نگرانی تازه درباره مسدودشدن تتر برای ایرانی‌ها؛ خطر تا چه حد جدی است؟

هفته گذشته و پس از آنکه وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار شیوه‌نامه‌ای از کسب‌وکارهای فعال در حوزه ارز دیجیتال خواست تا با نظارت بیشتر از دور زدن تحریم‌ها جلوگیری کنند، نگرانی‌ها در رابطه با خطر مسدودشدن سرمایه ایرانی‌ها در صرافی‌ها و کیف پول‌های خارجی افزایش یافت که البته این موضوع را در گزارشی و با استفاده از نظر کارشناسان به‌طور کامل بررسی کردیم. اکنون اما نگرانی‌ها در رابطه با ارزهای دیجیتال متمرکزی مانند «تتر» همچنان ادامه دارد و این پرسش بار دیگر مطرح شده است که با توجه به متمرکزبودن سازوکار تتر، آیا عرضه‌کنندگان این استیبل کوین در ادامه سرمایه کاربران کشورهای تحت‌تحریم، مانند ایران را بلوکه خواهند کرد یا خیر؟

اختصاصی ارزدیجیتال – مدتی است که نهادهای نظارتی سراسر جهان به‌دنبال کنترل بیشتر فعالیت‌های مربوط به حوزه ارز دیجیتال هستند و قصد دارند با قانون‌گذاری و نظارت بیشتر مانع سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال در جرایم مالی، پولشویی، حملات باج‌افزاری و مواردی از این دست شوند.

برای مثال کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) که یک نهاد بین‌المللی برای مبارزه با پولشویی و جرایم مالی است، چند روز پیش اعلام کرد قصد دارد در ۲۸ اکتبر (۶ آبان) یک دستورالعمل جدید منتشر کند که حاوی دستوراتی مربوط به ارزهای دیجیتال و پلتفرم‌های فعال در این حوزه است. جزئیات این دستورالعمل هنوز مشخص نیست، اما در اطلاعیه پیش از انتشار آن گفته شده است که کارگروه ویژه اقدام مالی انتظار دارد کشورها و بخش خصوصی در سریع‌ترین زمان ممکن استانداردهای این نهاد را در ارتباط با ارزهای دیجیتال بپذیرند و مطابق با آن عمل کنند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا هم هفته گذشته از طریق دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی یا همان «اوفک» (OFAC) شیوه‌نامه‌ای را ویژه کسب‌وکارهای فعال در حوزه ارز دیجیتال منتشر کرد که به‌طور خلاصه در آن گفته شده بود پلتفرم‌های فعال در این حوزه باید از ارائه خدمات به کشورها تحت‌تحریم خودداری کنند. اوفک در شیوه‌نامه خود گفته است شرکت‌های آمریکایی فعال در صنعت ارز دیجیتال موظف‌اند موقعیت مکانی دقیق و واقعی کاربران خود را رهگیری کنند و اگر به موردی برخوردند که در آن شخصی از کشورهای تحریم‌شده به پلتفرم آنها مراجعه کرده بود، نسبت به مسدود‌سازی آن آدرس آی‌پی (IP) اقدام کنند.

همچنین بخوانید: دستور آمریکا به شرکت‌های ارز دیجیتال برای جلوگیری از دور زدن تحریم؛ خطری سرمایه ایرانی‌ها را تهدید می‌کند؟

با توجه به تحریم‌بودن ایران از سوی آمریکا، فعالیت معامله‌گران ایرانی در پلتفرم‌های بین‌المللی خصوصاً صرافی‌های متمرکز آمریکایی، از مدت‌ها قبل با خطراتی مواجه بوده است. با این حال، انتشار این شیوه‌نامه از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا و تصمیم کارگروه ویژه اقدام مالی به انتشار یک دستورالعمل جداگانه در روزهای آتی، سبب شده است تا معامله‌گران ایرانی بیش از پیش نگران بلوکه‌شدن دارایی‌هایی خود در پلتفرم‌های خارجی ارز دیجیتال شوند.

کارشناسان به‌طور کلی معتقدند که نگهداری بلندمدت سرمایه در صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال، جدا از مسائل مربوط به تحریم‌ها که اخیراً هم بیش از پیش جدی گرفته می‌شود، با خطرات امنیتی متعددی مواجه است و همواره توصیه می‌کنند که برای نگهداری طولانی‌مدت ارزهای دیجیتال از کیف پول‌های غیرامانی (non-custodial) شخصی استفاده شود تا بتوان خطرات احتمالی را به حداقل رساند. به عقیده کارشناسان ساختار غیرمتمرکز شبکه ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین و اتریوم مانع از دسترسی اشخاص به سرمایه کاربران در کیف پول‌های غیرامانی می‌شود.

اما نگرانی‌ها در رابطه با قیمت تتر همچنان ادامه دارد و برخی از کارشناسان می‌گویند ممکن است نگهداری این استیبل کوین در کیف پول‌های شخصی هم با خطراتی همراه باشد.

همان‌طور که در ابتدا گفته شد تتر یک ارز دیجیتال باثبات متمرکز است؛ به این معنی که یک سازمان متمرکز آن را عرضه و مدیریت می‌کند. با توجه به اینکه تتر برخلاف ارزهایی مانند بیت کوین و اتریوم غیرمتمرکز نیست و گردانندگانش تا حدودی توانایی کنترل آن را دارند، معامله‌گران ایرانی هم از همان ابتدا نسبت به این استیبل کوین کمی بدبین بوده‌اند.

اکنون سؤالی که بار دیگر ذهن سرمایه‌گذاران ایرانی را درگیر کرده این است که آیا گردانندگان تتر می‌توانند دارایی آنها را بلوکه کنند یا خیر و اگر توانایی انجام چنین کاری را دارند، احتمال وقوع آن چقدر است؟

آیا تتر توانایی مسدودکردن آدرس‌های مربوط به کاربران ایرانی را دارد؟

همان‌ طور که کارشناسان پیش‌تر به این موضوع اشاره کرده‌اند، در کد منبع یا همان «Source Code» قرارداد هوشمند تتر که بر بستر شبکه اتریوم عرضه شده است، تابعی به‌نام «addBlackList» وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان آدرس‌های مشخصی را بلوکه و به لیست سیاه اضافه کرد.

این یعنی توسعه‌دهندگان تتر از همان ابتدا امکانی را پیش‌بینی کرده بودند تا بتوانند در صورت نیاز آدرس‌های مشخصی را مسدود کنند. گفتنی است که امکان بلوکه کردن یک آدرس برای تمام شبکه‌هایی که توکن تتر در آنها عرضه شده است وجود دارد و تابعی مشابه آنچه در کد منبع قرارداد هوشمند اتریوم آمده است، در سایر شبکه‌ها از جمله ترون هم وجود دارد.

درباره تتر فرقی نمی‌کند که دارایی خود را در کیف پول شخصی ذخیره کنید یا صرافی؛ این شرکت می‌تواند هر آدرسی را مسدود کند.

در نتیجه می‌توان گفت فارغ از امانی یا غیرامانی‌بودن یک کیف پول، تتر توانایی مسدودکردن توکن‌های «USDT» موجود در آن را دارد و آن‌طور که داده‌های وب‌سایت «Dune Analytics» نشان می‌دهد، تاکنون از میان میلیون‌ها آدرس منحصربه‌فرد اتریومی که تتر نگهداری می‌کنند، ۵۴۰ آدرس که در جرایم سایبری مشارکت داشته‌اند توسط توسعه‌دهندگان این ارز دیجیتال مسدود شده است.

مسئله دیگری که مطرح می‌شود تشخیص موقعیت مکانی هر آدرس است و اگر تتر بخواهد آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص را به‌طور کامل مسدود کند، باید ابزاری در اختیار داشته باشد که بتواند با غربالگری جغرافیایی کاربران، موقعیت مکانی واقعی هر آدرس را مشخص کند.

شرکت سایفرتریس (CipherTrace) که در زمینه تحلیل داده‌های درون‌زنجیره‌ای و رهگیری تراکنش‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کند، ابزاری را طراحی کرده است که می‌تواند تاریخچه آدرس آی‌پی‌های (IP) مرتبط با یک کیف پول را شناسایی کند و در نهایت به این موضوع پی ببرد که آیا یک کیف پول با آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص در ارتباط بوده است یا خیر.

ابزار سایفرتریس به‌واسطه امکانات ویژه‌ای که در اختیار پلتفرم‌های ارز دیجیتال قرار می‌دهد، تاکنون توسط برخی از کسب‌وکارهای فعال در این حوزه، از جمله صرافی بایننس مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین اگر مسئولان تتر بخواهند موقعیت مکانی دقیق و واقعی هر آدرس را شناسایی کنند، می‌توانند به سراغ راهکارهایی مانند ابزار شرکت سایفرتریس بروند.

اما چقدر احتمال دارد که تتر بخواهد آدرس‌های مربوط به معامله‌گران خرد یک کشور خاص را به‌طور کامل مسدود کند؟

آیا تتر سرمایه‌ معامله‌گران ایرانی را مسدود می‌کند؟

در ابتدا باید گفت که تتر تا به امروز تلاشی برای مسدودکردن آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص نکرده است و تمام مواردی که توسعه‌دهندگان این استیبل کوین مسدود کرده‌اند متهم به مشارکت در جرایم مالی و سایبری بوده‌اند.

اینکه تتر در ادامه آدرس‌های مربوط به معامله‌گران کشورهای تحت‌تحریم را مسدود می‌کند یا خیر، اول از همه به تصمیم دستگاه‌های نظارتی سراسر جهان، به ویژه آمریکا و پس از آن به نظر خود گردانندگان این استیبل کوین بستگی دارد.

کارشناسان به‌طور کلی دو دیدگاه متفاوت را درباره برخورد تتر با معامله‌گران کشورهای تحت‌تحریم مطرح کرده‌اند.

بیشتر کارشناسان معتقدند حداقل تا به این لحظه بعید به نظر می‌رسد که عرضه‌کنندگان تتر بخواهند دارایی سرمایه‌گذاران خرد چند کشور خاص مانند ایران را مسدود کنند؛ چراکه این کار از ابعاد امنیتی و اقتصادی می‌تواند فاجعه‌ به بار بیاورد و همچنین از نظر فنی اینکه دقیقاً فقط آدرس‌های ایرانی‌ها مسدود شود و شهروندان کشورهای دیگر را تحت‌تأثیر قرار ندهد، بسیار مشکل به نظر می‌رسد.

علاوه بر این، همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، تاکنون از میان میلیون‌ها آدرس اتریومی که تتر نگهداری می‌کنند، تنها ۵۱۶ آدرس مسدود شده است که آنها هم مربوط به جرایم بزرگ سایبری هستند. در نتیجه کارشناسان با استناد به همین موضوع، مسدودشدن آدرس‌های مربوط به معامله‌گران ایرانی را چندان محتمل نمی‌دانند.

از طرفی دیگر، برخی از کارشناسان معتقدند که خطر درباره استیبل کوین‌های متمرکز مانند تتر کاملاً جدی است و به سرمایه‌گذاران توصیه کرده‌اند که استیبل کوین‌های غیرمتمرکزی مانند دای (DAI) را جایگزین نمونه‌های متمرکز کنند.

همچنین بخوانید: استیبل کوین (Stablecoin) یا ارز دیجیتال باثبات چیست؟

خطر بلوکه‌شدن سرمایه ایرانی‌ها توسط تتر موضوع جدیدی نیست و پیش از این هم در سال‌های گذشته بارها در رابطه با این موضوع بحث شده است. با این حال از آنجا که اخیراً فشار دستگاه‌های نظارتی بیش از پیش احساس می‌شود و پلتفرم‌های فعال در حوزه ارز دیجیتال هم به ابزارهای لازم برای رهگیری موقعیت مکانی کیف پول‌ها دسترسی دارند، نگرانی معامله‌گران ایرانی بیشتر از قبل شده است.

به‌عقیده بیشتر کارشناسان نمی‌توان با قطعیت درباره خطر مسدودشدن سرمایه معامله‌گران ایرانی توسط تتر اظهارنظر کرد، چراکه همه چیز در ادامه به نظر دستگاه‌های نظراتی، از جمله FATF و عرضه‌کنندگان این استیبل کوین بستگی دارد؛ اما اگر گردانندگان تتر در آینده مجبور شوند آدرس‌های مربوط به یک یا چند کشور خاص را مسدود کنند، توانایی انجام این کار را دارند.