کاربرد بلاک چین در رأی‌‌‌گیری چیست؟

در این مقاله با یکی دیگر از کاربردهای بلاک چین که این روزها خیلی مطرح می‌شود و در حقیقت یکی از جذاب‌ترین کاربردهای آن یعنی رأی‌گیری الکترونیکی آشنا می‌شویم.

انتخابات الکترونیکی چیست؟

انتخابات الکترونیکی (E voting)، یک سیستم الکترونیکی است که به کاربران امکان می‌دهد رأی‌‌‌ خود را به صورت کاملا ایمن و محافظت شده ثبت کنند. این فرآیند تنها محدود به ثبت رأی‌‌‌ نبوده و ثبت‌نام نامزدهای انتخاباتی، رأی‌‌‌گیری، شمارش آراء و اعلام نتایج را نیز شامل می‌شود. رأی‌‌‌گیری الکترونیکی، شمارش آراء را تسریع کرده و اگر به درستی پیاده‌سازی شود، قابل ممیزی، قابل اعتماد و شفاف است. به علاوه دسترسی به پلتفرم رأی‌‌‌گیری و مشارکت مردم و نامزدهای انتخاباتی را نیز افزایش می‌دهد. اگر تا به امروز این روش، جایگزین روش سنتی نشده و تنها در انتخابات کوچک و کم اهمیت‌تر به کار رفته به علت چالش‌های امنیتی‌ای است که وجود دارد. به عنوان مثال شما پس از ثبت رأی‌‌‌ نمی‌توانید درستی آن را بررسی کنید چرا که اینکار احتمال فروش و تخلف رأی‌‌‌ را بالا می‌برد. از طرفی رأی‌‌‌ دادن خارج از حوزه رأی‌‌‌گیری، ریسک دستکاری آرا را بالا می‌برد. وقتی فرد رأی‌‌‌‌دهنده به جای اینکه در حوزه‌ی اخذ رأی‌‌‌ حاضر شود، در خانه مانده و از طریق تلفن همراه یا کامپیوتر خود رأی‌‌‌ دهد، احتمال تخلف در فرآیند رأی‌‌‌‌گیری، افزایش می‌یابد. و از آنجایی که هیچ امضایی در کار نیست، این خطر وجود دارد که یک فرد خود را جای دیگری گذاشته و هویت‌ او واقعی نباشد. رأی‌‌‌‌گیری الکترونیکی از خطر دستکاری آرا و فاش شدن پیش از اعلام نتایج نهایی مصون نیست. چالش‌های امنیتی در رأی‌‌‌‌گیری آنلاین بی‌پایان و غیر قابل عبور به نظر می‌رسید تا اینکه انقلابی به نام بلاک چین به وجود آمد.

مشکل دو بار خرج کردن یا همان دو بار رأی‌‌‌ دادن در حوزه‌ی رأی‌‌‌‌گیری آنلاین!

از زمانی که ساتوشی ناکاموتو خالق بیت کوین، مشکل خرج کردن دوباره (Double spending problem) را در ارزهای دیجیتال حل کرد؛ جرقه‌ای در ذهن بشر در حل مسائلی که اینترنت در آنها ناکام مانده بود، روشن شد. یکی از این مسائل، مشکل رأی‌گیری آنلاین بود که همواره به علت چالش‌هایی نظیر امکان وقوع تقلب و ثبت چندین رأی‌ توسط یک شخص محقق نشده است. فناوری بلاک چین راه حل فوق‌العاده‌ای برای حل مشکلات رأی‌گیری اکترونیکی به نظر رسیده و راهی برای مقابله با دستکاری اطلاعات و پایگاهی امن برای رأی‌ دادن با استفاده از تلفن همراه فراهم می‌نماید. شمارش آراء نیز به صورت خودکار انجام می‌شود. به نظر می‌رسد این فناوری ابزار مناسبی برای حفظ شفافیت در فرآیندهای الکترونیکی کمیسیون انتخابات باشد. به علاوه می‌توان از شمارش تمامی رأی‌‌ها اطمینان حاصل کرد. از مزایای به کارگیری بلاک چین در رأی‌‌‌‌گیری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رأی‌‌‌دهندگان می‌بینند که رأی‌‌ آنها شمارش شده و هرگونه دستکاری در آرا قابل مشاهده و پیگیری است.
• دولت و حزب‌های مستقل می‌توانند برای شفافیت بیشتر انتخابات، نتایج آراء را تایید کنند.
• با یک پایگاه‌‌داده‌ی غیرمتمرکز، داده‌های مربوط به آراء در بین سرورها توزیع شده و تخریب و یا تغییر دادن آنها  توسط هک یک سیستم مرکزی، امکان‌پذیر نیست.

استارتاپ‌های رأی‌گیری مبتنی بر بلاک چین این روزها سخت مشغول رفع شک و تردیدی هستند که نسبت به این فضا وجود دارد. فناوری آنها در دنیای واقعی و در انتخابات احزاب سیاسی، اتحادیه‌ها، دانشگاه‌ها و به طور کلی هرجایی که برای برقراری دموکراسی باید نظرات افراد را ثبت کنیم، کاربرد دارد. استارتاپ‌هایی نظیر Votem ،Voatz، Follow my vote ،Boule، Democracy earth و Agora در حال توسعه‌ی سیستم‌های رأی‌گیری مبتنی بر بلاک چین هستند. محبوب‌ترین آنها Voatz است که در ویرجینیای غربی برای رآی دهندگان برون مرزی به کار رفت. این سیستم در تلفن همراه و سرورهای back end تعبیه شده بود و می‌توانست به افراد حتی اگر در یک زیردریایی و یا یک ماموریت دورافتاده در افغانستان بودند امکان شرکت در انتخابات را بدهد. رقیب Voatz، استارتاپ Votem نیز رویکردی محتاطانه پیش گرفته و  بر روی اخذ مجوز انتخابات کمیسون ایالات متحده کار می‌کند. بنیان‌گذاران این استارتاپ ادعا کرده‌اند که تا سال ۲۰۲۰، بیشتر سناریوهای مربوط به  این پروژه، پیاده‌سازی خواهد شد. هر دو بنیانگذار استارتاپ‌های Voatz و Votem معتفدند فناوری بلاک چین به تنهایی، تنها در ذخیره‌ی داده‌های مربوط به رأی‌‌‌گیری کاربرد داشته و استفاده از فناوری‌ای دیگری در کنار آن اجتناب‌ناپذیر است. به عنوان مثال برای شناسایی هویت رأی‌‌‌دهندگان از تشحیص چهره (Face recognition) و یک شناسه‌ی دولتی (Government ID) استفاده می‌شود. البته این دو مورد تنها راه‌حل موجود نبوده و روش‌های متعددی وجود دارد. به عنوان مثال در رأی‌‌گیری غیابی در ایالت‌های اوهایو و موناتو رأی‌‌دهندگان برای تشخیص هویت تنها ۴ رقم آخر کد امنیتی ملی را درج  کردند.

ریسک‌ها و چالش‌های رأی‌‌‌‌گیری مبتنی بر بلاک چین

متیو گرین (Matthew Green)، پروفسور رمزنگاری دانشگاه پرینستون نگرانی‌های بسیاری در خصوص رأی‌‌گیری با فناوری بلاک چین دارد. نخست اینکه این فرآیند بر کامپیوترها به جای انسان‌ها متکی است. ثانیا اگر مثلا من بتوانم از اینکه رأیم به درستی ثبت شده اطمینان حاصل کنم، بنابراین هر فرد دیگری نیز قادر به دیدن انتخاب من بوده و این می‌تواند منجر به سوء استفاده برای رأی‌‌ اجباری شود. آکادمی ملی، علوم پایه، مهندسی و پژشکی ایالات متحده که گروهی متشکل از محققان برتر این کشور را داراست، طی گزارشی در ۶ سپتامبر انتخابات مبتنی بر بلاک چین را رسما رد کرد:

با وجود اینکه بلاک چین یک صندوق رأی‌‌ تغییرناپذیر به نظر می‌رسد اما نخست باید مشکلات امنیتی بنیادین در رأی‌‌‌گیری را حل نماید و بدون شک این فناوری آسیب‌پذیری‌های امنیتی اضافی‌ای به سیستم تحمیل می‌کند. اگر یک بدافزار در سیستم رأی‌‌‌دهنده، رأی‌‌ او را پیش از ذخیره شدن بر روی بلاک چین دستکاری کند، تغییرناپذیری بلاک چین در آزمون فراهم آوردن یکپارچگی مطلوب شکست خورده و رأی‌‌‌دهنده نیز از این تغییر هیچ‌گاه باخبر نمی‌شود.

پروژه‌های رأی‌‌‌‌گیری مبتنی بر بلاک چین در دنیا چگونه مشکل تشخیص هویت رأی‌‌‌‌دهنده را حل کرده‌اند؟

چندی پیش امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات در توییت خود چنین نوشت:  ما ابتدا نگاهی به پروژه‌های رأی‌‌‌گیری مبتنی بر بلاک چین  در سراسر دنیا انداختیم و نقاط قوت و ضعف سیستم‌های موجود را بررسی کردیم. به عنوان مثال، چندی پیش خبری داشتیم مبنی بر آنکه مسئولین شهر زوگ در سوئیس در نوامبر ۲۰۱۷ از برنامه خود برای راه‌اندازی یک سیستم رأی‌‌گیری مبتنی بر بلاک چین خبر دادند که در آن شهروندان می‌توانند با استفاده از شناسه‌ی دیجیتالی خود و تلفن‌‌های همراهشان در رأی‌گیری شرکت کنند. در این رأی‌‌‌گیری از یک سیستم EID مبتنی بر بلاک چین برای اخذ آراء رفراندوم استفاده شده بود. در خبری دیگر گفته شده بود که کشور ژاپن قصد دارد سامانه‌ی رأی‌‌‌گیری مبتنی بر بلاک چین را در شهر تسوکوبا در استان ایباراکی به اجرا در بیاورد این سامانه قرار بود برای شناسایی هویت رأی‌‌‌ دهنده، متکی به کارت‌های مخصوص شهروندان ژاپنی باشد که معادل کارت‌های تأمین اجتماعی شهروندان دیگر کشورها است. چون برخی از افراد رمز عبور مخصوص خود را فراموش کرده بودند، امکان رای دادن نداشتند. علاوه بر این، پس از دادن رای، نمی‌توان از ثبت شدن یا عدم ثبت شدن آن اطمینان پیدا کرد؛ سازندگان این سامانه تاکنون نگفته‌اند که دقیقاً به چه نحوی می‌خواهند جلوی تقلب در رأی‌‌‌گیری را بگیرند. یکی از مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید، استفاده افراد از کارت تامین اجتماعی دیگران است. خبر دیگری داشتیم راجع به رأی‌‌‌گیری با فناوری بلاک چین در آمریکا راجع به این مساله که سربازان آمریکایی بتوانند با استفاده از تلفن همراه هوشمند خود در هر نقطه از جهان رأی بدهند. به همین منظور یک برنامه ویژه تلفن همراه هم طراحی خواهد شد و آرای ثبت شده در قالب فناوری بلاک چین ثبت و ذخیره می شود تا امکان تقلب و دستکاری در آنها به حداقل برسد.

رأی‌‌‌دهندگان برای استفاده از این برنامه تلفن همراه، باید عکسی از خود را به عنوان شناسه هویتی مورد تایید دولت ثبت کنند و سپس در زمان اقدام به رأی‌‌‌گیری یک ویدئوی سلفی از خود در برابر دوربین گوشی تهیه و ارسال کنند. برنامه یادشده عکس قبلی را با این ویدئو مطابقت می دهد و از هویت فرد داوطلب اطمینان حاصل می‌کند. در ادامه داوطلب می تواند به فرد یا افراد موردنظرش رای بدهد.

در رأی‌گیری که در سیرالئون مبتنی بر بلاک چین برگزار شد، رأی‌‌دهندگان به شیوه‌ی سنتی رأی‌ داده و سپس از بلاک چین استفاده کردند تا این رأی‌‌ها را ثبت کنند و این یک پیاده‌سازی واقعی از پلتفرم   رأی‌گیری  مبتنی بر بلاک چین نبود.

ضرورت ناشناس ماندن شخص رأی‌دهنده:

یکی از الزامات رأی‌گیری، ناشناس ماندن شخص رأی‌‌دهنده است. هیچ کس نباید قادر باشد رأی‌ دیگری را ببیند. از سویی برای اینکه شهروندان قادر باشند رای دهند باید واجد شرایط بوده و به متدی برای احراز صلاحیت نیاز داریم. برقراری این دو در کنار هم ایجاد چالش می‌کند. زمانی که این فرایند روی بلاک چین انجام شود ما انتظار داریم برای مثال شخص A، رای مربوط به خود را ببیند اما شخص دیگری نتواند رای او را تشخیص دهد. برگزاری انتخابات به این شکل عادلانه خواهد بود. برقراری عدالت و دموکراسی در انتخابات مساله‌ی بسیار پیچیده ای است. حتی بهترین و هوشمندترین ساختار بلاک چین در دنیا نیز نمی‌تواند جلوی اقدام فردی با اسلحه‌ای بالای سرش و تهدید به رای دادن را بگیرد. می‌دانیم که فناوری بلاک چین پرکاربرد است چراکه سیستم توزیع شده‌ای است که ناظران بین‌المللی و اشخاص ثالث علاقه‌مند می‌توانند یک کپی از داده‌ها را دریافت کنند و درستی آنها را تایید نمایند. اما این تنها نیمی از مشکل است و نیمه‌ی دیگر ماشین‌هایی هستند که شما رای تان را با آنها ثبت می‌کنید. فرآیند ثب رای، حق قانونی و حق رای دادن از جمله چالش‌های رای‌گیری با بلاک چین است که کمتر بدان توجه شده است با این وجود کشورهایی همچون برزیل به دنبال راه حلی برای رای گیری با بلاک چین می‌گردند. این کشور قصد دارد داده‌های مربوط به رای گیری را در بلاک چین اتریوم ذخیره کند. این کار بسیار سختی است چراکه اطلاعات مربوط به ۱۴۵ میلیون نفر باید جمع‌آوری و تایید گردد. اگر شهروندان خودشان بخواهند هویت‌شان را تایید کنند، مشکلاتی نظیر دزدیدن هویت پیش میآید. اگر اطلاعات شهروندان به سرقت رود، یک نفر می‌تواند خود را به جای دیگری بگذارد و با مشکل تایید هویت روبه رو خواهیم شد.

مشکل مقیاس‌پذیری بلاک چین در رای‌گیری‌های وسیع

یکی از چالش‌های دیگر، مقیاس‌پذیری بلاک چین زمانی که نیاز داریم میلیون‌ها رای را پردازش کنیم است. زمانی که قیمت بیت کوین در دسامبر ۲۰۱۷، به ۲۰۰۰۰ دلار رسید. تراکنش‌های آن به دلیل ازدیاد افرادی که قصد خریدو فروش داشتند، بسیار کند شده بود. اگر این اتفاق در مورد رأی‌‌گیری بیفتد، مشکلات زیادی بروز می‌کد چراکه نتایج آرا باید در ظرف چند ساعت مشخص گردند. بلاک چین واقعا به سختی مقیاس‌پذیر می‌شود. طبق آمار، تراکنش‌های بیت کوین هر ۷ ثانیه یکبار انجام می‌شوند و اگر شما از آن برای رأی‌‌‌گیری استفاده کنید باید به جای مرای گیرییلیون‌ها شرکت کننده از هزاران نفر رای بگیرید و این مشکل‌ساز می‌شود. به عنوان مثال اگر بخواهیم با بلاک چین بیت کوین از ۳۵ میلیون نفر رای بگیریم با فرض اینکه هر ۷ ثانیه یک بار یک تراکنش پردازش می‌شود، ۵۵ روز شمارش آرا به طول مینجامد و این از فرایند سنتی به مراتب بدتر است. یکی از بخش‌هایی که بلاک چین می‌تواند به انتخابات کمک کند، شفافیت است نه فقط به این دلیل که دفتر کل توزیع شده قابل مشاهده است بلکه استارتاپ‌هایی که نیز در این حوزه فعالیت می‌کنند فرصت انتشار کد خود را به صورت منبع باز و تشریح اینکه سیستمشان دقیقا چگونه کار می‌کند را پیدا می‌کنند.

کلام آخر

بلاک چین نیز مانند سایر تکنولوژی‌های نوظهور دیگر قرار نیست تمامی مشکلات مربوط به رأی‌گیری آنلاین را رفع کند. اگر چالش‌های مربوط به ناشناس ماندن هویت رأی‌دهنده و تصدیق هویت او برطرف گردد، به کارگیری آن مزیت‌هایی همچون ثبت دقیق اطلاعات و عدم امکان دستکاری آنها را در پی خواهد داشت. بلاک چین امروز مانند اینترنت در سال‌های ۱۹۹۳ است. در آن زمان همه‌ی افراد قصد ورود به این حوزه را داشتند. ۱۰ سال طول کشید تا کاربردهای واقعی آن مشخص شوند و بسیاری با سرمایه‌گذاری‌های بی‌مهابانه در آن فضا غرق شدند. بلاک چین نیز درست در همین فضا قرار دارد تازه واردان محدودی به آن ورود کرده‌اند اما  هنوز ورودکننده‌های نهایی ای که بر بازار چیره شده و بقیه ی رقبا را مغلوب می‌کنند ظهور نکرده‌اند. با توجه به این مساله که دولت‌ها همیشه برای ورود به یک نوآوری، آهسته عمل می‌کنند، به نظر می‌رسد انتخابات ملی مبتنی بر بلاک چین چندین سال طول بکشد. چنین سیستمی پیش از آن که بتواند در مقیاس ملی پیاده‌سازی شود به آزمایشات گسترده‌ای نیاز دارد چراکه انتخابات ملی یک کشور مساله‌ای نیست که بتواند با شکست یک فناوری دچار آسیب شود.