آیا استخراج بیت کوین با انرژی خورشیدی توجیه اقتصادی دارد؟

میزان انرژی مورد استفاده در استخراج ارزهای دیجیتال و به خصوص بیت کوین به دستاویزی برای مخالفان این صنعت تبدیل شده است. همچنین پس از تصویب آیین‌نامه ماینینگ ارزهای دیجیتال توسط دولت، پرسش‌هایی درباره به صرفه بودن یا نبودن استفاده از انرژی خورشیدی برای استخراج‌کنندگان مطرح شده است. اما آیا ماینینگ با استفاده از انرژی خورشیدی توجیه اقتصادی دارد؟ در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی امکان استخراج ارز دیجیتال با استفاده از انرژی خورشیدی و محاسبه میزان سودآوری آن بپردازیم.

استخراج با استفاده از انرژی تجدیدپذیر

با گذشت زمان و فراگیر شدن ارزهای دیجیتال، اقبال عمومی و آگاهی مردم درباره این پدیده نیز افزایش یافته است. تا چند ماه گذشته با توجه به پایین بودن هزینه برق مصرفی در ایران و درنتیجه سودآوری بیشتر، ماینینگ یکی از موضوعات داغ بین مردم بود که با سرمایه‌گذاری طیف وسیعی همراه شد.

مصرف برق یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تاثیرگذار در محاسبه میزان سودآوری استخراج است و استخراج‌کنندگان علاوه بر هزینه خرید دستگاه استخراج باید نیم‌ نگاهی نیز به قبض برق ماهیانه خود داشته باشند.

بر اساس گزارشی که چندی پیش شرکت تحقیقاتی کوین‌شیرز منتشر کرد، حدود ۷۴ درصد از انرژی مورد نیاز استخراج بیت کوین از منابع تجدیدپذیر ارزان‌ قیمت تامین می‌شود.

از طرفی بیشتر کشورهای شناخته‌شده برای ماینینگ مانند چین، ایسلند و کانادا بیشتر برق مورد نیاز دستگاه‌های استخراج فعال در کشورشان را به صورت تجدیدپذیر و سبز تامین می‌کنند.

کشور پیشرو در استخراج ارز دیجیتال، یعنی چین به سبب دارا بودن سدهای فراوان، از انرژی برق آبی برای استفاده در صنعت ماینینگ بهره می‌گیرد. ایسلند و کشورهای اسکاندیناوی نیز به دلیل دارا بودن انرژی ارزانی که از فعالیت‌های زمین‌گرمایی در این منطقه تولید می‌شود و با توجه به آب و هوای سردی که دارند، به بهشت استخراج‌کنندگان معروفند.

با جست‌وجویی ساده در انجمن بیت‌کوین‌تاک (Bitcointalk) و یا ردیت r/bitcoin با خیل عظیمی از پرسش‌هایی مانند «آیا ماینینگ با استفاده از انرژی خورشیدی سودآور است؟»، «چگونه پنل خورشیدی خود را برای ماینینگ راه‌اندازی کنم؟» و سوال‌هایی از این دست مواجه خواهید شد.

علاوه بر این، بسیاری از کاربران تجربه‌های خود و یا برنامه‌هایشان را در این رابطه با اعضای دیگر انجمن به اشتراک می‌گذارند و به سوالات ماینرهای تازه‌کار در این رابطه پاسخ می‌دهند.

کشور ما به لطف منابع نفت و گاز فراوانی که در اختیار دارد، برق نسبتا ارزانی را در اختیار مشترکین شبکه خود قرار می‌دهد. با توجه به این حقیقت که تعرفه برق در ایران نسبت به سایر کشورها کمتر است، باز هم ماینینگ یک ماجراجویی پرهزینه و پرریسک به شمار می‌آید.

فراگیر شدن ماینینگ به عنوان یک روش کسب درآمد سبب شده تا علاوه بر گسترش آن در مقیاس صنعتی، برخی از استخراج‌کنندگان کوچک نیز به سمت راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی و بهره‌گیری از انرژی خورشید برای تولید و تامین برق مورد نیاز دستگاه‌های خود یا به اصطلاح «سولار ماینینگ» متمایل شوند. اما آیا راه‌اندازی یک سیستم تولید انرژی خورشیدی از لحاظ اقتصادی به صرفه است؟

نیروگاه خورشیدی

خورشيد به عنوان منبع بي پايانی از انرژی می‌تواند راه‌حل بسیاری از مشكلات انرژی و محيط‌ زيست باشد. ایران با وجود ۳۰۰ روز آفتابی از مجموع ۳۶۵ روز سال در بیش از دو سوم مساحت خود و متوسط تابش ۴.۵ الی ۵.۵ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در زمینه‌ی انرژی خورشیدی است.

با توجه به استانداردهای بین‌المللی اگر میانگین انرژی تابشی خورشید در روز بالاتر از ۳٫۵ کیلووات ساعت در مترمربع (۳۵۰۰ وات/ساعت) باشد استفاده سیستم‌های خورشیدی اقتصادی و مقرون به صرفه است.

فتوولتائیک یا به اختصار PV، یکی از انواع سامانه‌های تولید الکتریسیته از نور خورشید است. در این روش با به‌کارگیری سلول خورشیدی، تولید مستقیم الکتریسیته از تابش خورشید امکان‌پذیر می‌شود.

اجزای سیستم فوتوولتائیک عبارتند از:

• پنل یا همان سلول‌های خورشیدی: هنگامی که در معرض تابش نور خورشید قرار می‌گیرند، ولتاژ و جریان تولید می‌کنند.
• اینورتر یا مبدل: جریان مستقیم (DC) را به جریان متناوب (AC) تبدیل می‌کند.
• باتری: منبع ذخیره‌سازی توان تولیدی توسط پنل خورشیدی
• کنترلر یا کنترل‌کننده: وظیفه شارژ باتری ها را از منبع پنل خورشیدی بر عهده دارد.

سیستم‌های برق خورشیدی به دو دوسته متفاوت متصل به شبکه (On Grid) و منفصل از شبکه (Off Grid) تقسیم می‌شوند. در سیستم متصل به شبکه برق تولید شده از انرژی خورشید به شبکه برق سراسری تزریق خواهد شد. اما در سیستم منفصل از شبکه، برق تولید شده از پنل خورشیدی، وارد باتری شده و در آن ذخیره می گردد و برق مورد نیاز کاربر برای مصارف مورد نظرش را تامین می‌کند.

این در حالی است که در صورت به صرفه نبودن استخراج، می‌توانید از انرژی تولید شده برای مصارف خانگی استفاده کنید و حتی مازاد آن را به سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی ایران (ساتبا) بفروشید.

سال گذشته، خبری مبنی بر احداث یک مزرعه خورشیدی ۲۰ مگاواتی در استرالیا برای استخراج بیت کوین منتشر شد. شرکت هادوکن (Hadouken)، کمپانی مجری این طرح مدعی شد که از این نیروگاه در راستای تامین انرژی مورد نیاز برای فعالیت‌های ماینینگ و همچنین یک دیتاسنتر در غرب استرالیا بهره‌برداری خواهد شد.

علاوه بر این، شرکت استخراج ارز دیجیتال پلوتون (Plouton) اعلام کرد که قصد دارد بزرگ‌ترین فارم استخراج بیت کوین شمال آمریکا که به طور کامل با انرژی خورشیدی کار می‌کند را به زودی ایجاد و راه‌اندازی کند.

در حال حاضر نرخ خرید برق برای سیستم‌های متصل به شبکه کوچکتر از ۲۰ کیلووات، ۸۰۰ تومان به ازای هر کیلووات است. لازم به ذکر است که عمر مفید سیستم‌های خورشیدی حدود ۲۵ الی ۳۰ سال است.

سودآوری سولار ماینینگ در ایران

با استناد به آیین‌نامه فرآیند ماینینگ که در تاریخ ۱۳ مرداد به تصویب هیئت دولت رسید، تعرفه برق متقاضیان استخراج ارزهای دیجیتال (ماینینگ) با قیمت متوسط ریالی برق صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما که توسط وزارت نیرو تعیین و اعلام می‌گردد، محاسبه و اعمال خواهد شد. تحت چنین شرایطی هزینه برق ماینرها نسبت به قبل با افزایش چند برابری مواجه خواهد شد و سودآوری حاصل از ماینینگ را به کمتر از نصف وضعیت سابق کاهش خواهد داد.

با فرض این‌که شما صاحب ۳ دستگاه استخراج بیت کوین انت ماینر S۹ با توان مصرفی ۱.۳۲ کیلووات باشید، مصرف برق شما در هر ساعت تقریبا برابر با ۴ کیلووات خواهد شد. در صورتی که بخواهید انرژی مورد نیاز فارم کوچک خود را با استفاده از انرژی خورشیدی تامین کنید، چند گزینه پیش روی شما خواهد بود:

۱- تمام برق مورد نیاز دستگاه‌های استخراج خود در ۲۴ ساعت شبانه روز را با استفاده از انرژی خورشیدی تامین کنید.

از آن‌جایی‌که در ایران به طور متوسط  روزانه ۵ الی ۷ ساعت آفتابی مناسب برای تولید برق وجود دارد، برای این‌که سیستم خورشیدی منفصل از شبکه شما بتواند این حد از برق مصرفی را در طول ۲۴ ساعت شبانه روز تامین کند، باید یک نیروگاه تقریبا ۲۰ کیلوواتی احداث کنید که هزینه آن تقریبا حدود ۵۰۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.

۲- تنها در ساعاتی که خورشید می‌تابد و نیروگاه شما توان تولید برق مورد نیازتان را دارد از انرژی خورشیدی استفاده کنید و در مابقی ساعات شبانه روز از برق شبکه سراسری بهره ببرید.

برای جبران بخشی از هزینه‌های برق دستگاه‌های ماینر، می‌توان در ساعاتی که پنل‌های خورشیدی، برق تولید می‌کنند از برق تولیدی آن‌ها استفاده کرد و در مابقی ساعات شبانه‌روز از برق شبکه سراسری بهره برد. تحت این شرایط می‌توانید تا حدی مصرف برق خود از شبکه سراسری را کاهش دهید. یک نیروگاه خورشیدی خانگی ۵ کیلوواتی در این صورت پاسخگوی نیاز شما خواهد بود. راه‌اندازی و احداث چنین سیستمی نیازمند فضایی ۵۰ الی ۶۰ مترمربعی (بسته به صاف یا شیبدار بودن بام) جهت استقرار پنل‌های خورشیدی و سرمایه اولیه‌ای در حدود ۱۳۰ میلیون تومان برای خرید و نصب تجهیزات دارد.

۳- برق تولید شده از سیستم خورشیدی خود را به شبکه سراسری بفروشید و از درآمد آن برای پرداخت بخشی از قبض برق ماینرهای خود کمک بگیرید.

هزینه تجهیزات و راه‌اندازی سیستم خورشیدی به صورت متصل به شبکه کمتر و تقریبا نصف حالت منفصل از شبکه است، در نتیجه راه‌اندازی چنین سیستمی برای شما به صرفه‌تر خواهد بود. شما می‌توانید با صرف هزینه‌ای ۷۰ میلیون تومانی و راه‌اندازی یک نیروگاه ۵ کیلواتی و عقد قرارداد با ساتبا، برق تولید شده خود را با نرخ ۸۰۰ تومان به ازای هر کیلووات به شبکه سراسری انتقال دهید. تحت چنین شرایطی ماهانه مبلغی معادل ۸۰۰,۰۰۰ الی ۱,۰۰۰,۰۰۰ میلیون تومان بابت فروش برق نصیب شما خواهد شد.

در صورتی که برق مورد نیاز دستگاه‌های خود را از شبکه برق سراسری تامین کنید، رقم قبض برق شما به طور ماهیانه بیش از ۲ میلیون تومان خواهد بود، که نیمی از آن را می‌توانید از طریق فروش برق خورشیدی پوشش داد. لازم به ذکر است که دولت با هدف اشتغال‌زایی و حمایت از کارآفرینی برای روستاییان و عشایر، وام‌های با نرخ بهره پایین در نظر گرفته است.

حال بیایید سرمایه اولیه مورد نیاز برای خرید ماینر و راه‌اندازی سیستم تامین برق خورشیدی، درآمد ماهیانه و دوره بازگشت سرمایه را محاسبه کنیم.

هزینه خرید ۳ عدد دستگاه ماینر ای‌سیک انت ماینر S۹ در حال حاضر به صورت تقریبی برابر با ۳۵ میلیون تومان است. با توجه به قیمت کنونی (۲۷ مرداد ۹۸) بیت کوین و بدون پرداخت هزینه‌ی برق، میزان درآمد ماهیانه هر دستگاه انت ماینر S۹ تقریبا برابر ۱,۴۰۰,۰۰۰ تومان است.

با توجه به این‌که شما کدام‌ یک از گزینه‌های عنوان شده برای راه‌اندازی سیستم خورشیدی را در نظر خواهید گرفت شرایط متفاوتی پیش می‌آید. طول دوره بازگشت سرمایه اولیه برای هر یک از گزینه‌های مطرح شده در بالا را به صورت مجزا مشاهده می‌فرمایید:

۱- سرمایه اولیه شما، اعم از هزینه خرید دستگاه‌های ای‌سیک و راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی پس از ۹.۵ سال بازخواهد گشت و پس از آن به سوددهی کامل خواهید رسید.

۲- طول دوره بازگشت سرمایه اولیه شما ۵ سال خواهد بود.

۳- پس از گذشت ۵ سال و نیم تمام مخارج شما جبران خواهد شد.

بر اساس محاسبات انجام شده می‌توان به این نکته پی برد که استخراج بیت کوین با انرژی خورشیدی و با فرض عدم تغییر پارامترهای سختی شبکه و قیمت بیت کوین، بین ۵ الی ۱۰ سال هزینه‌های خود را جبران کرده و به سوددهی می‌رسد. یعنی پس از گذشت این مدت درآمد حاصل از استخراج یا فروش برق به شبکه سراسری، هزینه‌های خرید دستگاه ماینر و راه‌اندازی سیستم خورشیدی را جبران خواهد کرد. این در حالی است که عمر مفید دستگاه‌های ماینر معمولا کمتر از این مقدار است و به همین دلیل نمی‌توان انتظار بازگشت سرمایه را با استفاده از انرژی خورشیدی داشت.

ویدئوی زیر نمونه‌ای از سولار ماینینگ خانگی متعلق به یکی از استخراج‌کنندگان بیت کوین است.

سخن آخر

در حال حاضر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، زمین‌گرمایی، برق‌آبی و باد برای ماینینگ با توجه به هزینه راه‌اندازی آن‌ها بیش از آنکه از نظر اقتصادی به صرفه باشد، کمکی به حفظ محیط زیست محسوب می‌شود.

علاوه بر این، نیروگاه‌های خورشیدی در ابعادی کمی بزرگ‌تر خود می‌تواند نقش یک کسب و کار متوسط را ایفا کند. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، می‌توان برق مازاد تولید شده را به شبکه توزیع برق سراسری فروخت و از این طریق نیز کسب درآمد کرد. هر چند با یک محاسبات سرانگشتی می‌توان دریافت که درآمد حاصل از ماینینگ با استفاده از این انرژی می‌تواند صرفه اقتصادی بیشتری داشته باشد.

با این حال می‌توان انتظار داشت که در سال‌های آینده با کاهش هزینه تولید باتری و پنل‌های خورشیدی و استفاده از انرژی خورشیدی برای ماینینگ، شاهد قطب‌های استخراج جدیدی باشیم و سولار ماینینگ به عنوان یکی از روش‌های محبوب در نقاطی از دنیا مطرح شود که به سوخت‌های فسیلی یا انرژی‌ تجدیدپذیر برق آبی دسترسی ندارند.