ترس، شک و تعصب؛ مروری بر سوگیری‌های شناختی درباره بیت کوین و قیمت آن

مگر می‌شود با کسی در مورد بیت کوین حرف بزنید و بحث به بازار خرسی و گاوی نکشد؟ وقتی هم که بخواهید بیت کوین را به آنها توضیح بدهید، پشت چشم نازک می‌کنند و آنجاست که می‌بینی هر لحظه ممکن است کاسه صبرشان لبریز شود و حوصله‌شان سر برود. حقیقت اینجاست، آنهایی که طرفدار آلت کوین‌ها هستند یا آنهایی که اصلاً‌ در این بازار سرمایه‌گذاری نکرده‌اند، اعصاب شنیدن در مورد «بیت کوین» را ندارند.

سوگیری شناختی

کار را با نگاهی به سوگیری شناختی آغاز می‌کنیم. این سوگیری‌ها گاهی عامل اصلی بسیاری از ترس‌ها و بلاتکلیفی‌های بازار هستند. کم پیش نیامده که این سوگیری‌ها، جرقه آتش اتفاقات پرسروصدای بازار باشند. با درک این مفهوم است که می‌توانیم کارمان را برای رفع تأثیر این سوگیری‌ها آغاز کنیم.

سوگیری شناختی یک الگوی نظام‌مند از انحراف از هنجارها و عقلانیت در قضاوت است. همهٔ ما معیارهایی در ذهن خود داریم و واقعیت ذهنی خود را با آنها می‌سازیم. این واقعیت ذهنی است که رفتارمان در دنیا را شکل می‌دهد.

ما، به‌عنوان انسان، اطلاعات را از دنیای پیرامون خود می‌گیریم و از آنها به‌عنوان مصالح ساخت دنیای ذهنی خودمان استفاده می‌کنیم و همین مسئله باعث می‌شود آن را «واقعیت ذهنی» بخوانیم. خلاصه بخواهیم بگوییم، بیشتر اوقات قضاوت ما دقیق نیست.

برای این که ببینیم قضاوت مردم در مورد بیت کوین در کدام بخش‌ها به مشکل می‌خورد، چهار مورد از سوگیری‌ها در مورد قیمت این ارز دیجیتال را بررسی می‌کنیم.

سوگیری دسترسی و تأخر

خدا نکند که قیمت بیت کوین کمی بیش‌تر از چیزی که همیشه نوسان می‌کند، بالا و پایین شود؛ آن وقت دیگر تمام خبرگزاری‌ها مقاله‌هایی پرملات از سقوط کار می‌کنند. مقاله‌هایی که تیترهای «بیت کوین پرنوسان است» آنها را از چند کیلومتری می‌توان دید. این روزها اخبار و اطلاعات در همه جا در دسترس هستند و فرار از آنها امری اجتناب‌نا‌پذیر است.

 سوگیری دسترسی‌پذیری یعنی همین؛ انسان دوست دارد فقط به مشتی از خروار نگاه کند که در دسترس است؛ برای او، این موارد «حقیقت» است و آنها را خیلی راحت‌تر از موضوع اصلی می‌پذیرد. در واقع انسان به اولین و ساده‌ترین چیزی نگاه می‌کند که به ذهنش وارد شده و همین مسئله ممکن است او را از واقعیت‌ها دور کند.

بحث تیترهای پر آب‌وتاب در مورد نوسانات بیت کوین هم در شاخه سوگیری تأخر جای می‌گیرد؛ یعنی نوعی سوگیری شناختی که در آن اتفاقات اخیر ارزش بیشتری نسبت به اتفاقات قدیمی‌تر پیدا می‌کنند. یکی از راه‌هایی که می‌توان سوگیری‌ دسترسی‌پذیری را کاهش داد، مطالعه اطلاعات بیشتری در طول زمان است. اگر کمی دورتر بایستید و قیمت بیت کوین را در بازه‌های بلندتری ببینید، قیمت این ارز دیجیتال در طول زمان دائماً در حال افزایش بوده است و این افزایش به‌قدری زیادی است که نمی‌توانید آن را نادیده بگیرید.

شاید بیت کوین در بازه‌های کوتاه‌مدت‌تر، پرنوسان باشد، ولی همان طور که گفتیم، در دوره‌های زمانی بلندتر، رشد مداوم قیمت غیرقابل‌انکار است. وقتی صحبت بر سر سهام باشد، همه می‌گویند «بخرید و نگه‌دارید»؛ در مورد بیت کوین هم شاید باید همین کار را کرد و به‌قول طرفداران این ارز دیجیتال: «هودل، فقط هودل»!

سوگیری واحد کامل

خیلی‌ها هستند که در جایگاه خریدار، دوست دارند یک واحد کامل از یک ارز را بخرند و برایشان عذاب‌آور است که بخشی از یک واحد را در اختیار داشته باشند؛ این یعنی «سوگیری واحد کامل». در مورد بیت کوین، بسیاری تصور می‌کنند باید یک بیت کوین کامل بخرند. آنها نمی‌دانند که یک بیت کوین به واحدهای کوچک‌تری به نام ساتوشی تقسیم می‌شود.

آنها نمی‌دانند که مانند دلار که هر واحدش به ۱۰۰ واحد کوچکتر به نام سِنت تبدیل می‌شود، بیت کوین هم واحد کوچکتری به نام ساتوشی دارد و هر بیت کوین از ۱۰۰ میلیون ساتوشی تشکیل شده است.

برای آنها، ۰.۰۰۰۳۴۵۰۰ بیت کوین بی‌ارزش است و به‌خاطر وجود سوگیری واحد کامل، خرید این میزان بیت کوین بی‌هدف تلقی می‌شود. رفع این سوگیری بسیار ساده است: روی واحدهای کوچک‌تر تمرکز کنید. هنگام خرید وقتی بگویید ۳۴,۵۰۰ ساتوشی، تمایل بیشتری به خرید خواهید داشت و این در حالی است که ۳۴ هزار ساتوشی تفاوتی با ۰.۰۰۰۳۴۵۰۰ بیت کوین ندارد.

افراد ابتدا باید برای تبدیل‌شدن به یک «میلیونر ساتوشی» اشتیاق داشته باشند تا شاید یک روز بتوانند یک بیت کوین کامل در کیف پول خود داشته باشند. پس فراموش نکنید: ساتوشی ساتوشی جمع کنید.

سوگیری تکیه به اطلاعات گذشته

سخت است کسی را پیدا کنید که با دیدن قیمت فعلی بیت کوین نگوید «خیلی دیر شده» یا «قیمتش خیلی بالا رفته» یا «باید پنج شش سال پیش بیت کوین می‌خریدم».

وقتی تصمیمات یک فرد تحت‌تأثیر اطلاعات گذشته باشد، می‌توان گفت که او سوگیری تکیه به اطلاعات گذشته دارد. چنین فردی وقتی بیت کوین ۱۰۰ دلار باشد می‌گوید «برای خرید بسیار دیر است». همین فرد در مقابل قیمت ۱,۰۰۰ دلاری هم همین را می‌گوید و وقتی قیمت ۱۰,۰۰۰ دلار هم باشد، باز هم از دیرشدن گله‌مند است.

برای از بین بردن تأثیر این سوگیری، دامنه دیدتان را بیشتر کنید و از یک منظر تاریخی دیگر به داستان نگاه کنید. به‌علاوه می‌توانید با افراد بیشتری صحبت کنید تا ایده‌ها و نقطه‌نظرهای تازه‌ای را ببینید. یا اینکه می‌توانید به بخش‌های مشابه دیگر نگاهی بیندازید تا ببینید اطلاعاتی که به آنها تکیه می‌کنید، عاملی بازدارنده نیستند.

مثلاً وقتی به شاخص سهام داو جونز نگاه می‌کنید، آیا زمانی که این شاخص در محدوده ۱۵,۰۰۰ قرار داشت، برای خرید دیر بود؟ حالا به این سؤال پاسخ دهید که اگر قرار باشد بیت کوین به ۱۰۰,۰۰۰ دلار برسد، خرید در ۵۰,۰۰۰ دلار تصمیمی اشتباه است؟

سوگیری «می‌دونستم اینطوری میشه»

همیشه وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، پیش‌بینی خیلی راحت می‌شود؛ ولی همین حالا اگر شرایط مشابهی پیش بیاید، پیش‌بینی دشوارتر از آن چیزی به نظر می‌آید که قبلاً بود. این سوگیری، «می‌دونستم اینطوری میشه» نام دارد!

بی‌شمار هستند افرادی که ادعا می‌کنند که می‌دانستند قیمت بیت کوین به ۳۰ و ۴۰ و ۵۰ هزار دلار می‌رسد. همین‌ها احتمالاً وقتی قیمت به ۱۰۰ و ۱۵۰ و ۲۰۰ هزار هم برسد، ادعایی مشابه خواهند کرد.

این سوگیری را تقریباً تمام افرادی که یک بار هم در عمرشان بیت کوین خریده‌اند، دارند و نیازی هم نیست که به‌دنبال رفعش باشید!

یک قطره از دریا

در این مطلب سعی کردیم که تنها سوگیری‌های یک بُعد از ابعاد بیت کوین، یعنی قیمت، را بررسی کنیم. سوگیری‌های دیگری هم هستند که در مورد اصالت، کاهش ارزش انفعالی و هنجارهای بیت کوین در بحث‌های سطح بالای سیاسی و اجتماعی و صد البته اقتصادی وجود دارند و مجالی برای توضیح آنها نیست.

سوگیری تأخر و دسترسی عمدتاً در سناریوی اجتماعی، محیطی، حاکمیتی بیت کوین، روی بحث «محیطی» تمرکز دارد و این در حالی است که ابعاد «اجتماعی» و «حاکمیتی» بیت کوین هم دارای ریزه‌کاری‌های زیادی است. از طرف دیگر نباید از سوگیری‌ها پیرامون ابهامات و ثبات عملکردی بیت کوین هم غافل شد.

آگاهی از سوگیری‌های پیرامون بیت کوین و رفع آنها، قدمی بزرگ در فهم این ارز دیجیتال و بازکردن راه پذیرش آن است؛ پذیرشی که به‌گفته بسیاری از دارندگان و طرفداران بیت کوین، به دنیایی بهتر می‌انجامد.