بیش از ۲۰٬۰۰۰ دلار؛ اصلاً چرا بیت کوین انقدر می‌ارزد؟!

قیمت بیت کوین همچنان رو‌به‌افزایش است؛ جریان ثابتی از نقدینگی بیت کوین‌ در حال خروج از صرافی‌هاست و حساسیت‌ها روی رفتار نهنگ‌های بازار روزبه‌روز بیشتر می‌شود. اما ورای هیجانات بازار، پرسش اساسی این است که این سیستم واقعاً چگونه کار می‌کند؟

بالاخره باید بیت کوین را به چشم پول نگاه کنیم، یا فناوری؟ آیا بیت کوین مانند طلا نوعی ذخیره ارزش است، یا از نظریه پول نقد الکترونیکی (e-Cash) میلتون فریدمن (Milton Friedman) تبعیت می‌کند؟

درحالی که دنیا در کش‌و‌قوس پذیرش و کنار آمدن با بیت کوین است (که شاید واضح‌ترین نمونه آن اختلاف قیمت فعلی بیت کوین و ارزش‌گذاری ۴۰۰٬۰۰۰ دلاری شرکت مدیریت سرمایه گوگنهایم بر روی آن باشد)، شاید بهتر باشد قدری از این هیجانات فاصله گرفته و در اصول بنیادین این دارایی دیجیتال بازنگری کنیم. ویلیام فاکسلی (William Foxley) خبرنگار حوزه فناوری، با انتشار مقاله‌ای در وب‌سایت کوین دسک، به سراغ ریشه‌های اقتصادی بیت کوین رفته و تلاش می‌کند دلیلی بنیادی برای افزایش قیمت اخیر این ارز دیجیتال پیدا کند. با ما همراه باشید.

پایه‌های اقتصادی بیت کوین

ساتوشی ناکاموتو، خالق اسرارآمیز بیت کوین، در سال ۲۰۰۸ مبانی و پایه‌های مفهومی بیت کوین را در وایت‌پیپر (مقاله معرفی بیت کوین) خود بیان کرد. ناکاموتو در این مقاله، اهداف اصلی خود را از ایجاد این پروتکل پولی جدید توصیف کرده و بیت کوین را به‌عنوان اولین فناوری موفق در دستیابی به «یک نسخه کاملاً همتا‌به‌همتا از پول نقد الکترونیکی» معرفی کرد.

ناکاموتو در ادامه این وایت‌پیپر، شبکه بیت کوین را به‌عنوان یک سیستم پرداخت غیرمتمرکز معرفی می‌کند، به این معنی که اگر از بیت کوین برای انتقال ارزش استفاده کنیم، دیگر نیازی به واسطه‌های مالی (همچون بانک‌ها و مؤسسات اعتباری) وجود نخواهد داشت.

علاوه بر این، طراحی بیت کوین به‌گونه‌ای است که به هیچ‌یک از سازمان‌ها و مقامات دولتی، اجازه دخالت در ذخایر پولی خود را نخواهد داد.

مارک تورنتون (Mark Thornton)، عضو ارشد مؤسسه آزادی‌خواه «لودویگ فون میزس (Ludwig von Mises)»، در مصاحبه با کوین‌دسک گفت:

بیت کوین برای مقابله با سلطه فعلی پول‌های فیات کاغذی و رژیم بانکداری مرکزی که بیش از یک قرن بر اقتصاد جهانی حکمرانی کرده طراحی شده است.

ناکاموتو در ادامه شباهت‌های شبکه بیت کوین و طلا را توصیف می‌کند؛ فلز برّاقی که به‌خاطر چند ویژگی مهم نظیر کمیابی طبیعی و تعویض‌پذیری (یک گرم طلا همیشه برابر با یک گرم طلا است)، سال‌های سال است به‌عنوان ذخیره ارزش امن در نظر گرفته می‌شود.

ساتوشی ناکاموتو رویکرد مشابهی را برای بیت کوین در نظر گرفته است. او در وایت‌پیپر خود به ماینرهای بیت کوین اشاره می‌کند که با صرف «توان پردازشی CPU، زمان و برق»، از فرایند واقعی استخراج طلا از اعماق پوسته زمین تقلید می‌کنند. این ماینرها با صرف انرژی و زمان خود، تراکنش‌های کاربران شبکه را به نمایندگی از آنها ارسال کرده و در عوض بخشی از بیت کوین‌ها را به‌عنوان پاداش از خود شبکه دریافت می‌کنند.

با این حال، ناکاموتو در رویکرد خود مبنی بر شباهت طلا و بیت کوین تنها نیست، بلکه این رویکرد با تکیه بر تلاش دیگران، از جمله جامعه دانشگاهی طی سال‌های متمادی به حقیقت پیوسته است. در واقع ویژگی‌های بیت کوین نظیر محدودیت عرضه و کاهش تدریجی تورم، برآمده از مکاتب اقتصادی مشخصی است که بر نظریه بازار آزاد تمرکز داشته‌اند. بنابراین ارزش فعلی ارز دیجیتال بیت کوین، مکمل همان ایدئولوژی‌های قدیمی اقتصادی است.

بیشتر بخوانید: مقایسه طلا، دلار و بیت کوین

اقتصاد مبتنی بر «پول آزاد»

بیت کوین، صرف‌نظر از شهرتی که در بازارهای غیرقانونی و دارک‌وب کسب کرده، بیش از هر‌چیز در جوامع آکادمیک ریشه دارد. بیت کوینرها (عاشقان بیت کوین) اغلب از دو مکتب اقتصادی برجسته یعنی مکتب اتریش و مکتب شیکاگو، به‌عنوان بازوهای ایدئولوژیک برای آزادسازی پول از دست چاپخانه‌های دولتی یاد می‌کنند.

مکتب اتریش در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط پروفسور کارل منگر (Carl Menger) بنیان‌گذاری شد. حتی در آن زمان هم، منگر به دیدگاه‌های نامتعارف و تقابلش با تفکر اقتصادی غالب در آن دوران (که چندان تفاوتی با بسیاری از طرفداران امروزی بیت کوین ندارد) مشهور بود.

شاید بتوان بزرگترین میراث منگر در مکتب اقتصاد اتریش را توسعه «نظریه ارزش ذهنی» عنوان کرد؛ نظریه‌ای که خود از عناصر علم رفتارشناسی (یا مطالعه رفتار انسانی) به ‌شمار می‌آید. جان کلام منگر این بود که ارزش هر کالایی، به نحوه نگرش انسان بستگی دارد یا به بیان دیگر، هیچ کالا یا خدمتی دارای ارزش ذاتی نیست.

دیدگاه‌های بحث‌برانگیز منگر را نسل‌های بعدی اقتصاددانان مکتب اتریش از جمله لودویگ فون میزس و فردریش آگوست فون هایک (Friedrich August von Hayek) در اواسط قرن بیستم، توسعه دادند. برای نمونه، میزس بحثی به‌راه انداخت که باورهای سنتی درباره منشأ پیدایش پول را به چالش می‌کشید. او برخلاف دیدگاه غالب که دولت را آفریننده پول می‌شناخت (نظریه چارتالیسم)، معتقد بود که بازار منشأ ایجاد پول است.

هایک برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۷۴، این نظریه را ادامه داد و در اواخر قرن بیستم، از ایده ایجاد یک سیستم پولی مستقل از دولت طرفداری کرد. او در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۸۴ گفت:

به‌‌نظر من، تا زمانی که کنترل پول را از دست دولت‌ها خارج نکنیم، مستحق داشتن یک پول خوب و قوی نیستیم. البته منظورم این نیست که کنترل پول را به‌زور از چنگ دولت خارج کنیم. تنها کاری که می‌توان انجام داد این است که به‌صورت غیرمستقیم جایگزینی را به مردم معرفی کنیم که دولت‌ها نتوانند جلوی آن را بگیرند.»

میلتون فریدمن، مشهورترین چهره مکتب اقتصادی شیکاگو نیز نیاز به ایجاد یک ارز دیجیتال را ضروری می‌دانست. به‌ باور فریدمن، پیدایش «پول نقد الکترونیکی» نه فقط به‌عنوان مؤلفه‌ای ضروری برای اینترنت تازه‌تأسیس، بلکه به‌عنوان ابزاری منطقی برای محدود کردن قدرت روز‌افزون دولت‌ها ضروری بود.

بیشتر بخوانید: اقتصاددانی که ۳۵ سال قبل ظهور بیت کوین را پیش‌بینی کرده بود!

پائول استورس (Paul Sztorc)، آماردان سابق دانشکده اقتصاد ییل (Yale Economics Department) در مصاحبه با کوین‌دسک گفت:

بحث‌های مشهور فریدمن، حول دو چیز جریان داشت؛ یک قاعده K-درصدی برای رشد عرضه سالانه پول (که بدون توجه به شرایط اقتصادی کشور و تنها با ضرایب سالیانه ثابت و از پیش اعلام شده تعیین می‌شود) و یک سیاست پولی تنظیم‌شده توسط کامپیوتر (به‌گونه‌ای که برای انسان‌ها قابل دستکاری نباشد). بعد از سال ۲۰۰۰، فریدمن به این باور رسیده بود که دولت ایالات متحده می‌بایست سیاست «عرضه معین» را برای پایه پولی اتخاذ و پایبندی همیشگی خود به این سیاست را اعلام کند. بیت کوین نمونه واقعی و عملی همین اصول است.

بیت کوین در برابر تورم‌گرایی

لازم به یادآوری است که بیت کوین به‌عنوان یک محصول فناورانه، از پشتیبانی (و حتی پذیرش) جامعه ابتدایی خود برخوردار بوده است. این ویژگی به تنهایی بیت کوین را از جنبش‌های پولی دیگر همچون #MintTheCoin (پیشنهاد ضرب سکه‌های پلاتینیومی برای کمک نقدی به مردم ایالات متحده در راستای جبران آسیب‌های مالی ناشی از بحران کووید- ۱۹) که پدیده‌ای کاملاً جامعه‌محور است، متمایز می‌کند.

اساسی‌ترین قانون (یا ویژگی) بیت کوین، همان سقف عرضه ۲۱ میلیون واحد آن است. بر اساس همین قانون، نرخ تورم شبکه بیت کوین به‌گونه‌ای تنظیم شده است که مشابه با نرخ استخراج سالیانه طلا باشد.

نرخ صدور و عرضه بیت کوین‌های جدید، هر چهار سال یک‌بار طی رویدادی به‌نام هاوینگ (halving)، به نصف کاهش می‌یابد. این رویداد فنی، عرضه ۱۰ دقیقه یک‌بارِ بیت کوین (به‌عنوان پاداش هر بلاک) را به‌گونه‌ای کاهش می‌دهد که در سال ۲۱۴۰ دیگر هیچ بیت کوین جدیدی تولید نخواهد شد.

سومین هاوینگ بیت کوین دو ماه بعد از بحران همه‌گیری کرونا رخ داد؛ بحرانی که باعث چاپ تریلیون‌ها دلار پول فیات توسط فدرال رزرو ایالات متحده و سایر بانک‌های مرکزی جهان شده بود. استخر ماینینگ F2Pool در آخرین بلاک استخراج‌شده قبل از هاوینگ، [به یاد اولین بلاک بیت کوین و پیام ساتوشی در آن] تیتر صفحه اول روزنامه نیویورک تایمز را ثبت کرد:

تورنتون با مقایسه سیستم مالی بیت کوین و بانک‌های مرکزی گفت:

عرضه برنامه‌ریزی‌شده بیت کوین، رفتار طبیعی طلا را تقلید می‌کند. این یک تقابل آشکار میان شبکه بیت کوین و بانک‌های مرکزی است که به خود اجازه می‌دهند به هر بهانه‌ای پول تولید کنند. بر همین اساس، بیت کوین طی چند سال گذشته عملکرد بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشته است، زیرا به نظر می‌رسد بانک‌های مرکزی عزم خود را جزم کرده‌اند تا ارزش ارزهای فیات خود را از بین ببرند. این موضوع بیش از همه دامان فدرال رزرو امریکا، بانک مرکزی اروپا و بانک مرکزی ژاپن را خواهد گرفت. آنها به‌همراه بسیاری از بانک‌های مرکزی دیگر نرخ بهره کلان خود را به صفر یا حتی نرخ‌های منفی کاهش داده‌اند.

ارزش‌گذاری بیت کوین

مخالفان و منتقدان بیت کوین، غالباً فقدان ارزش ذاتی، کمبود جریان نقدی و نداشتن سابقه تاریخی را به‌عنوان مهم‌ترین نکات منفی این ارز دیجیتال مطرح می‌کنند.

نوئل اِیچسون (Noelle Acheson)، مدیر تحقیقات کوین‌دسک، معتقد است عبور بیت کوین از مرز ۲۰٬۰۰۰ دلار، برای بی‌اعتبار کردن احساسات خرسی (احساسات منفی درباره بیت کوین) کافی نیست، چراکه سقوط دوباره بیت کوین، هر لحظه محتمل است، اما این همان چیزی است که بیت کوین را (به‌عنوان یک کلاس دارایی) جذاب‌تر می‌کند. ایچسون می‌گوید:

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های بیت کوین آن است که با هیچ‌یک از روش‌های ارزش‌گذاری استاندارد مطابقت ندارد. بیت کوین هیچ جریان نقدی ندارد که نگران کاهش آن باشیم و همچنین هیچ دارایی فیزیکی پشتوانه بیت کوین نیست.

ایچسون بیت کوین و طلا را از نظر تئوری، همبسته می‌داند، اما معتقد است که این همبستگی، منوط به آن است که بر کدام ویژگی تمرکز کنیم:

همانند طلا، ارزش بیت کوین نیز بر اساس میزان تقاضا تعیین می‌شود؛ بر اساس اینکه افراد حاضرند چقدر برای آن پول پرداخت کنند. این ارزش نسبی، تحت‌تأثیر احساسات کلی بازار، انتظارات تورمی و روند تکنولوژیک است. از سوی دیگر، برخلاف طلا عرضه بیت کوین هیچ‌گاه تحت‌تأثیر قیمت آن قرار نمی‌گیرد و این یکی از دلایل بی‌ثباتی قیمت بیت کوین است: هرگز برای برآوردن تقاضای بیشتر، عرضه جدید افزایش نخواهد یافت.

بیشتر بخوانید: درک عمیق بیت کوین به عنوان کلاس دارایی و ابزار سرمایه‌گذاری

اریک ترنر (Eric Turner) مدیر تحقیقات شرکت مساری (Messari)، فعال در زمینه جمع‌آوری و ارائه داده‌های بازار، بر این باور است که عبور قیمت بیت کوین از مرز ۲۰٬۰۰۰ دلار، «یک نقطه عطف روانی مهم» برای این دارایی دیجیتال محسوب می‌شود، زیرا با این قیمت، تمامی سرمایه‌گذاران (حتی کسانی که در دسامبر ۲۰۱۷ بیت کوین خریده بودند) در وضعیت سود قرار خواهند گرفت. علاوه بر این، او معتقد است در شرایط فعلی که «نگرانی‌های کلان و سیاست‌های پولی ضعیف» دامن‌گیر اقتصاد جهان شده، بیت کوین به‌عنوان طلای دیجیتال، «حقیقتاً بزرگ‌ترین داستان سال خواهد بود.»

ترنر آینده بازار بیت کوین را این‌گونه پیش‌بینی می‌کند:

به نظر من، این شروع چرخه‌ای است که در آن، سرمایه‌گذاران نهادی بزرگ‌تر و باسابقه‌تر سلطه بازار را در دست گرفته و منابع خود را به بیت کوین تخصیص می‌دهند. نقطه اوج واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که صندوق‌های بازنشستگی، موقوفات و صندوق‌های مدیریت سرمایه دولتی وارد بازی شوند. اینکه تمام این اتفاقات در چرخه فعلی رخ می‌دهد یا چرخه بعدی، چیزی است که باید منتظر باشیم و ببینیم.

ایستگاه بعدی بیت کوین کجاست؟

استورس معتقد است که دوام آوردن بیت کوین در قیمت‌های بالا و تجربه سقف‌های تاریخی پی‌در‌پی، اعتبار بیشتری به این دارایی دیجیتال خواهد بخشید. با این‌ حال بیت کوین هنوز هم «پول آرزوهاست.» استورس سرمایه گذاری روی بیت کوین را این‌گونه توصیف می‌کند:

با توجه به مسیر دور‌و‌درازی که پیش روی بیت کوین است (از هویت کاملاً مبهم آن در روزهای آغازین گرفته تا رویای تصاحب نیمی از همه تراکنش‌های مالی در اقتصاد آینده جهان)، شاید بهتر باشد که سرمایه‌گذاری روی بیت کوین را همچون سرمایه‌گذاری بر روی استارتاپ‌های بزرگ اما تازه‌کار تصور کنیم؛ شرکت‌های فناورانه نوپایی که شانس موفقیت آن‌ها مبهم است، اما در صورت موفقیت، تمام بازار را در اختیار خواهند گرفت.

با این حال، استورس افزایش قیمت بیت کوین را نه‌تنها به‌معنای توجه بیشتر به این دارایی، بلکه به‌معنای لزوم افزایش توان عملیاتی و افزایش بودجه‌ امنیتی برای محافظت از شبکه در برابر دشمنان توصیف می‌کند.

رابرت کاتالانلو (Robert Catalanello) رئیس و مدیرعامل کارگزاری امریکایی B۲C۲، در گفتگو با کوین‌دسک اظهار داشت که افزایش قیمت بیت کوین، «دیدگاه ما را مبنی بر این‌که ارزهای دیجیتال (به‌صورت عمومی) و بیت کوین (به‌طور خاص) ذخیره ارزش هستند تأیید و از آن حمایت می‌کند.»

کاتالانلو علت افزایش چشمگیر قیمت بیت کوین را در هفته اخیر این‌گونه توصیف کرد:

طی چند هفته اخیر، قیمت بیت کوین در بازه ۱۸٬۰۰۰ تا ۱۹٬۶۰۰ دلار نوسان می‌کرد که ناشی از مسابقه عرضه و تقاضا بود. ماینرها در حال فروش بیت کوین‌های استخراج‌شده بودند و تازه‌واردان بازار (شامل بسیاری از مشتریان سنتی بازارهای مالی) در حال ورود به صف خریداران. البته میزان عرضه از سوی ماینرها بسیار زیاد بود که همین موضوع باعث شد تا تغییرات قیمت در این هفته، فراتر از انتظارات باشد. زیرا گمان می‌کنم که تقاضا برای بیت کوین‌های جدید، از سه تا شش ماه قبل وجود داشت.

از سوی دیگر تورنتون، رکوردشکنی اخیر قیمت بیت کوین را ناشی از شرایط وخیم همه‌گیری کرونا، اوضاع برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) و دیگر رویدادهای کلان می‌داند. او گفت که «رسیدن به بیشترین قیمت تاریخی، احتمال ریزش قیمت بیت کوین در سال ۲۰۲۱ را (همانند اتفاقی که در سال ۲۰۱۸ شاهد بودیم) از بین نمی‌برد، اما از افزایش بیشتر قیمت هم شگفت‌زده نخواهم شد.» او همچنین معتقد است:

با وجود تمامی این اتفاقات، هیچ حمایت اساسی از افزایش قیمت ارزهای دیجیتال در آینده صورت نگرفته و تلاش‌های مداوم بانک‌های مرکزی و دولت‌ها برای تحت کنترل گرفتن این شکل جدید ارز نیز تغییری نکرده است.