیر به مقایسه میزان طرفداری از هر یک از این دیدگاه‌ها در گذر زمان می‌پردازیم.

در نمودار بالا، تأثیر نسبی هر یک از هفت دیدگاه غالب در میان طرفداران بیت کوین را بررسی کرده‌ایم. همان‌طور که از نمودار مشخص است، دیدگاهی که بیت کوین را پول الکترونیکی می‌دانست در ابتدا بسیار رایج بود. همزمان با آن، دو دیدگاه دیگر یعنی بیت کوین به‌عنوان یک شبکه پرداخت همتا به همتا و نیز طلای الکترونیکی شکل گرفت. به‌تدریج، دیدگاهی که بیت کوین را یک ارز دیجیتال ناشناس برای پرداخت‌ها در دارک وب (نظیر وب‌سایت جاده ابریشم) می‌دانست، محبوبیت بیشتری یافت. این دیدگاه از بین نرفت و هنوز هم از بیت کوین در پرداخت‌های مختلف بازارهای سیاه آنلاین اسفاده می‌شود. بااین‌حال، جایگزین‌های دیگری با امنیت بیشتر (نظیر مونرو) هم در این میدان حضور دارند.

با شکل‌گیری مفهوم عرضه اولیه سکه (ICO) و گسترش بازار ارزهای دیجیتال، بیت کوین به‌عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش مطرح شد. این دیدگاه به‌تدریج به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین قابلیت‌های بیت کوین قدرت یافت و در بازار صعودی سال ۲۰۱۴ و نیز ۲۰۱۷ به‌شدت موردتوجه قرار گرفت. دیدگاهی که بیت کوین را یک شبکه پرداخت همتا به همتا می‌دانست تا اوایل سال ۲۰۱۷ پرطرفدار بود، اما طرفداران این دیدگاه پس از آن به سراغ بیت کوین کش رفتند (و البته برخی دیگر نیز به لایت کوین و دش روی آوردند). بااین‌حال، با شکل‌گیری شبکه لایتنینگ در سال ۲۰۱۸، اشتیاق برای استفاده از بیت کوین برای تراکنش‌های خرد و با کارمزد جزئی افزایش یافت.

در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، شبکه‌های جانبی بیت کوین بسیار موردتوجه قرار گرفتند. در آن زمان برخی کارشناسان می‌گفتند که بیت کوین به زودی قابلیت‌های دیگری نیز می‌یابد و همین سبب می‌شود آلت‌کوین‌ها (سایر ارزهای دیجیتال موجود در بازار) دیگر جذابیتی نداشته باشند. این روند به شکل‌گیری پروژه‌هایی نظیر مسترکوین (Mastercoin) که اکنون آمنی (Omni) نامیده می‌شود، نیم‌کوین (Namecoin)، روت‌استاک (Rootstock)، بلاک‌استاک (Blockstock) و نیز اپن تایم‌استمپس (Open Timestamps) انجامید. بااین‌حال، کار کردن با این شبکه‌های جانبی بسیار پیچیده بود و همین سبب شد استفاده از بیت کوین برای مقاصد غیر مالی نیز جذابیت خود را از دست بدهد.

با شکل‌گیری بازار نزولی در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، برخی تحلیلگران اظهار داشتند که بیت کوین را می‌توان نوعی پول کالایی (commodity-money) متفاوت دانست. در نوامبر ۲۰۱۵، تور دمستر (Tuur Demeester) مقاله‌ای را با عنوان «چطور در رقابت بیت کوین شرکت کنیم؟» منتشر کرد. او در این مقاله به بیان ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد بیت کوین به‌عنوان نوعی دارایی در سبد سرمایه‌ای پرداخت. در اواسط ۲۰۱۶، برنیسک (Burniske) و وایت اعلام کردند که بیت کوین دسته‌ای جدید از دارایی به شمار می‌رود.

این تحلیلگران متوجه شدند که بیت کوین ارتباط بسیار اندکی با سایر دارایی‌های سنتی دارد و به‌همین‌دلیل، به‌عنوان دارایی تنوع‌دهنده به سبد سرمایه موردتوجه قرار می‌گیرد. امروزه این دیدگاه بسیار رایج است و خدمات متنوعی نیز بر اساس آن شکل گرفته که امکان بهره‌گیری از بیت کوین در سبد سرمایه سرمایه‌گذاران سنتی را نیز فراهم می‌کند.

طی این دوره‌های زمانی، باور به اینکه بیت کوین همچون طلای دیجیتال است همواره موردتوجه بوده است. این دیدگاه حتی نسبت به دیدگاه رایج قبلی که بیت کوین را ابزاری برای تبادل همتا‌ به همتای پول می‌دانست نیز ارجحیت یافته است، زیرا طرفداران آن دیدگاه اکنون بیشتر به بیت کوین کش پیوسته‌اند. پس از گذشت نزدیک به یک دهه از عمر بیت کوین، دیدگاه بیت کوین به‌عنوان طلای الکترونیکی بیشترین طرفدار را دارد. بسیاری از سرمایه‌گذارانی که روی این ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده‌اند، آن را یکی از دارایی‌های تنوع‌بخش به سبد سرمایه می‌دانند. بااین‌حال، برخی افراد هنوز از بیت کوین برای تراکنش‌های صورت‌گرفته در دارک وب استفاده می‌کنند و همچنین بر محبوبیت بهره‌گیری از بیت کوین بر روی شبکه لایتنینگ نیز افزوده می‌شود.

جنگ و صلح در میان طرفداران بیت کوین

اگر با دقت به نمودار بالا نگاه کنیم، درمی‌یابیم که برخی از دیدگاه‌ها درباره بیت کوین کاملا با هم ناسازگار هستند. برای نمونه، گسترش استفاده از پرداخت‌ها بر روی شبکه بیت کوین با دیدگاهی که بیت کوین را طلای دیجیتال می‌داند سازگاری ندارد که البته اسپنسر بوگارت (Spencer Bogart) نیز به آن اشاره کرده است. با مجزاکردن این دیدگاه‌ها روی این نمودار، متوجه تمایز آنها می‌شویم.

اولین تعارض جدی میان طرفداران بیت کوین در سال ۲۰۱۵ و با عرضه بیت کوین‌ اکس‌تی (Bitcoin XT) آغاز شد. البته این تعارض ریشه در گفتگوهای تندی داشت که از مدت‌ها قبل میان برخی طرفداران بیت کوین ردوبدل می‌شد. بعدها و با عرضه بیت کوین کلاسیک (Bitcoin Classic) و بیت کوین آنلیمیتد (Bitcoin Unlimited) این درگیری‌ها بیشتر هم شد. اوج این تعارضات در اواسط سال ۲۰۱۷ و زمانی که بیت کوین کش کار خود را آغاز کرد شکل گرفت. طی بازار صعودی ارزهای دیجیتال در اواخر سال ۲۰۱۷، کارمزد تراکنش‌های بیت کوینی به بیشترین میزان خود رسید و همین امر، نظرها را به بیت کوین کش جلب کرد. بااین‌حال، مدتی بعد با کاهش دوباره کارمزدها، از میزان اهمیت نیاز به بلاک‌های بزرگ‌تر هم کاسته شد.

در اوایل سال ۲۰۱۸، شبکه لایتنینگ توانست کاربردی شود و به‌این‌ترتیب، فصل جدیدی در قابلیت شبکه بیت کوین برای پردازش پرداخت‌های خُرد گشوده شد. این امر موجب کاهش تعارض موجود بین دو گروه شد، زیرا از یک سو بیت کوین می‌توانست به‌عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش به کار رود و از سویی دیگر، امکان پرداخت‌های همتا به همتا نیز با شبکه لایتنینگ فراهم می‌شد.

به‌نظر می‌رسد بیت کوین در دوره کنونی شاهد نوعی توازن و همزیستی میان دیدگاه‌های مختلف است. با اینکه هیچ دیدگاه کاملا غالبی در این میان وجود ندارد، دیدگاه بیت کوین به‌عنوان طلای دیجیتال طرفداران بیشتری نسبت به سایر دیدگاه‌ها دارد. درگیری‌های بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ موجب ایجاد فورک بیت کوین کش و نیز روی آوردن برخی طرفداران بیت کوین به سایر رقبای موجود در زمینه پرداخت‌های همتا به همتا نظیر لایت‌کوین، دش و نیز نانو شد. به‌نظر می‌رسد این مجادله تا حد زیادی فروکش کرده و دوره‌ای از آرامش در میان طرفداران دیدگاه‌های متضاد درباره بیت کوین ایجاد شده باشد.

همچنین به‌نظر می‌رسد در این شرایط آرام، توسعه بیت کوین نیز با سرعت بیشتری پیش برود. دعواهای صورت‌گرفته در رسانه‌های اجتماعی بین طرفداران دیدگاه‌های مختلف درباره بیت کوین و ایجاد فورک‌های متفاوت سبب کاهش شتاب توسعه بیت کوین می‌شد. اما اکنون و با آرام شدن جو موجود، زمینه برای شتاب‌دهی به توسعه پروژه‌های مختلف مربوط به بیت کوین نیز مساعدتر از گذشته شده است.

همان‌طور که در نمودار می‌بینید، دیدگاهی که بر محرمانگی تراکنش‌ها در بیت کوین تأکید دارد (که معمولا دیدگاه طلای دیجیتال نیز نامیده می‌شود) در تضاد با دیدگاهی است که به حضور بیت کوین در بازارهای سرمایه تأکید دارد. این دیدگاه که به‌دنبال پذیرفته‌شدن بیت کوین به‌عنوان دسته جدیدی از سرمایه در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است، روزبه‌روز از مقبولیت بیشتری برخوردار می‌شود. طرفداران این دیدگاه بر تبعیت خریداران و فروشندگان بیت کوین از قوانین احراز هویت تأکید دارند و اهمیت چندانی به مسئله محرمانگی تراکنش‌ها نمی‌دهند. برخی کارشناسان بر این باورند که دعوای جدی بعدی در اردوگاه طرفداران بیت کوین میان همین دو دسته خواهد بود.

در نهایت این بازه‌های زمانی درگیری و صلح، از اهمیت یکسانی برخوردارند. تعارضات میان طرفداران بیت کوین سبب می‌شود مشکلات موجود بهتر شناسایی شده و نگرانی‌های کاربران به گوش همگان برسد. در این شرایط، شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان باید موضع خود را به‌خوبی آشکار کنند و همین امر می‌تواند آینده پروتکل بیت کوین را تغییر دهد.

همانطور که در نمودار هم نشان داده شده، جنبه‌ی ناشناس و قابل تعویض بودن بیت کوین (که در دیدگاه طلای دیجیتالی نیز مشاهده می‌شود) به نحوی در تضاد با جنبه مالی‌سازی و معاملات شفاف آن است که روزبه‌روز در حال محبوب شدن است. امروزه کسانی که دوست دارند بیت کوین را دارایی مالی جا بزنند، ابتدا علاقه دارند تا آن را با قوانین AML/KYC سازگار کنند و تاکید کمتری بر روی ناشناس ماندن و تعویض‌پذیری داشته باشند. به عقیده بسیاری از تحلیلگران جنگ خونین بعدی که روح بیت کوین با آن درگیر خواهد بود، بر سر این موضوع است.

در نهایت جنگ و صلح‌های جامعه بیت کوین مهم و حائز اهمیت است. تضادها نشانگر این هستند که ساختار قدرت در کدام سمت خوابیده و احساسات واقعی سهام‌داران درباره اتفاقات چیست. در این دوران، کسب‌وکارها، افراد و توسعه‌دهندگان مجبور به انتخاب یک طرف می‌شوند تا عشق و علاقه واقعی خود را در توسعه و پیشرفت پروتکلی که به آن باور دارند، نشان دهند.

روند زمانی رویدادها

بخش عمده‌ای از تحلیل‌های ارائه شده در این مطلب، بر اساس تفسیرمان از پست‌های بیت‌کوین‌تاک (BitcoinTalk) صورت گرفته است. اگر با این موارد مخالف‌اید، خوشحال می‌شویم نظرات‌تان را بیان کنید. برای سادگی تحلیل‌های بعدی، یک نمودار زمانی از اصلی‌ترین رویدادهایی که طی تاریخ بیت کوین صورت‌گرفته را تهیه کردیم. این نمودار تا حد زیادی بر اساس داده‌های وب‌سایت 99bitcoin بوده است. توصیه می‌کنیم نمودار چندرنگی بالا را با این نمودار زمانی مقایسه کنید. مقایسه میان این دو می‌تواند به درک بهتر روند رویدادهای صورت گرفته کمک کند.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به بررسی دیدگاه‌های مختلف در میان طرفداران بیت کوین بر اساس تحلیل مطالب ارسال شده در انجمن بیت‌کوین‌تاک پرداختیم. بیشتر این مطالب ارسالی توسط پیشگامان دنیای بیت کوین و کسانی که از همان ابتدا با آن همراه بودند ارائه شده است. همچنین برخی از مهم‌ترین رویدادهای صورت گرفته برای بیت کوین را بررسی کردیم.

بااین‌حال، این مقاله الزاما نمی‌تواند گویای همه زوایای بیت کوین باشد. انسان‌ها در گذر زمان دستخوش تحول می‌شوند و بازیگران مهم بیت کوین نیز از این قاعده مستثنی نیستند. حتی دیدگاه نویسندگان این مقاله نیز طی ده سال عمر بیت کوین دچار تغییراتی شده است.

درک مناسب از تاریخچه بیت کوین می‌تواند نقطه آغازی برای تلاش به‌منظور شناخت بهتر آن باشد. بیت کوین، پدیده‌ای چند جنبه‌ای است و طرفدارانش نیز یک‌دست نیستند. دقت‌کردن به این نکته می‌تواند ما را در شناخت هر چه بهتر بیت کوین یاری کند.