انتخابات مبتنی بر بلاک چین؛ حرکت به سمت پایان تقلب

چند هفته‌ای از انتخابات پرحاشیهٔ ایالات متحده آمریکا می‌گذرد، اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی و بازندهٔ انتخابات از نظر رسانه‌ها، هنوز شکست خود را نپذیرفته است. او برگزارکنندگان انتخابات در ایالات مختلف را به تقلب متهم کرده است.

حقیقت این است که معضلِ احتمال تقلب در انتخابات در کشورهای مختلف همواره وجود داشته است، حتی در کشوری مانند آمریکا که بیش از دو قرن سابقهٔ دموکراسی و برگزاری انتخابات داشته است. اما آیا روش‌های سنتی برای برگزاری انتخابات جایگزینی خواهند داشت؟ کوین تلگراف در مقاله‌ای تأثیر فناوری بلاک چین بر انتخابات و ابعاد گوناگون استفاده از این فناوری در سامانه‌های اخذ رأی را واکاوی کرده است. در ادامه، برای مطالعه این مقاله با ارزدیجیتال همراه باشید.

همه‌گیری ویروس کرونا در زندگی مردم، رابطه‌ میان دولت‌ها و شهروندان، اقتصاد جهانی و البته انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، تأثیرات عمده‌ای داشته است.

بسیاری از رأی‌دهندگان آمریکایی، در راستای رعایت سیاست‌های فاصله‌گذاری اجتماعی تصمیم گرفتند که آرای خود را به‌صورت پستی به مراکز شمارش رأی ارسال کنند. این اتفاق باعث شد فرایند شمارش آرا طولانی شود. ترامپ هم که از مدت‌ها قبل گفته بود، به آرای پستی مشکوک است، با دعوی حقوقی در چند ایالت، فرایند الکترال را به دادگاه کشاند و بحث و جدل‌های فراوانی را پیرامون درستی عملکرد نظام انتخاباتی کنونی آمریکا به راه انداخت.

نظام رأی‌گیری کنونی در عصر دیجیتال

بسیار از کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که در شرایط فعلی، رأی‌گیری موبایلی می‌تواند جایگزین رأی‌گیری سنتی و حضوری شود و به شهروندان اجازه دهد بدون ترک منزل خود در انتخابات مشارکت کنند.

سالیان درازی است که همه می‌توانیم خریدهای خود را به‌صورت آنلاین انجام دهیم و حتی بدون حضور در محل کار و از راه دور وظایف شغلی خود را انجام دهیم، مخصوصاً در شرایط فعلی همه‌گیری کرونا. اما همچنان در نظام سنتی رأی‌گیری، متقاضیان شرکت در انتخابات باید در یک زمان و مکان مشخص، آرای خود را به‌صورت حضوری در صندوق‌های اخذ رأی بیندازند.

آیا این نظام سنتی با روح حاکم بر عصر دیجیتال که در آن فناوری اطلاعات توانسته ارتباطات، انتقال داده‌ها و تراکنش‌ها را متحول و تسهیل کند، سازگار است؟

چگونه می‌توان بدون خدشه‌دار کردن امنیت انتخابات، به‌صورت غیرحضوری و از راه دور در رأی‌گیری مشارکت کرد؟

امروزه می‌توان مدعی شد که با افزودن راهکارهای بلاک چینی به فرایندهای اخذ رأی سیار، می‌توان درجه اعتماد به نظام انتخاباتی را افزایش داد و روند انتخابات را به‌آرامی و بدون تنش پیش برد.

با ترکیب توالی هش و رمزنگاری در یک ساختار توزیع‌شده می‌توان از هویت رأی‌دهندگان و صحت تمام آرای ثبت‌شده در پلتفرم بلاک چینی محافظت کرد. بنابراین، امکان اخذ و ثبت آرا به‌صورت شفاف و امن در نظام انتخاباتی فراهم می‌شود.

تصور کنید که چقدر خوب می‌شود اگر بتوانید بررسی کنید که آیا رأی شما برای نامزد مطلوبتان واقعاً شمرده شده و در این روند هویت شما به‌درستی پنهان مانده است یا نه؟ چنین قابلیتی با فناوری بلاک چین در دسترس است.

پروژه‌های انتخاباتی آزمایشی مبتنی بر بلاک چین

از دو سال پیش تاکنون، حوزه‌های انتخاباتی در چندین ایالت آمریکا در انتخابات ایالتی، فدرال و مدیریت شهر، رأی‌گیری موبایلی مبتنی بر بلاک چین را امتحان کرده‌اند. هدف اولیه برای آزمایش چنین روشی این بوده که بتوان به‌جای استفاده از پست، فکس و روش‌های کاغذی، امکان اخذ آرای نظامیان یا شهروندان ساکن در دیگر کشورها را به کمک تلفن همراه و تبلت فراهم کرد.

برای مثال، ویرجینیای غربی، در سال ۲۰۱۸ امکان رأی‌گیری موبایلی مبتنی بر بلاک چین را برای انتخابات ایالتی و فدرال فراهم کرد. شهرهای دنور (Denver) در ایالت کلرادو، یوتا کانتی در ایالت یوتا و دو شهرستان دیگر در ایالت اورگان نیز پیش‌تر در سال ۲۰۱۹ چندین پروژه را برای اخذ آرا به‌صورت الکترونیکی برای انتخابات شهرداری‌ها آزمایش کردند. در کل، ۲۹ شهرستان در پنج ایالت مختلف، اپلیکیشن رأی‌گیری موبایلی «Voatz» را در انتخابات رسمی آزمایش کرده‌اند.

در تمامی مثال‌های ذکرشده، مسئولان برگزاری انتخابات در کمال شگفتی اذعان کردند که به‌کمک بلاک چین، فرایند اخذ و شمارش آرا بسیار آسان‌تر و شفاف‌تر شده است.

از این رو، بسیاری از طرفداران تمرکززدایی خواهان استفاده از فناوری بلاک چین در تمامی انتخابات ایالات متحده شده‌اند.

به‌دلیل عملکرد مطلوب سیستم رأی‌گیری موبایلی، چهره‌های سرشناس سیاسی زیادی لب به تحسین سیستم رأی‌گیری موبایلی مبتنی بر بلاک چین گشوده‌اند که از جمله آنها می‌توان به بردلی تاسک (Bradley Tusk)، کارآفرین، نیکوکار، استراتژیست و بنیان‌گذار بنیاد خیریه تاسک اشاره کرد. همچنین مایک کویین (Mike Queen)، از مقامات ایالتی ویرجینیای غربی و جوسلین بوکارو (Jocelyn Bucaro)، رئیس ستاد انتخابات دنور، از دیگر چهره‌های سرشناسی هستند که از سیستم انتخاباتی موبایلی ابراز رضایت کرده‌اند.

با این حال، نباید فراموش کنیم که ما در عصر دوقطبی‌های اجتماعی زندگی می‌کنیم و بسیاری با رأی‌گیری موبایلی یا بلاک چینی مخالفند. از جمله این افراد می‌توان به جرمی اپستاین (Jeremy Epstein)، عضو انجمن تجهیزات رایانشی کمیته سیاست‌گذاری فناوری ایالات متحده اشاره کرد. نکته قابل‌توجه در این میان، آن است که اپستاین پیش‌تر در تدوین گزارشی با عنوان «رأی‌گیری ایمیلی و اینترنتی: تهدید نادیده‌گرفته‌شده برای امنیت انتخابات» مشارکت داشته است.

در این گزارش که نهادهای مختلفی از جمله بنیاد درد مشترک (Common Cause)، ائتلاف دفاع ملی انتخابات و مؤسسه آر استریت (R Street) در تدوین آن مشارکت داشته‌اند، از رأی‌گیری اینترنتی و بلاک چینی به‌عنوان یکی از اهداف بالقوه حملات سایبری سازمان‌های اطلاعاتی خارجی نام برده و تصریح شده است که انتقال برگه‌های رأی روی اینترنت چه در قالب فکس، ایمیل یا سیستم‌های بلاک چینی می‌تواند خطرناک باشد.

با وجود مزیت‌ها و معایب هر یک از روش‌های سنتی و موبایلی اخذ رأی، آیا راهکاری وجود دارد که بتواند از آرای شهروندان در برابر تقلب صیانت کند؟ در این روش‌ها، چگونه می‌توان رأی‌دهندگان را احراز هویت کرد؟ از چه راه‌کارهایی می‌توان برای اجرای فرایند تأیید هویت در روند اخذ رأی استفاده کرد و این راه‌کارها چگونه عمل می‌کنند؟

آیا بلاک چین راه‌حل مناسبی است؟

اپلیکشین Voatz که پیش‌تر به آن اشاره شد، از همان آغاز کار به‌دنبال آسیب‌پذیری‌ها و نشانه‌های بروز خطر می‌گردد. اگر این اپلیکیشن تشخیص بدهد که یک تلفن همراه به‌خطر افتاده، به کاربر آن اجازه شرکت در رأی‌گیری نمی‌دهد. اگر این اپلیکیشن بتواند از آزمایش‌های امنیتی سربلند بیرون بیاید، رأی‌دهنده به‌راحتی قادر خواهد بود روی گوشی خود و از طریق اثر انگشت یا روش تشخیص چهره، احراز هویت شود.

سپس رأی‌دهنده با ارائه مدارک هویتی خود از جمله گواهینامه رانندگی یا گذرنامه و گرفتن یک سلفی می‌تواند احراز هویت خود را تکمیل کند. درنهایت، او با لمس حسگر اثر انگشت گوشی خود، ثابت می‌کند که گوشی واقعاً در دستان خود او قرار دارد. در این مرحله، اپلیکیشن Voatz، سلفی گرفته‌شده از رأی‌دهنده را با مدارک هویتی وی انطباق داده و پس از بررسی مجدد تمامی اطلاعات ثبت‌شده، تأیید می‌کند که رأی‌دهنده می‌تواند رأی خود را ثبت کند.

علاوه بر این، رأی‌دهندگان می‌توانند از دیگر اپلیکیشن‌ها یا دستگاه‌ها از جمله ساعت هوشمند اپل واچ، گوگل اتنتیکیتور (Google Authenticator) یا یوبی‌کی (YubiKey) برای انجام فرایند احراز هویت خود استفاده کنند. همچنین آنها می‌توانند برای محکم‌کاری بیشتر، از پیامک یا حتی ایمیل برای دریافت کد تأییدیه و احراز هویت خود استفاده کنند.

امنیت سایبری در رأی‌گیری بلاک چینی

از منظر امنیت سایبری، تمام نرم‌افزارها در معرض آسیب‌پذیری هستند و نمی‌توان از احتمال وقوع حملات منع سرویس (Denial-of-Service) در آنها چشم‌پوشی کرد. بنابراین، داشتن روش‌های پشتیبان برای تقویت زیرساخت‌ها جهت جلوگیری از حملات و ایجاد خرابی در سامانه‌های رأی‌گیری، اهمیت بالایی دارد.

در این میان، بخش بلاک چینی سیستم رأی‌گیری الکترونیک با کمترین احتمال بروز نقص‌های امنیتی همراه است. البته بلاک چین، تنها یکی از چندین مؤلفه مؤثر در رأی‌گیری است که شامل مراحل مختلفی از جمله احراز، تأیید و تأمین امنیت هویت است.

بلاک چین در اپلیکیشن Voatz یک هدف ویژه را دنبال می‌کند و آن توزیع داده‌های ثبت‌شدهٔ رأی‌گیری با هدف دشوارکردن حملات از راه دور است. همچنین بلاک چین، امکان حسابرسی مبتنی بر رمزنگاریِ آرا را در اختیار مجریان انتخابات می‌گذارد.

مهم‌ترین خطر امنیتی که رأی‌گیری از طریق بلاک چین را تهدید می‌کند، به بخشی در حوزه انتخاباتی مربوط می‌شود که در آن برگه‌های رأی با یک هش یا کلید رمزنگاری چاپ می‌شوند. این برگه‌ها پس از ذخیره‌شدن در سامانه‌های رأی‌گیری، به‌شکل دیجیتال درآمده و سپس توسط سامانه‌های قرائت‌گر خوانده می‌شوند. در این مرحله، سرنخ فرایند رأی‌گیری در اپلیکشین Voatz از دست خارج می‌شود.

علاوه بر مسائل امنیتی، ابهام دیگری که در رأی‌گیری مبتنی بر بلاک چین مطرح است، چگونگی پردازش آرای تجمیع‌شده و تأیید اصالت برگه‌های رأی در راهکار بلاک چینی است.

به‌عنوان مثال، در اپلیکیشن Voatz، از یک زیرساخت بلاک چینی ۳۲ نودی روی خدمات وب آمازون (Amazon Web Services) و مایکروسافت آژور (Microsoft Azure) استفاده می‌شود که هر یک میزبان ۱۶ نود در سرتاسر خاک ایالات متحده هستند. کلودفلر (Cloudflare)‌ نیز از جمله شرکت‌هایی است که خدمات محافظت در برابر حملات DDoS را ارائه می‌دهد و به‌گفته مدیران اپلیکیشن Voatz، این سامانه با به‌کارگیری رمزگذاری سرتاسر و احراز هویت چندعاملی در نودهای زیرساخت از امنیت خود محافظت می‌کند.

راهکار رأی‌گیری بلاک چینی دیگری در سال ۲۰۱۶ در کلمبیا پیاده شده است. این راهکار با عنوان «رأی‌گیری بلاک چینی در خدمت صلح»، در همه‌پرسی برگزارشده در سال ۲۰۱۶ در کلمبیا از سوی سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی (OECD) به اجرا درآمد. در این راهکار، سازمانی غیرانتفاعی موسوم به بنیاد دموکراسی زمین (Democracy Earth Foundation)، با ایجاد یک پلتفرم بلاک چینی به کلمبیایی‌های مقیم خارج از کشور این امکان را داد تا بتوانند به‌طور نمادین در همه‌پرسی طرح توافق‌نامه صلح میان دولت و نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا (FARC) شرکت کنند. نکتهٔ جالب‌توجه در این میان، امکان ایجاد پوشش دموکراتیک توسط بلاک چین هست.

کلام آخر

مبالغه‌آمیز نیست اگر بگوییم که در آینده‌ای نه‌چندان‌دور، بسیاری از کشورها بلاک چین را یک فناوری ایده‌آل برای برگزاری انتخابات در جوامعی قلمداد خواهند کرد که سریع‌تر از همیشه به سوی دیجیتالی‌شدن حرکت می‌کند.

با تمام این تفاصیل، اگر هم فناوری بلاک چین به بلوغ خود دست پیدا کند و به‌طور مؤثری مشروعیت و صحت سامانه‌های اخذ رأی را بهبود ببخشد، آیا عبور از محدودیت‌ها و موانع فرهنگی و فقر سواد دیجیتالی به‌سادگی امکان‌پذیر خواهد بود؟