بیت کوین: پناهگاهی در آینده بدون اسکناس
اگر پول نقد کاملا از چرخه اقتصادی حذف شود، چطور می‌توان تراکنش‌های مالی را با حداقل میزان محرمانگی و در عین حال، حفظ حریم شخصی به انجام رساند؟ اگر نرخ‌های منفی بهره اعمال شوند، چطور می‌خواهیم جلوی کم شدن موجودی بانکی‌مان را بگیریم؟
ظهور فناوری‌های پرداخت دیجیتال و نیز حرکت کشورها به سمت اقتصاد بدون پول نقد، معمولا دو روند یکسان انگاشته می‌شوند. اما واقعیت این است که تفاوت‌هایی جدی میان این دو وجود دارد.
سامانه‌های پرداخت دیجیتال نظیر پی‌پل یا ونمو و همچنین بانک‌های بین‌المللی، گزینه‌های ساده‌ای برای افراد و شرکت‌هایی هستند که می‌خواهند مبلغی را دریافت یا پرداخت کنند. این سامانه‌ها حاصل نوآوری‌های ایجاد شده در حوزه فین‌تک به شمار می‌روند. ارائه خدمات سریع‌تر، ارزان‌تر و کارامدتر پرداختِ دیجیتال همواره بحث‌برانگیز بوده و دو جنبه مهم آن یعنی جنبه فنی و نیز بازاریابی همیشه از مهم‌ترین مسائل پیش‌روی مدیران این سامانه‌ها به شمار رفته است.
بااین‌حال، چنین سامانه‌هایی نمی‌توانند نیاز به پول نقد را کاملا از بین ببرند. واقعیت این است که پول نقد، یک سری ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد دارد که پرداخت‌های آنلاین فاقد آن هستند. همه ما می‌توانیم تعدادی سکه و اسکناس را بدون حضور واسطه از کسی دیگر گرفته یا به او بدهیم. مالکیت پول نقد صرفا با جابه‌جایی فیزیکی از فردی به فردی دیگر منتقل می‌شود. نبود واسطه برای انجام دریافت و پرداخت با پول نقد سبب می‌شود این نوع تراکنش نیازی به مجوز نداشته باشد، در برابر محدودیت‌های اعمال شده مقاوم باشد و از همه مهم‌تر، محرمانه بماند و حریم خصوصی طرفین را حفظ کند.
در راه‌حل‌های پرداخت دیجیتال، از پول نقد استفاده نمی‌شود. بااین‌حال، این سامانه‌ها مانعی در برابر استفاده از پول نقد هم نیستند. سامانه‌های پرداخت آنلاین در واقع شیوه‌ای جایگزین در کنار پول نقد است و هیچ اجباری برای عدم استفاده از پول نقد ایجاد نمی‌کنند. تقریبا در همه جوامع مدنی، شاهد همزیستی مسالمت‌آمیز اقتصاد نقد و اقتصاد دیجیتال هستیم.
اما در این مقاله قصد داریم به بررسی این مسئله بپردازیم که حذف پول نقد از چرخه اقتصادی (حتی اگر هم‌اکنون بیشتر پرداخت‌ها به صورت دیجیتال صورت گیرد) سبب افزایش آسیب‌پذیری جامعه در برابر نقض حریم خصوصی، کنترل مالی و تمامیت‌خواهی قدرت‌های حاکم می‌شود.
اقتصاد بدون اسکناس
چرا کشورها به سمت اقتصاد بدون پول نقد حرکت می‌کنند؟
در اقتصادِ بدون پول نقد، نگهداری پول نقد از سوی حکومت تقبیح شده و یا حتی ممکن است جرم انگاشته شود. روند حذف پول نقد در سوئد بدون هر نوع اجباری به شهروندان صورت گرفت. دولت هند نیز مدتی پیش اعلام کرد اسکناس‌های ۵۰۰ و ۱۰۰۰ روپیه‌ای دیگر ارزشی ندارند.
کشورهای مختلف از انگیزه‌های متفاوتی برای حرکت به سمت اقتصاد بدون پول نقد برخوردارند. در چین، پرداخت‌های دیجیتال در اصل به‌عنوان ابزاری برای کنترل اجتماعی عمل می‌کند. نظارت بر این پرداخت‌ها، اساس نظام اعتباری چین را تشکیل می‌دهند. چینی‌ها پیشرفت زیادی در این زمینه داشته‌اند. پرداخت‌های نقدی در سال ۲۰۱۲ معادل ۹۶ درصد از کل تراکنش‌ها بود و این میزان در سال ۲۰۱۹ به فقط ۱۵ درصد کاهش یافته است.
همچنین ایده دریافت نرخ بهره منفی هم برای بانک‌های مرکزی اروپایی جذابیت زیادی دارد. منظور از نرخ بهره منفی این است که نه تنها سودی به سپرده شما تعلق نمیگیرد، بلکه درصدی از موجودی حساب‌تان به صورت منظم از آن کسر می‌شود. صندوق بین‌المللی پول به تازگی در گزارشی اعلام کرد:
در دوره‌های رکود شدید اقتصادی باید بین ۳ تا ۶ درصد از نرخ بهره کاسته شود. اگر یک بحران اقتصادی و دوره رکورد دیگر روی دهد، کشورهای اندکی هستند که می‌توانند دست به چنین کاری بزنند.
پیاده‌سازی نرخ منفی بهره معمولا کار دشواری است، زیرا بسیاری از افراد برای جلوگیری از ضرر، دارایی خود را به صورت پول نقد نگهداری می‌کنند. در دنیای بدون پول نقد، این تدبیر دیگر ناممکن خواهد بود. به‌این ترتیب، در دوره‌های رکورد شدید و بحران اقتصادی، بانک‌های مرکزی می‌توانند نرخ بهره را به رقم منفی (مثلا منفی ۴ درصد) کاهش دهند تا افراد تشویق شوند به جای پس‌انداز، پول خود را خرج کرده و به چرخه تولید اقتصادی کمک کنند.
اخیرا می‌بینیم مدیران بانک مرکزی در سراسر جهان، برچسب «خلافکار» را بر روی هر کسی که پول نقد را به پرداخت دیجیتال ترجیح می‌دهد می‌چسبانند. این مدیران، استفاده از پول نقد را به دو دسته اصلی یعنی کاربردهای قانونی و کاربردهای غیرقانونی تقسیم می‌کنند. از نظر آنها، فقط کسانی که در خارج از مرزهای کشورشان زندگی می‌کنند مجاز به داشتن پول نقد هستند، وگرنه هر کسی در داخل کشور به پول نقد گرایش داشته باشد یا به دنبال فرار مالیاتی است یا اموری نظیر پول‌شویی و یا تأمین مالی تروریست‌ها را دنبال می‌کند.
گفتنی است استفاده از اسکناس‌های درشت در آمریکا و اروپا به حدی عجیب شده که هر شهروند برای داشتن حجم مشخصی از اسکناس، نیازمند مجوز رسمی از یک نهاد حاکمیتی خواهد بود.
مشکلات جامعه بدون پول نقد
شهروندان در جامعه‌ای که در آن پول نقد وجود ندارد، نمی‌توانند هیچ تراکنشی را بدون حضور واسطه‌ای حاکمیتی انجام دهند. وقتی یک جامعه به سمت حذف پول نقد حرکت می‌کند، بی‌تردید می‌تواند از مزایای پرداخت‌های آنلاین بیشتر بهره‌مند شود؛ ولی در مقابل، دسترسی به مزایای منحصر‌به‌فرد پول نقد را نیز از دست خواهد داد.
اگر همه تراکنش‌ها صرفا با حضور یک واسطه حاکمیتی به انجام برسد، دیگر امکان پرداخت یا دریافت پول بدون ثبت آن وجود نخواهد داشت. این امر به نقض حریم خصوصی می‌انجامد، زیرا قدرت حاکمیتی همواره در همه تراکنش‌ها حضور داشته و بر آنها نظارت می‌کند.
دولت‌ها می‌گویند جامعه بدون پول نقد سبب می‌شود بهتر بتوان از حقوق شهروندان در برابر قانون‌شکنان محافظت کرد. منظور از قانون‌شکنان معمولا تروریست‌ها و کسانی است که جرایم سازمان‌یافته انجام می‌دهند. اما مساله اینجاست که شاید خودِ دولت‌ها بخواهند اهدافی شوم را دنبال کرده و در راستای منافع خود، تصمیماتی بر خلاف منافع شهروندان اتخاذ کنند.
از آنجا که انجام هر تراکنشی نیازمند تأیید واسطه است، به‌راحتی می‌توان جلوی انجام برخی تراکنش‌ها را گرفت و موجودی برخی افراد را توقیف کرد. شاید چنین اتفاقاتی اکنون روی ندهد. با این وجود، یک نظام مالی باید به حدی قدرتمند باشد که بتواند در برابر تغییر ذائقه و مسیر سیاستمداران بایستد. نظام اقتصادی بدون پول نقد از توان چندانی برای ایستادن در برابر خودکامگی اکثریت برخوردار نیست.
پول نقد شاید ابزار مناسبی برای بیشتر تراکنش‌های مالی نباشد. اما حذف آن در نهایت می‌تواند سبب تضعیف موضع شهروندان در برابر دولت‌ها شود.
بیت کوین، پناهگاهی در برابر جامعه بدون پول نقد
در دنیای بدون پول نقد، چه ابزاری برای حفظ حداقلی حریم خصوصی داریم؟ چه پولی می‌تواند از سرمایه‌مان در برابر نرخ‌های منفی بهره حفاظت کند؟ ساختار نظام‌های مالی در دنیا از قرن‌ها پیش تا کنون به این شکل بوده که بخش خصوصی نمی‌توانسته راه‌حلی کلان در خصوص پول ارائه کند. اگر یک شرکت خصوصی بخواهد یک پول رسمی ارائه دهد، خیلی سریع با واکنش سازمان‌های دولتی ناظر روبرو شده و جلوی فعالیتش گرفته می‌شود.
اما بیت کوین می‌تواند این روند را بر هم زند. بیت کوین به‌خاطر ماهیت غیرمتمرکز و دیجیتالش، یک پدیده کاملا متفاوت است و به‌هیچ‌وجه، ضعف‌های پول‌های خصوصی را ندارد. بیت کوین را می‌توان پل میان پول نقد و پرداخت دیجیتال دانست. بیت کوین در حقیقت یک پول نقد دیجیتال است. بیت کوین را می‌توان به صورت همتا به همتا مبادله کرد، نیازی به مجوز ندارد و در برابر محدودیت‌های اعمال شده از سوی نهادهای مختلف نیز مقاوم است. همچنین بیت کوین از سطح قابل قبولی از محرمانگی برخوردار است.
کمتر از ۱۰ سال از عرضه بیت کوین می‌گذرد. بااین‌حال، به‌خاطر جدی‌بودن مسئله حذف نقدینگی از نظام مالی جهانی، بیت کوین را باید جدی‌تر گرفت. اگر نظام‌های مالی تا کنون به عنوان پناهگاهی در برابر تورم بالا عمل می‌کردند، بیت کوین نیز همانند پناهنگاهی در برابر حذف پول نقد از جامعه خواهد بود.
من به عنوان کسی که اطلاعات کمی درمورد ارز های دیجیتال دارم احساس میکنم که این حرکت به نفع مردمه و دست دولت ها و حکومت ها رو در منافع شخصی افراد کوتاه می‌کنه مخصوصا همین مالیات هاو کارمزد هایی که نمی‌دونیم کجا میره و چی سرش میاد