مشکلات و ریسک‌های بیت کوین و ارزهای دیجیتال برای پذیرش گسترده
بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال همانند هر فناوری دیگری، در ابتدای راه خود با چالش‌هایی مواجه هستند که باعث کاهش سرعت پذیرش گسترده در بین مردم می‌شود. از کندی تراکنش‌ها و کارمزدهای بالا گرفته تا کلاهبرداری‌های این حوزه، هر کدام به‌نوبه خود نقشی در کاهش مقبولیت ارزهای دیجیتال دارند.
در این مقاله که با کمک گزارشی از وب‌سایت کریپتونیوز نوشته شده است، ۷ چالش مهم بر سر راه پذیرش همگانی بیت کوین و ارزهای دیجیتال را بررسی می‌کنیم. همچنین درباره راهکارهایی برای حل برخی از این مشکلات می‌خوانید.
از نظر اغلب کارشناسان حوزه ارزهای دیجیتال، این هفت چالش روند پذیرش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را مختل می‌کنند و حتی می‌توانند برای بقای آنها خطرناک باشند:
۱. مقیاس‌پذیری (تراکنش‌های آهسته و گران)
مشکل مقیاس‌پذیری در بلاک چین بیت کوین و چندین ارز دیجیتال مطرح دیگر بر هیچ‌کس پوشیده نیست. مقیاس‌پذیری یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حال حاضر شبکه بیت کوین و اتریوم است. در حال حاضر در هر ثانیه حدود ۷ تراکنش در این شبکه پردازش می‌شود که این میزان در مقایسه با پردازش ۲۴,۰۰۰ تراکنش در ثانیه در شبکه پرداخت ویزا بسیار اندک است.
مشکل مقیاس‌پذیری در مقیاس جهانی، آینده چندان خوشایندی را برای بیت کوین، اتریوم و سایر بلاک چین‌های کُند به تصویر نمی‌کشد؛ زیرا افزایش تعداد کاربران و ازدحام شبکه می‌تواند سرعت تراکنش‌ها را از این هم کُندتر کند و کارمزد تراکنش‌ها را به‌شدت افزایش دهد. البته توسعه‌دهندگان بیت کوین، اتریوم و بلاک چین‌های دیگر به‌شدت در تلاش هستند با ارائه راهکارهای متنوع این چالش را حل کنند. هر چه هست، در زمان نگارش این مقاله، راهکارهای ارائه‌شده هنوز باب میل کاربران نیست.
بیشتر بخوانید: مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟
چندین راه‌حل برای این مسئله وجود دارد که بهتر است به آنها اشاره شود. یکی از این راه‌حل‌ها شبکه لایتنینگ (Lightning Network) است. شبکه لایتنینگ یک راهکار لایه دوم است و به‌منظور تحمل وزن داده‌های تراکنش‌ها طراحی شده است. این شبکه تنها مختص بیت کوین نیست و ارزهای دیجیتال دیگری مانند لایت کوین هم از آن بهره می‌برند.
توضیح کامل ماهیت شبکه لایتنینگ در این مقاله میسر نیست؛ اما به‌طور خلاصه، لایتنینگ امکان انجام تراکنش‌های نامحدود و بدون کارمزد را در بین دو یا چند شخص فراهم می‌کند. تصور کنید که شما و یکی از دوستانتان در کسب‌وکاری با هم شریک هستید و از بیت کوین به‌عنوان ابزار پرداخت استفاده می‌کنید. اگر شما بخواهید بابت همه حساب‌وکتاب‌هایی که با یکدیگر دارید از شبکه اصلی بیت کوین استفاده کنید، باید هر تراکنش شما بر روی بلاک چین ثبت شود و در ازای آن کارمزد پرداخت کنید. اما شما می‌توانید به‌جای این کار، از شبکه‌ای استفاده کنید که مانند یک دفتر حساب‌رسی در بین شما دو نفر است. شما همه تبادلات خود را در این شبکه انجام می‌دهید؛ بدون اینکه این تبادلات در بلاک چین ثبت شود. سپس هر زمانی که تمایل داشتید (زمانی که ارزش تراکنش نسبت به کارمزد مناسب بود)، می‌توانید به شبکه اصلی برگردید و تراکنش نهایی را در آن ثبت کنید.
شبکه لایتنینگ نه‌تنها با رفع نیاز برای پرداخت کارمزد به‌نفع کاربران عمل می‌کند، بلکه باعث کم‌شدن ترافیک شبکه هم می‌شود. از همین رو، لایتنینگ یکی از راهکارهای مؤثر شبکه بیت کوین برای افزایش مقیاس‌پذیری است.
۲. پذیرش از سوی کسب‌وکارها
یکی دیگر از چالش‌های بیت کوین و ارزهای دیجیتال پذیرش آن از سوی کسب‌وکارها به‌عنوان ابزاری برای پرداخت است. طبق یک آمار معتبر، ۹۳ درصد از دارندگان ارزهای دیجیتال تمایل دارند این ارزها را هزینه کنند؛ اما مسئله این است که حتی بسیاری از فروشگاه‌های بزرگ هم هنوز گزینه پرداخت بیت کوین را در اختیار مشتریان خود قرار نداده‌اند.
شرکت بیت‌پی و پلتفرم خبری PYMNTS در همین راستا تحقیقی را انجام داده‌اند و در آن از ۸,۰۰۸ مشتری آمریکایی نظرسنجی کرده‌اند (PYMNTS پوشش‌دهنده داده‌ها، اخبار و اتفاقات مربوط به پلتفرم‌ها و خدمات پرداخت است و در این راستا، از گزارش‌های مخاطبان خود نیز استفاده می‌کند). نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که ۵۷ درصد از افرادی که در گذشته و یا در زمان فعلی مالک ارزهای دیجیتال بوده‌اند، در طی یک سال گذشته حداقل یک خرید با استفاده از دارایی‌های دیجیتال خود انجام داده‌اند. همچنین ۵۹ درصد از مشتریانی که هرگز مالک ارزهای دیجیتال نبوده‌اند، از تمایل خود به استفاده از این دارایی‌ها برای خریدهای آینده خود خبر داده‌اند.
علاوه بر این، شرکت مسترکارت هم اخیراً یک نظرسنجی بین‌المللی انجام داده و نتایج آن نشان می‌دهد که ۴۰ درصد از شرکت‌کنندگان، ارزهای دیجیتال را ابزارهایی برای پرداخت در نظر می‌گیرند.
با همه این تفاسیر، کل صنعت ارزهای دیجیتال به السالوادور چشم دوخته است؛ کشوری که قرار است در سپتامبر سال جاری (شهریور ۱۴۰۰) بیت کوین را به‌عنوان پول رسمی بپذیرد و صاحبان کسب‌وکارها موظف به پشتیبانی از آن در صورت نیاز مشتری خواهند شد. گفتنی است که دو قانون‌گذار مخالف این امر در کشور السالوادور تلاش دارند تبصره‌ها و اصلاحیه‌هایی را به قانون پشتیبانی از بیت کوین اضافه کنند (که شاید در آنها، مواردی از جمله لزوم ارائه خدمات ارزهای دیجیتال برای همه فروشگاه‌ها برداشته شود)؛ اما با این همه، تصمیم السالوادور می‌تواند تجربه جالبی برای همه دنیا باشد و به جهانیان نشان دهد که آیا بیت کوین واقعاً می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای پرداخت در سطح ملی و به‌عنوان جایگزینی برای ارزهای رایج ملی استفاده شود یا خیر.
۳. نوسانات قیمت
یکی دیگر از چالش‌های مهم و همیشگی ارزهای دیجیتال، نوسانات قیمت این ارز دیجیتال است. بسیاری از طرفداران بیت کوین ادعا می‌کنند که نوسانات شبکه بیت کوین یک ویژگی است و نه یک مشکل؛ اما با این همه، نمی‌توان انکار کرد که این ویژگی «مانعی بسیار مهم» بر سر راه پذیرش عمومی محسوب می‌شود.
اگرچه کاربران باتجربه ارزهای دیجیتال درک می‌کنند که جایگاه فعلی این ارزها نتیجه نوسانات ذاتی آن است، اما یک سرمایه‌گذار تازه‌وارد و معمولی تمایل ندارد روی دارایی‌ای سرمایه‌گذاری کند که ممکن است طی فقط یک روز ۳۰ درصد افت ارزش داشته باشد.
نوسانات قیمت بیت کوین کماکان یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که افراد را در خصوص استفاده از این ارز دیجیتال به‌عنوان ذخیره ارزش مردد می‌کند؛ اما نباید این نکته را فراموش کرد که افزایش کاربران بیت کوین باعث کم‌شدن این نوسانات می‌شود.
به گفته کارشناسان، وقتی بیت کوین کاربران بی‌شماری در سرتاسر جهان پیدا کند و نقدینگی شبکه آن افزایش یابد، دست‌کاری قیمت این ارز دیجیتال برای افراد یا حتی سازمان‌ها بسیار دشوارتر خواهد شد. در این حالت است که نوسانات بیت کوین فروکش می‌کند.
بیشتر بخوانید: نوسانات بیت کوین و ارزهای دیجیتال؛ عیب یا مزیت؟
در نمودار زیر، نوسانات قیمت بیت کوین از ابتدای پیدایش تاکنون را مشاهده می‌کنید.
۴. وضعیت حقوقی ارزهای دیجیتال
وضعیت حقوقی ارزهای دیجیتال در سطح بین‌المللی نیز به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی این ارز دیجیتال مطرح می‌شود.
برای اثبات این ادعا می‌توان به اقدام کشور السالوادور برای پذیرش بیت کوین به‌عنوان ارز رسمی اشاره کرد و مشکلاتی که بر سر راه آنها قرار گرفت. به‌عنوان مثال، حدود یک هفته پس از تصویب این طرح، درخواست السالوادور جهت دریافت مساعدت مالی از صندوق بین‌المللی پول (IMF) رد شد. این سازمان دلیل نپذیرفتن این درخواست را «شفاف‌نبودن» فضای ارزهای دیجیتال و «مشکلات حقوقی» مربوط به این اقدام دانست.
این یکی از توجیه‌های همیشگی دولت‌ها و یکی از باورهای غلط رایج درمورد بیت کوین و ارزهای دیجیتال است که این ارزها، فعالیت‌های مجرمانه را تسهیل و به پول‌شویی کمک می‌کنند. می‌بینید که حتی صندوق بین‌المللی پول هم به این ادعا دامن زده و کار را برای پذیرش گسترده بیت کوین سخت کرده است.
یکی دیگر از دلایل این سازمان برای رد درخواست مساعدت مالی السالوادور، مسائل زیست‌محیطی بوده است. مصرف انرژی بالای بیت کوین همیشه انتقادات زیادی را در پی داشته و این انتقادها در سال‌های اخیر شدت بیشتری گرفته‌اند؛ اما پذیرش چنین انتقادی حداقل از جانب صندوق بین‌المللی پول دشوار است؛ چراکه خود این صندوق میلیاردها دلار در پروژه‌هایی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند سرمایه‌گذاری کرده و هیچ توجهی به خواهش‌های مقامات رسمی اروپایی برای متوقف‌کردن این کار نکرده است.
بنابراین به‌راحتی می‌توان متوجه شد که این دو دلیل، بهانه‌هایی بیش نیستند و مشکل جای دیگری است. در حقیقت، قدرت‌های بزرگ جهان هنوز با پذیرفته‌شدن بیت کوین در مقیاس جهانی کنار نیامده‌اند و ترجیح می‌دهند به روش‌های آشکار و پنهان از این کار جلوگیری کنند. از طرف دیگر، تا زمانی که بیت کوین فقط یک ذخیره ارزش باقی بماند و نتوان از آن به‌عنوان ابزاری برای پرداخت استفاده کرد، پذیرش گسترده آن هم به شکلی که باید، اتفاق نمی‌افتد.
بنابراین وضعیت حقوقی ارزهای دیجیتال در سطح بین‌المللی هم یکی دیگر از عواملی است که باید درمورد آن فکر کرد و چاره‌ای برای آن اندیشید.
۵. نیاز به آموزش بیشتر
بخش بزرگی از جمعیت جهان هنوز نمی‌دانند که می‌توانند ارزهای دیجیتال را خرج کنند و همچنین نمی‌دانند چگونه باید این کار را انجام دهند. بیت کوین نوع جدیدی از پول و ابزاری برای انتقال ارزش است؛ اما خیلی از افراد حتی نمی‌دانند که چگونه باید بیت کوین را به‌دست آورد، چگونه باید آن را انتقال داد و چگونه باید آن را خرج کرد. همین مسئله کافی است تا متوجه شویم که هنوز چقدر راه برای آموزش ارزهای دیجیتال در پیش داریم و چقدر باید برای آگاهی‌بخشی درمورد ارزهای دیجیتال تلاش کنیم.
بله، حقیقت این است که بیت کوین و ارزهای دیجیتال کمی پیچیده هستند. مفاهیم جدیدی همراه با شبکه بیت کوین زاده شده‌اند که هر کاربری باید در مورد آنها آگاهی داشته باشد. برای مثال، لازمه درک صحیح ماهیت و عملکرد بیت کوین، آگاهی نسبی از مفاهیم مربوط به بلاک چین است. آیا می‌شود که کسی از بلاک چین هیچ‌چیز نداند و بتواند بیت کوین را درک کند؟
قطعاً وقتی ما می‌گوییم بیت کوین غیرمتمرکز است، تراکنش‌های آن شفاف است و به‌صورت همتابه‌همتا انجام می‌شود، همه اینها به‌دلیل استفاده بیت کوین از بلاک چین است. به‌عبارت بهتر، این بلاک چین است که این ویژگی‌ها را به بیت کوین هدیه می‌کند. بنابراین برای اینکه بتوانید بیت کوین را درک کنید، باید ابتدا بدانید بلاک چین چیست و چه ویژگی‌هایی دارد.
در غیر این صورت همه این تعاریف برایتان بی‌معنی می‌شود. مثلاً ممکن است با خود بگویید، یعنی چه که تراکنش‌های بیت کوین در صورت موافقت بیش از ۵۰ درصد اعضای شبکه انجام می‌شوند؟ اعضای شبکه چگونه باید موافقت یا مخالفت خود را درمورد یک تراکنش اعلام کنند؟ اصلاً این اعضا از کجا باید تراکنش‌های بیت کوین را ببینند؟ استخراج بیت کوین یعنی چه؟ چگونه باید بیت کوین را استخراج کرد؟
۶. قوانین سنتی درمقابل خودقانون‌گذاری
به‌عنوان نکته ششم، باز هم به مسئله قانون‌گذاری بیت کوین و ارزهای دیجیتال می‌رسیم. قانون‌گذاری و مشتقات آن همیشه یکی از جوانب بحث‌برانگیز ارزهای دیجیتال بوده‌اند. برخی قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال را سودمند می‌دانند، در حالی که برخی دیگر معتقدند چنین قانون‌گذاری‌هایی به نفع بیت کوین نخواهد بود.
با این حال، مسئله‌ای که بسیاری بر سر آن اتفاق‌نظر دارند این است که یک سیستم غیرمتمرکز نمی‌تواند در چهارچوب‌های نظارتی ایجادشده برای سیستم‌های متمرکز بگنجد. در واقع، ماهیت سیستم‌های غیرمتمرکز به‌نحوی است که نمی‌توان آنها را قانون‌گذاری کرد و اصطلاحاً باید «خودقانون‌گذار» باشند.
به‌عقیده کارشناسان، قوانین اقتصادی سنتی که هنوز هم در اکثریت کشورهای دنیا اجرا می‌شوند، یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه رشد ارزهای دیجیتال هستند. این بدان معنا نیست که ما با هرگونه قانون‌گذاری در خصوص بیت کوین مخالفیم؛ بلکه به این معنی است که برای قانون‌گذاری پدیده نوین و نوآورانه‌ای مانند بیت کوین، باید از قوانین نوین هم استفاده کرد.
نمی‌توان از همان قوانین قدیمی و کهنه‌ای برای قانون‌گذاری بیت کوین استفاده کرد که برای دارایی‌های سنتی تنظیم شده بودند و در زمان تدوین آنها، چیزی به اسم بلاک چین و بیت کوین و ارز دیجیتال اصلاً وجود خارجی نداشت؛ اما متأسفانه این اتفاقی است که عملاً می‌افتد.
این قوانین به نفع سیستم‌های مالی سنتی تنظیم شده‌اند و شبکه‌های جدید را در نظر نمی‌گیرند. در واقع، دولت‌ها دانش کافی را برای حفاظت از مشتریان و بازارها در یک سیستم مالی غیرمتمرکز ندارند و نمی‌دانند که چگونه باید این کار را انجام دهند. قوانین آنها هم از سرمایه مشتریان در چنین بازارهایی محافظت نمی‌کند.
۷. کلاهبرداری و اعضای «سَمّی» جامعه بیت کوین
یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها در حوزه ارزهای دیجیتال را می‌توان بحث کلاهبرداری دانست. این حوزه به‌طور مستقیم با پول در ارتباط است و از سمت دیگر، آزادبودن پرداخت‌ها با ارزهای دیجیتال، افزایش حریم خصوصی تراکنش‌ها و سهولت انتقال ارزش با توکن‌ها باعث شده است که این فضا بهشتی برای کلاهبرداران باشد.
افراد زیادی با شرکت در پروژه‌های کلاهبرداری مختلف که با ارزهای دیجیتال مرتبط هستند، پول خود را از دست می‌دهند و در نهایت تمام این حوزه را کلاهبرداری می‌دانند. چالش کلاهبرداری با چالش قانون‌گذاری و همچنین چالش «نیاز به آموزش بیشتر» ارتباط نزدیکی دارد، به‌طوری که با قانون‌گذاری و آموزش صحیح به افراد می‌توان کلاهبرداری‌های این حوزه را تا حد زیادی کاهش داد، یا حداقل تمایز بین یک پروژه کلاهبرداری و کل حوزه ارزهای دیجیتال را نشان داد.
یکی دیگر از مشکلات بیت کوین مواضع هیجان‌زده برخی از کاربران این شبکه است. برخی از کاربران بیت کوین بیش از حد متعصب هستند و وقتی پای بیت کوین و هرچیز مرتبط با بیت کوین وسط باشد، هیچ حد و حریمی را حفظ نمی‌کنند.
این مسئله را می‌توان به‌طور ویژه در شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر و کلاب‌هاوس مشاهده کرد. اگرچه برخی کاربران استدلال می‌کنند که فضای ارزهای دیجیتال به «آدم‌های پرهیجان و دیوانه» نیاز دارد، اما رفتار اعضای این جامعه نباید به‌نحوی باشد که باعث ترس و فراری‌دادن اعضای جدید شود.
جمع‌بندی
هنوز موانع زیادی بر سر راه پذیرش گسترده بیت کوین قرار دارند؛ اما این موانع غیرقابل‌حل نیستند و همچنین به‌شکلی هم نیستند که عملکرد کلی بیت کوین را با مشکل مواجه کنند.
شاید بتوان گفت که در بین ۷ مانعی که در این مقاله مطرح شد، تنها «مقیاس‌پذیری» مشکل خود شبکه بیت کوین و ارزهای دیجیتال است و سایر آنها مشکلاتی هستند که به‌دلیل شرایط فعلی بر این ارزها تحمیل شده‌اند و باید فکری برای برطرف‌کردن آنها کرد.
نظر شما چیست؟ به نظر شما بزرگ‌ترین مانع بر سر راه پذیرش گسترده ارزهای دیجیتال چیست؟
تشکر بابت زحمت و وقتی که گذاشتید.