پرونده ویژه: گسترش استخراج ارز دیجیتال در ایران؛ تهدید یا فرصت؟

دیدگاه‌های مختلفی درمورد استخراج ارزهای دیجیتال وجود دارد؛ برخی معتقدند که سهم برق آنها است که در تابستان به یغما می‌رود و برخی‌ هم به ماینینگ ارزهای دیجیتال به شکل فرصتی نگاه می‌کنند که ایران نباید در شرایط کنونی‌اش از دست بدهد، سودهای شخصی که افراد می‌توانند از این حوزه کسب کنند هم جای خود را دارد. وب‌سایت ارزدیجیتال نظر کارشناسان این حوزه را جویا شده است و در این مطلب به‌طور مفصل نظرات مخالف و موافق را آورده، تاریخچه و جنبه‌های مختلف این صنعت جدید را مورد بررسی قرار می‌دهد. احتمالا در پایان این مطلب خودتان می‌توانید تصمیم بگیرید که با استخراج موافق هستید یا مخالف. 

۲ نگرانی مهم مقامات مسئول و عکس‌العمل آنها در هفته‌های اخیر

این روزها که قیمت بیت کوین با رشد ناگهانی مواجه شده است و همه جا صحبت است که اگر بیت کوین خریده بودیم چقدر سود می‌کردیم، فضای استخراج ارزهای دیجیتال هم در ایران به شدت تحت تاثیر انتقادات و فشار مقامات قانون‌گذار قرار گرفته است. مصرف بالای برق استخراج و قاچاق دستگاه‌های ماینر دو موضوع اصلی برای نگرانی مقامات حاکمیتی و به‌خصوص وزارت نیرو هستند.

پیشنهاد برای افزایش تعرفه برق ماینرها، جمع‌آوری دستگاه‌های ماینر و انشعابات برق ماینرها در چندین استان، اعلام ممنوعیت خرید و فروش دستگاه‌های استخراج توسط دادگستری یزد و پلمپ مراکز استخراج بیت کوین از جمله اقداماتی هستند که در چند هفته گذشته برای مقابله با ماینینگ در ایران صورت گرفت.

یبایید ابتدا تاریخچه‌ایی مختصر از استخراج ارز دیجیتال در ایران را بررسی کنیم و سپس طی مصاحبه با چند نفر از کارشناسان مطرح این حوزه، به سوالات و ابهامات اساسی در این باره پاسخ دهیم.

تب استخراج بیت کوین در ایران از زبان‌ ماینرهای تازه‌کار و حرفه‌ای

این روزها تب استخراج بیت کوین در ایران مثل روزهای تابستانی‌مان به شدت داغ و ملتهب است. برق ارزان، وضعیت بد صنایع و اشتغال و افت ارزش پول ملی دست به دست هم داده‌اند تا استخراج بیت کوین در ایران بسیار سودآور باشد، یا حداقل این‌گونه به نظر برسد.

از ماینر تازه‌کاری که نخواست نامش فاش شود، پرسیدیم که دلیل ماینر شدنت چیست؟ در پاسخ گفت:

۵۰ میلیون تومان پول داشتم که می‌خواستم خودرو بخرم و در یکی از سرویس‌های سفارش تاکسی اینترنتی کار کنم. در عوض با آن پول دستگاه ماینر خریدم و حالا با کار بسیار کمتر، سود چند برابری کسب می‌کنم.

البته نظر ماینرهای با تجربه چیز دیگری بود. آنها هزینه‌های بالای نگهداری، تجهیزات و … را عاملی مهم و تاثیرگذار در میزان موفقیت و سوددهی این فعالیت اقتصادی می‌دانند که معمولا در ابتدای کار به آن توجه زیادی نمی‌شود.

در همین رابطه یک ماینر حرفه‌ای چنین بیان می‌کند:

بعضی‌ها با شنیدن میزان درآمدی که هر دستگاه می‌دهد، فکر می‌کنند می‌توانند صرفا با «خوابیدن» ثروتمند شوند، اما به هیچ عنوان این‌طور نیست و هر کسب‌وکاری ریسک‌ها ، مشکلات و هزینه‌های خاص خودش را دارد.

بازگشت سریع سرمایه ماینینگ بیت کوین در ایران و شاید تصورات مردم از آسان بودن این کار نسبت به کارهای دیگر، باعث شده است تا هر روز شاهد افزایش تعداد استخراج‌کنندگان کوچک و بزرگ در کشورمان باشیم.

استخراج به‌‌صرفه‌ی بیت کوین از طریق دستگاه‌های استخراج به‌نام ای‌سیک (ASIC) انجام می‌شود. این دستگاه‌های استخراج معمولا تولید کشور چین هستند و حتی قدیمی‌ترین مدل‌های این دستگاه‌ها که در اغلب کشورهای جهان دیگر کارآمد نیستند، در ایران همچنان سودآوری دارند.

یک ماینر اروپایی که برای سرمایه‌گذاری به ایران آمده بود، در گفتگو با نیویورک تایمز درباره یک دستگاه قدیمی استخراج بیت کوین می‌گوید:

فکر می‌کنم اینجا آخرین نقطه‌ی کره زمین است که این دستگاه‌ها هنوز در آن سودآوری دارند.

اداره گمرک ایران واردات دستگاه‌های استخراج را ممنوع کرده است و این دستگاه‌ها عمدتا به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند. همین باعث شده که قانون، حق ضبط و توقیف این دستگاه‌ها را داشته باشد. نظارت درستی هم بر خرید و فروش دستگاه‌های استخراج وجود ندارد که در نتیجه شاهد فعالیت گسترده دلال‌ها و فروش دستگاه‌های دست دوم و قدیمی با قیمت‌های بالا در ایران باشیم.

داستان استخراج بیت کوین در ایران

استخراج بیت کوین در ایران احتمالا از خیلی سال‌های پیش یعنی حتی قبل از سال ۲۰۱۳ هم انجام می‌شد اما بدون شک، شکوفایی آن در سال ۹۶ اتفاق افتاد.

سال ۲۰۱۷، مصادف با سال ۹۶ شمسی، سالی بود که قیمت بیت کوین به شدت بالا رفت و افراد زیادی درباره آن آگاهی پیدا کردند. از سوی دیگر، در ایران قیمت دلار به دلیل اعمال تحریم‌های جدید و خروج آمریکا از برجام سیر صعودی پیش گرفت و تا چند برابر افزایش قیمت پیدا کرد.

افزایش شدید قیمت جهانی بیت کوین و قیمت دلار در ایران باعث شد تا قیمت ریالی این ارز دیجیتال به شدت افزایش یابد.

زمانی که قیمت جهانی بیت کوین ۲۰,۰۰۰ دلار بود، قیمت ریالی آن حدود ۱۰۰ میلیون تومان بود و در زمان نگارش این گزارش که قیمت جهانی بیت کوین حدود ۱۲,۰۰۰ دلار است، قیمت ریالی آن حدود ۱۶۰ میلیون تومان است. این ارقام نشان می‌دهند که بالا رفتن قیمت دلار در ایران چه تاثیری قابل‌توجهی بر قیمت ریالی بیت کوین گذاشته است.

از سوی دیگر قیمت برق، مخصوصا برق صنعتی در ایران نسبت به افزایش قیمت دلار، افزایش چندانی پیدا نکرد و همین باعث شد قیمت دلاری برق در ایران تا حد زیادی ارزان‌تر شود.

طبق گزارش کوین‌دسک، در سال ۲۰۱۸ که قیمت بیت کوین سقوط شدیدی را تجربه کرده بود، در بعضی از کشورها سودآوری ماینینگ به نزدیک صفر رسید. این در حالی بود که در ایران هنوز استخراج بیت کوین سودآور بود و ماینرهای خارجی زیادی (عمدتا چینی) را به سمت خود جلب کرد. تمام این عوامل ایران را به بهشتی برای ماینرها تبدیل کردند و تب ماینینگ در ایران با یک شیب تند شدت گرفت.

موضع‌گیری‌ها از مثبت به منفی گرایید

موضع دولت و نهادهای تنظیم کننده درباره ماینینگ در ابتدای تب ماینینگ اصلا منفی نبود و حتی رو به مثبت شدن پیش‌ می‌رفت.

در ۱۳ شهریور ۹۷، ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، از پذیرفته شدن استخراج ارزهای دیجیتال به عنوان صنعت توسط دولت خبر داد. چندی بعد در ۲۵ شهریور ۹۷ هم فیروزآبادی از آزاد شدن واردات دستگاه‌های استخراج خبر داد.

همچنین در هفتم آذر ماه ۱۳۹۷، سعید مهدیون، معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفتگویی با خبرگزاری مهر اعلام کرد: به‌زودی با مصوبه‌ای که دولت با همکاری مرکز ملی فضای مجازی تنظیم می‌کند، فعالیت استخراج کنندگان پول دیجیتال و صرافی‌های الکترونیکی ارز دیجیتال قانونی می‌شود، اما تا این لحظه که چنین اتفاقی رخ نداده است.

فضای قانونی بیت کوین و به طور کلی ماینینگ در سال ۹۷ رو به مثبت شدن بود اما با فرا رسیدن سال ۹۸ و نزدیک شدن به فصل گرما، کم کم فضای حاکمیتی روی مخالف خود را به استخراج ارز دیجیتال در ایران نشان داد.

به گفته برخی از مسئولین تنظیم‌کننده قانون، استخراج بیت کوین در ایران به حدی گسترش یافته است که در سازمان‌های دولتی و صنعتی از جمله دامداری‌ها، مدارس و حتی مساجد هم استخراج بیت کوین صورت می‌گیرد.

وزرات نیرو می‌گوید که انشعابات غیرمجاز و استفاده از برق صنعتی و «یارانه‌ای» برای ماینینگ، شبکه برق را با مشکل مواجه خواهد کرد. این نهاد اخیرا پیشنهاد کرده است که برای استخراج ارزهای دیجیتال تعرفه برق صادراتی در نظر بگیرند که منتظر نظر دولت است.

همچنین موضوع قاچاق دستگاه‌های استخراج هم موضوع دیگری است که می‌تواند بهانه‌ای برای سرکوب ماینینگ در ایران باشد.

مقامات مختلف دولتی و حاکمیتی ایران هم دید مثبتی درباره استخراج بیت کوین ندارند. در هفته‌های اخیر، نمایندگان مجلس، مسئولین ارشد حکومتی و مسئولین وزارت نیرو هر کدام در اظهاراتی مشابه، به استخراج بیت کوین در ایران نقدهای زیادی وارد کرده‌اند.

همچنین خبرگزاری‌های مشهور فارسی‌زبان، هر کدام آمار مختلفی از میزان درآمد و مصرف برق استخراج بیت کوین منتشر کرده‌اند که صحت و درستی آنها را در ادامه از زبان کارشناسان بررسی می‌کنیم.

چند مورد از آمار سوددهی یا مصرف برق استخراج بیت کوین در خبرگزاری‌های فارسی

استخراج ارز دیجیتال در ایران: سرکوب بدترین راه‌حل ممکن است

برای شفاف شدن موضوع استخراج در ایران و بررسی این موضوع که آیا ماینینگ به طور کلی برای ایران مفید خواهد بود یا خیر، با ۵ کارشناس مطرح این حوزه یعنی عباس آشتیانی، سعید خوشبخت، امید علوی، امیرحسین سعیدی نائینی و محمدجواد صمدی راد به گفتگو نشستیم.

       • امید علوی:‌ ماینر حرفه‌ای

امید علوی – ماینر حرفه‌ای

امید علوی، یکی از ماینرهای حرفه‌ای ایران، با سابقه‌ی چند سال فعالیت و کار گسترده است. او حوزه ماینینگ به‌خصوص‌ در ایران را به خوبی می‌شناسد و از کارشناسان مطرح این فضا به حساب می‌آید. امید علوی می‌گوید:

• استخراج بیت کوین به سود ایران است؛
• استخراج برای ایران دو تهدید دارد که حل شدنی هستند؛
• علت قاچاق دستگاه‌ها تصمیم گمرگ است؛
• ماینینگ در ایران خیلی هم ارزان نیست؛
• برق خانگی و کشاورزی آسیبی از ماینینگ نمی‌بینند؛
• مقایسه هزینه ماینینگ با بقیه کشورها؛
• قیمت تمام شده استخراج یک بیت کوین در ایران چقدر است؛
• بزرگ‌ترین مشکل برق، توزیع نامناسب آن است؛
• بحران را تبدیل به فرصت کنید.

۱. استخراج بیت کوین به سود ایران است

اولین و بزرگترین سودی که ماینینگ در این شرایط بحرانی تحریم‌ها می‌تواند برای ایران داشته باشد، تبدیل منابع خامی همچون گاز به ارزهای دیجیتال است، در صورتی که ما برای صادرات، فروش و انتقال پول این مواد خام دچار مشکلات جدی هستیم.

دومین فرصت استخراج ارز دیجیتال، اشتغال‌زایی آن است. صرفا برای نگهداری دستگاه‌های یک فارم ۱٠٠٠ ماینری، حداقل ۲ نفر در ۳ شیفت یعنی ۶ نفر به صورت مستقیم و مداوم و حدود ۳ نفر بصورت پاره وقت برای نگهداری از تجهیزات برقی و کولینگ سیستم مشغول به‌کار می‌شوند. این آمار بدون در نظر گرفتن اشتغالی است که برای ساخت زیرساخت‌ها و تجهیزات یک فارم ایجاد می‌شود.

سومین مزیت استخراج بیت کوین، پیشرفت تکنولوژیک است. با توجه به شروع انقلاب نوظهور بلاک چین و توانایی‌ها و پتانسیل‌های کشور برای پیشبرد پروژه‌های بلاک‌چینی می‌توان از قدرت ماینرهای داخلی استفاده نمود و از این رو شاهد رشد چشمگیر استارتاپ‌های مبتنی بر بلاک چین و حتی رمزارزهای ایرانی بود.

چهارمین مزیت ماینینگ قدرت استراتژیکی است که با خود به دنبال دارد. با استفاده از ظرفیت‌های موجود و این فرصت ایجاد شده، تبدیل شدن کشور به هاب ماینینگ می‌تواند قدرت استراتژیک مناسبی را در اختیار ایران قرار دهد، کافیست با تغییر رویکرد از برخورد قهری به مدیریتی، این قدرت را برای کشور خودمان ایجاد کنیم.

۲. استخراج برای ایران دو تهدید دارد؛ حل شدنی هستند

بزرگترین و جدی‌ترین، اما به همان اندازه قابل حل‌ترین چالش، شبکه انتقال برق است. در کشور حدودا ۳ ماه از سال ما با کمبود تولید برق (تقریبا ۸٠٠٠ مگاوات) نسبت به مصرف روبه‌رو هستیم. اما در ۹ ماه سال با تولید بیشتر از ظرفیت انتقال و سقف ذخیره رو به رو هستیم که در این شرایط شرکت توزیع برق به تولیدکنندگان خود دستور خاموش کردن ژنراتورهای نیروگاه‌ها را می‌دهد، چون شبکه تحمل ظرفیت تولیدشده را ندارد.

با توجه به اختلاف قیمت ریال و دلار، ایران برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی بسیار جذاب است، از این رو با جهت‌دهی این سرمایه‌ها و تشویق به ترکیب تولید برق با صنعت ماینینگ می‌توان مشکل کمبود برق را به راحتی جبران نمود. این تجربه شخصی بنده بعد از مذاکره با بیش از ۵٠ گروه و شرکت خارجی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران است. حتی آنها حاضر به تولید برق برای استفاده ۸٠ درصدی برای استخراج و تحویل ۲٠ درصد آن به شبکه برق هم هستند اما تا به امروز زمینه‌ی قانونی و بستر مناسبی برای جذب این سرمایه‌ها فراهم نشده است.

تهدید دوم به نظرم اقتصاد ضعیف و آسیب‌دیده‌ی ما است که اگر دولت‌مردان ماینینگ را آزاد کنند احتمال هجوم بخش قابل‌توجهی از سرمایه و صنایع به سمت استخراج ارزهای دیجیتال وجود خواهد داشت. کافیست کشور ما همانند چین و روسیه مکان‌های مناسب و مشخصی را برای استخراج مشخص کند، که هم از نظر محیط‌ زیست و هم کنترل پراکندگی ماینرها مفید باشد.

۳. علت قاچاق دستگاه‌ها تصمیم گمرگ است

تصویری از توقیف دستگاه‌های استخراج بیت کوین توسط پلیس

در مورد قاچاق بودن دستگاه‌های ماینر باید بگویم که بعد از اعلام بخش‌نامه‌ گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۷ مبنی بر ممنوعیت ورود ماینرها، تقریبا تمامی دستگاه‌های استخراج بیت کوین یا اسیک ماینرها به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند، اما دستگاه‌ها یا ریگ‌های ماینری که ارزهایی مثل اتریوم را استخراج می‌کنند، در داخل بازار به‌صورت قانونی تهیه می‌شوند.

باید به این موضوع اشاره کنم که ممنوع کردن واردات ای‌سیک‌ها درآمد گمرکی حاصل از این دستگاه‌ها را به جیب قاچاق‌چیان و بازار سیاه روانه کرد و باعث بروز کلاه‌برداری‌های بسیار زیادی شده چون در صورت کلاهبرداری یا حتی دزدی، هیچ‌کس تمایل به شکایت برای بازپس‌گیری یک دستگاه قاچاق‌شده را ندارد.

۴. ماینینگ در ایران خیلی هم ارزان نیست

برق در ایران نرخ پایینی دارد ولی باید موارد زیر را در نظر گرفت:

ایجاد زیرساخت برای هر یک مگاوات حدودا یک میلیارد تومان هزینه دارد. برق با ریال پرداخت می‌شود اما خرید ترانسفورماتورها، کابل‌ها، پدهای خنک‌کننده فنلاندی، آهن‌آلات و … همه بر اساس دلار است. همه به هزینه‌ی پایین برق نگاه می‌کنند اما محاسبه هزینه‌ی دستگاهی را که در چین ۳٠٠ دلار فروش می‌رود و ۶٠٠ دلاری به دست ما می‌رسد نمی‌کنند. شاید برق ارزان باشد اما بقیه اقلام چندین برابر کشور های دیگر است.

۵. ماینینگ آسیبی به برق خانگی و کشاورزی نمی‌رساند

بعضی اوقات حرف‌های خنده داری همچون به تاراج رفتن برق‌های خانگی و کشاورزی به گوش می‌رسد. اما واقعیت این است که برق خانگی ۲۵ آمپر بیشتر نیست؛ یعنی اگر ۲ دستگاه s۹ روشن کنید دیگر امکان استفاده از اتو یا چای‌ساز در خانه را نخواهید داشت، همچنین باید با مشکل صدای زیاد ۷۵ دسی‌بل دستگاه‌ها هم دست و پنجه نرم کنید.

درمورد مشترکین کشاورزی هم دستیابی به اشتراک بالای ۲٠٠ آمپر به سختیِ پیدا کردن سوزن در انبار کاه است، چون مصرف یک واحد کشاورزی را معادل یک پمپ آب در نظر می‌گیرند.

پس عمده مصرف برق ماینینگ، در واحدهای صنعتی صورت می‌گیرد که به دلیل رکود اقتصادی بدون استفاده مانده‌اند و با نرخ حدود ۸٠ تا ۱۲٠ تومان برق مصرف می‌کنند. حالا به این اعداد پول پیش ۱٠٠ میلیونی و اجاره ۳٠ تا ۶٠ میلیون تومانی را هم اضافه کنید و سر انگشتی پول زیر ساخت را هم اضافه کنید. آخر سال هم درگیری با مالیات و بیمه بماند.

۶. مقایسه هزینه ماینینگ با بقیه کشورها: ماینرها را فراری ندهیم

برای روشن شدن فاصله قیمت ماینینگ در ایران با نرخ برق ۱۵٠ تومان برای شما مثال می‌زنم. برای نگهداری دستگاه S۹ با احتساب ۱٫۴ کیلووات مصرف برق قیمت‌های زیر گرفته می‌شود:

• چین ۳۷ دلار
• روسیه ۳۹ دلار
• ایران ۳۲ دلار

حالا با بالا بردن نرخ برق تنها اتفاقی که می‌افتد خروج ماینرها از ایران و کوچ آنها به کشورهایی مانند گرجستان و قزاقستان که حتی تسهیلات بانکی هم برای ماینرها در نظر می‌گیرند است و دیگر نیاز به پرداخت هزینه‌های گزاف قاچاق حداقل ۶٠ دلاری برای هر دستگاه و تحمل این ریسک‌ها وجود نخواهد داشت.

۷. قیمت تمام شده استخراج بیت کوین در ایران چقدر است؟

این دوستان و کارشناسانی که نرخ تمام شده بیت کوین را مصرف یک سال ۲۷ خانه یا ۱۲٠ بشکه نفت اعلام می‌کنند، هیچ شناخت عملی یا دقیقی از ماینینگ ندارند. در محاسبه قیمت تمام شده‌ی استخراج یک بیت کوین متغیرهایی چون قیمت دستگاه، نوع دستگاه، سختی شبکه، قیمت بیت کوین، هزینه‌ی برق و مدت زمان استخراج یک بیت کوین در بازه زمانی مشخص را در نظر می‌گیرند. پس محاسبه قیمت دقیق استخراج یک بیت کوین غیرممکن است.

با محاسبه ما در ماه اردیبهشت سال ۹۷ با در نظر گرفتن برق ۱٫۵ سنتی، اگر قیمت بیت کوین به زیر ۲۸٠٠ دلار می‌آمد، ماین صرفه نداشت و ما هم همچون اروپا و آمریکا باید کلیدها را پایین می‌دادیم و منتظر بالا رفتن قیمت بیت کوین می‌ماندیم.

۸. بزرگ‌ترین مشکل برق توزیع نامناسب آن است

بزرگ‌ترین مشکل برق ایران عدم توزیع درست توسط شرکت توزیع برق است. مثلا اگر قرار باشد سالی ۱٠ تا پست ۶۳ احداث شود، فقط ۱ عدد آن ‌هم با تجهیز ضعیف راه‌اندازی می‌کنند. بعد ظرفیت این پست کلا ۲٠٠ مشترک خواهد بود. و ۳٠٠ انشعاب می‌فروشند که پول بیشتری بگیرند. وگرنه اگر انشعاب درست فروخته شده باشد، نباید مشکل قطعی برق داشته باشیم. چون مشترک‌ها به دلیل داشتن فیوز سر راه کنتور نمی‌توانند بیشتر از ظرفیت بکشند و در اکثر مواقع کمتر از یک سوم ظرفیت را مصرف می‌کنند.

پس چرا برق کم می‌آوریم و خاموشی داریم؟ چون شرکت توزیع به تعهد خودش که بابتش از مردم پول می‌گیرد عمل نمی‌کند.

۹. بحران را تبدیل به فرصت کنید

امیدوارم مسئولین از فرصت‌هایی که تبدیل به بحران و تهدید کردند، درس خوبی گرفته باشند. بحران‌هایی مثل شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص تلگرام، بحران IPTV و VOD که با متوقف کردن این پروژه‌ها مخاطب‌های تلویزیون ایرانی را به ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیگانه سوق دادند و امروز با صرف هزینه‌های گزاف به دنبال جذب مخاطب برای شبکه‌های اجتماعی داخلی و تلویزیون‌های اینترنتی ایرانی هستند.

کافیست نهادهای قانون‌گذاری همچون مجلس و شورای عالی فضای مجازی با رویکردی سازنده با نهادهای امنیتی و وزارت نیرو همکاری کنند و در جهت استفاده از این فضای ایجاد شده برای رقابت در صنعتی باشند که کشوری همچون آمریکا در آن از چین و روسیه عقب مانده است. ما می‌توانیم با استفاده از پتانسیل‌های خود جایگاه مناسبی را در صنعت داشته باشیم.

       • عباس آشتیانی: کارشناس ارزهای دیجیتال و بلاک چین

عباس آشتیانی – کارشناس ارزهای دیجیتال و بلاک چین

عباس آشتیانی از چند سال پیش زمانی که کمتر کسی در ایران درباره بیت کوین چیزی می‌دانست، فعالیت گسترده‌ی خود در زمینه ارزهای دیجیتال و بلاک چین را آغاز کرده است. او هم‌اکنون به عنوان یکی از کارشناسان مطرح این حوزه به شمار می‌آید.

عباس آشتیانی می‌گوید:

• اعلام صنعت شدن ماینینگ باعث هجوم سرمایه‌گذاران شد
• تعلل در تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری به بخش خصوصی آسیب زد
• ماینینگ فرصت منحصربه‌فردی برای ایران است
• همه دستگاه‌ها قاچاق نیستند
• ماینینگ دلیل پیک مصرف برق نیست
• صنعت برق به شدت به بخش خصوصی بدهکار است
• ماینرها پول مفت در نمی‌آورند؛ تعرفه برق صادراتی منصفانه نیست
• سرکوب استخراج باعث زیرزمینی شدن آن می‌شود
• صنعت استخراج هم مثل فولاد و آهن ارزآوری خواهد داشت
• خواستیم ماینینگ به نفع سرمایه‌گذاران داخلی باشد

۱. اعلام صنعت شدن ماینینگ باعث هجوم سرمایه‌گذاران شد

ویدئوی مربوط به صنعت شدن ماینینگ، با توجه به اینکه کلماتی مثل دولت، صنعت و ماینینگ را در خود داشت، باعث شد تا سرمایه‌گذاران زیادی به سمت آن بروند.

۲. تعلل در تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری به بخش خصوصی آسیب زد

از همان ابتدا موانع و مشکلات عجیب و غریب زیادی سر راه قرار گرفت از جمله اینکه برای واردات دستگاه‌های استخراج تعرفه خاصی از سمت اداره گمرکات و وزارت صنایع اصلا ارائه نشد.

همچنین مصوبات مربوطه با کندی و لختی تقریبا بسیار زیادی پیش رفت؛ به‌طوری که در حوزه و صنعتی که در آن زمان اهمیت زیادی دارد، ما با یک آفت بزرگ که همان کندی در تصمیم‌گیری هست، روبرو شدیم. بالطبع سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با توجه به اینکه این حوزه را صنعت نام‌گذاری کردند، شروع به فعالیت کردند و دستگاه را از داخل کشور تهیه کردند.

اما متاسفانه دستگاه با روش خیلی درستی وارد کشور نشد و با توجه به ماهیت این حوزه و تعلل زیادی که در تصمیم‌گیری صورت گرفت نمی‌توانیم فلش اتهام را فقط به سمت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بگیریم بلکه این تعلل را به بخش دولتی هم باید نسبت داد و آسیب تامین نشدن دستگاه از راه قانونی از سمت این دوستان هم هست.

۳. ماینینگ فرصت منحصربه‌فردی برای ایران است

با توجه به انرژی‌خیز بودن کشور ما، شرایط خاص کشور و مسائلی که برای صادر کردن انرژی و دریافت وجوهات حاصل از آن دارد، این می‌تواند بسیار موقعیت منحصربه‌فردی برای ایران باشد که در این زمینه بهره‌وری بسیار مناسبی حاصل آید و سرمایه‌گذاران خارجی زیادی هم به سمت ایران جلب شوند. با جذب شدن سرمایه‌گذار خصوصی داخلی و خارجی و ساختن نیروگاه، فرصت بزرگی برای جهش کشور و نوسازی زیرساخت‌های صنعت برق فراهم می‌گردد.

با این کار می‌توانیم انرژی خام خود را به راحتی بفروشیم و تبدیل به ثروت کنیم که با توجه به انرژی‌خیز بودن ایران هیچ ایرادی برای کشور نداشت. محصول این صنعت یعنی بیت کوین هم چیزی است که می‌توانیم با آن بیشتر با دنیا تعامل کنیم.

۴. همه دستگاه‌های استخراج قاچاق نیستند

قبل از ممنوعیت واردات دستگاه‌ها و در ابتدای کار که هنوز برخورد سلیقه‌ای در گمرکات کشور مشاهده نمی‌شد و خیلی روی این دستگاه ها حساسیت زیادی نبود، تعدادی دستگاه توسط کسانی که می‌خواستند وارد این صنعت بشوند به صورت کاملا قانونی و اظهار شده به کشور وارد شد و حتی با عناوین بسیار درست و مشابه به گمرکات اظهار می‌شد و گمرکات غالبا آن‌ها را با اچ‌اس کد سایر وارد می‌کرد. پس نمی‌توانیم به همه دستگاه‌های استخراج برچسب قاچاق بزنیم.

۵. ماینینگ دلیل پیک مصرف برق نیست

تجربه خاموشی‌های تابستان‌های سال‌های گذشته نشان می‌دهد که بدون ماینینگ هم خاموشی‌ها را داشتیم و شاید وزارت نیرو سعی کرد با کج‌سلیقگی بعضی از کارشناسانشان، این خاموشی‌هایی را که هنوز پیش نیامده گردن ماینینگ ایران بیاندازند. جا دارد اینجا یک سری آمار و ارقام را ارائه کنم.

کل هش ریت شبکه جهانی بیت کوین برای تمام استخرهای ماینینگ جهان، (در زمان مصاحبه) چیزی حدود ۶۶ میلیون تراهش است. اگر ما تمام دستگاه‌ها را (نه از مدل جدید مثل s۱۱ یا s۱۷، یا مدل‌های پر مصرف t۹ و m۳) به طور میانگین ۱۴ تراهشی در نظر بگیریم که پر مصرف‌ترین دستگاه استخراج جهان است و همچنین اگر توان مصرفی هر دستگاه s۹ با ۱۴ تراهش قدرت که ۱۳۷۰ وات است را ۱۵۰۰ وات در نظر بگیریم، مصرف برق کل ماینینگ بیت کوین در جهان کمی بیشتر از ۷هزارمگاوات خواهد بود.

با توجه به پیک مصرف حدود ۵۰ هزارمگاواتی در کشور که به صورت رسمی اعلام شده است، مصرف کل برق استخراج بیت کوین جهان با تمام دستگاه‌ها، حدود ۱۵ درصد از کل پیک مصرف برق ایران خواهد بود.

حالا طبق تخمین‌ها کل ماینینگ ایران، حداکثر ۱۵ درصد از کل ماینینگ انجام شده در جهان است. کما این‌که طبق آمارها چین همچنان بالاترین قدرت پردازش ماینینگ را در اختیار دارد.

البته به خاطر این‌که گاها از سیستم‌های vps و روش‌های مختلف برای اتصال به استخر استفاده می‌شود، آمار دقیقی نمی‌توان اعلام کرد ولی برآوردها حاکی از آن است که چیزی حداکثر حدود هزار مگاوات مصرف کل برق ماینینگ در ایران است. باز هم تاکید می‌کنم که این حداکثر میزان است. پس نمی‌توانیم بگوییم که علت پیک مصرف ایران ماینینگ است.

با همین آمار حداکثری متوجه می‌شویم که ما حتی ۲ درصد پیک مصرفمان هم از طرف ماینینگ نیست و آمار اعلام شده از این‌که پیک مصرف امسال ۷ درصد رشد دارد را نمی‌توانیم تماما به گردن ماینینگ بیاندازیم.

۶. صنعت برق به شدت به بخش خصوصی بدهکار است؛ بعضی‌ها بی‌گناه هستند

مگر قبلا وزارت نیرو به کارخانه‌هایی که امروزه ورشکسته شده‌اند ظرفیت برق بالا و ترانس نداده بود؟ پس فکرش را کرده بوده و اگر امروز در این کارخانه‌ها ماینر بگذاریم و شروع به استخراج بیت کوین کنیم قطعا مشکلی پیش نمی‌آید و برق مورد نیاز در اختیار خواهیم داشت. وزارت نیرو معمولا ۱٫۳ تا ۱٫۵ برابر بیشتر از تولید، به آن دیماند اختصاص می‌دهد. در زمستان پیک مصرف برق حدود ۲۳هزار مگاوات است یعنی حدود ۳۰هزارمگاوات ظرفیت برق مازاد داریم. وزارت نیرو بین کمینه مصرف تا بیشینه مصرف و ظرفیت تولید را می‌گیرد و دیماند را بر مبنای آن قرار می‌دهد. مثلا وقتی می‌بیند که ظرفیت ما بین ۵۰ تا ۷۵هزار مگاوات است، تا ۹۵هزار مگاوات هم دیماند می‌دهد.

آمار رسمی می‌گوید ما بین ۷ تا ۱۱ درصد اتلاف در شبکه توزیع داریم. صنعت برق ما در کل دولت جمهوری اسلامی ایران بزرگترین بدهکار به پیمانکاران بخش خصوصی است. صنعت برق ما با مشکلات تامین بودجه برای نوسازی خود مواجه است. این بخش کاملا دولتی شده و بخش خصوصی را به خاطر مشکلات زیاد در آن راه نمی‌دهد.

وزارت صنعت حق نگران بودن دارد اما می‌تواند کاری کند که نیروگاه‌ها مازاد برق خود را صرف ماینینگ کنند. سمت دیگر این ماجرا بی گناه بودن افراد در این حوزه است که قبل از وجود هیچ قانونی در این حوزه درحال فعالیت بودند. وقتی صحبت از صنعتی است که ساعت به ساعت آن اهمیت دارد، آیا سرمایه‌گذاران بعد از صحبت دبیر شورای عالی فضای مجازی حق ندارند سریع‌تر وارد این حوزه شوند؟ این افراد دستگاه‌هایی را از سراسر کشور تهیه کردند که منشا مشخصی نداشت. این افراد بی گناه هستند که درگیر سستی حاکمیت شده‌اند.

۷. ماینرها پول مفت در نمی‌آورند؛ تعرفه برق صادراتی منصفانه نیست

طبق چیزی که من تاکنون از فعالان این حوزه شنیده‌ام، واقعا تمایلی برای استفاده از برق رایگان و یارانه‌دار وجود ندارد، همانطور که تمایلی هم برای واردات غیرقانونی دستگاه استخراج نیست.

این انصاف نیست که ما تعرفه برق صادراتی که کشور با هزار مشکل می‌تواند پولش را وصول کند را با حمایت و اشتغال زایی که ماینینگ برای فعالان ایرانی این حوزه فراهم می‌کند، مقایسه کنیم. فعالان این حوزه هم سهمی در اقتصاد، سهمی در انرژی و سهی در خاک این کشور دارند و واقعا انصاف نیست که از دید صادراتی به آن‌ها نگاه کنیم.

پارامتر ریسک و افزایش و کاهش سختی شبکه بیت کوین و افزایش و کاهش قیمت بیت کوین به عنوان محصول این صنعت، دو پارامتری هست که باید حق بدهیم که این محصول را نمی‌توانیم با بازگشت سرمایه فعلی مقایسه کنیم. به‌عنوان نمونه تقریبا در انتهای سال ۹۶ کسانی که وارد این حوزه شدند، دستگاه‌های ۲۵۰۰ دلاری خریدند و با افزایش سه ماهه سختی شبکه و سهم قدرت دستگاه‌ها روزبه‌روز کمتر و کمتر می‌شد و زمان بازگشت سرمایه را به شدت طولانی کرده بود. پس باید در کنار سود این حوزه، ریسک‌های آن را هم قرار دهیم و انتظار نداشته باشیم که این حوزه بتواند همیشه برای سرمایه‌گذارش سودآور باشد.

ریسک سوختن دستگاه‌ها، ریسک فناوری‌های جدیدتر و تراشه‌های نوتر، ریسک تکنولوژی پشت این کوین‌ها و … مسائلی هستند که باعث می‌شود که با انصاف بیشتری به استخراج نگاه کنیم. گاهی ممکن است ماینرها سود زیادی داشته باشند و به همان اندازه احتمال از دست رفتن سرمایه هم وجود دارد. بنابراین خیلی انصاف نیست که برق را با فعالان این صنعت بسیار گران حساب کنیم. به علاوه، اصلا ما چیزی به اسم «سنت» در ردیف بودجه کشوری نداریم که با توجه به نرخ شناور دلار، ما بخواهیم برق را بر مبنای واحد سنت با ماینرها حساب کنیم.

۸. سرکوب استخراج باعث زیرزمینی شدن آن می‌شود

اولین پیامدش زیرزمینی شدن ماینینگ خواهد بود و حمایت از حقوق مصرف کننده تبدیل به یک شعار پوچ و تو خالی خواهد شد که آن زمان دیگر هیچ‌کدام از طرفین هیچ منفعتی از آن نمی‌برد. اثرات اولیه زیرزمینی شدن ماینینگ را هم امروزه شاهدش هستیم که به صورت پنهانی و خانگی انجام می‌شود که می‌تواند باعث آتش‌سوزی و خیلی اتفاقات دیگر شود.

۹. صنعت استخراج هم مثل فولاد و آهن ارزآوری خواهد داشت

طبق آمار رسمی، ۳۶ درصد برق کشور را صنایع مصرف می‌کنند که از این ۳۶ درصد به تنهایی دو صنعت آهن و فولاد،‌ ۴۵ درصد را به خود اختصاص می‌دهند. یعنی حدود نیمی از کل برق صنعت ایران به دو صنعت آهن و فولاد اختصاص دارد که صادرات سالیانه حدود ۱۰ میلیارد دلاری دارند. پس این دو صنعت را می‌توانیم به عنوان دو صنعت بسیار ارز آور برای کشور شناسایی کنیم. این دو صنعت با مصرف کل ۲۰ هزارمگاوات، ارزآوری ۱۰ میلیارد دلاری دارند و این با برق یارانه‌ای است که به عنوان صنعت به این دو بخش داده می‌شود.

۲۰ هزار مگاوات یعنی تقریبا این دو صنعت، ۳ برابر کل استخراج بیت کوین در جهان برق مصرف می‌کنند و این عدد رقم کمی نیست. از آن طرف آقای کرباسیان مدیرعامل گروه ایمیدرو بارها و بارها به سختی‌های صادرات این حوزه هم اشاره کردند. اگر بخواهیم از جهت ارزآوری مقایسه کنیم، می‌توانیم بگوییم که با استخراج و حوزه‌های جدید می‌توانیم ارزآوری برابری را داشته باشیم.

۱۰. خواستیم ماینینگ به نفع سرمایه‌گذاران داخلی باشد

چند ماه پیش با پیشنهاد من (عباس آشتیانی) و حمایت سپهر محمدی، رئیس انجمن بلاک چین ایران، نامه‌ زیر مناطق آزاد زده شد که هر چه سریع‌تر جلوی اعطای این حوزه را به سرمایه‌گذاران چینی بگیریم و به سرمایه‌گذاران داخلی اختصاص دهیم:

برخلاف اخباری که رسانه‌های داخلی با عناوینی همچون «تاراج سرمایه‌های ایران توسط ماینرهای چینی» و «برق ایران به کام سرمایه‌گذاران خارجی» منتشر می‌شود، اگر به پاراگراف آخر این نامه توجه کنید ما به صراحت خواستیم که از انحصار سرمایه‌گذاران چینی جلوگیری شود و معاونت‌های مختلف ریاست جمهوری هم از آن باخبر بودند.

حتی پیشنهاد یک سندباکس در منطقه آزاد داده شد تا اداره برق هم خیالش راحت باشد.

مشکل یک چیز است. کندی و سستی و تعلل در تصمیم‌گیری همیشه به ضرر این خاک بوده و همیشه هم سعی شده تا انگشت اتهام را به سمت این و آن بچرخانند.

       • سعید خوشبخت:‌ فعال و کارشناس بلاک چین و ارزهای دیجیتال

سعید خوشبخت – فعال و کارشناس بلاک چین و ارزهای دیجیتال

سعید خوشبخت، از فعالان مطرح بلاک چین در ایران است که شناخت خوبی از تنظیم مقررات این حوزه دارد و مدت‌ها از نزدیک آن را دنبال کرده است. او همچنین به عنوان مشاور تلاش زیادی برای قانونی شدن فضای ارزهای دیجیتال ایران کرده است. سعید خوشبخت می‌گوید:

• بعضی‌ها از خاکستری بودن فضای قانونی بیت کوین نفع بسیار می‌برند
• استخراج ارز دیجیتال در ایران هنوز به‌طور قانونی صنعت محسوب نمی‌شود
• آمارهایی که از مصرف برق ماینینگ می‌دهند دروغ است
• ماینینگ ابزار استراتژیک ایران در مقابل آمریکا خواهد بود
• با ماینینگ در شورای امنیت بیت کوین حق رای پیدا می‌کنیم
• استخراج مشکل برق ایران را حل می‌کند!
• ماینرها مخالف قواعد و قانون نیستند
• در بورس انرژی برق را مفت می‌فروشند
• ممنوعیت واردات دستگاه‌ها بسیار اشتباه بود
• برق یارانه‌ای افسانه است
• نفت و گاز به‌درد آیندگان نمی‌خورد
• تهدید‌های ماینینگ با سیاست‌گذاری حل می‌شوند
• بهترین سیاست‌گذاری؛ تولید در مقابل مجوز
• برق چند نرخی، بازار فساد را شروع می‌کند
• سرکوب ماینینگ مثل پخش کردن غده سرطانی است

۱. بعضی‌ها از خاکستری بودن فضای قانونی بیت کوین نفع می‌برند

کسانی وجود دارند که از خاکستری بودن فضای بیت کوین نفع زیاد می‌برد. یعنی بیت کوین قانونی برایشان جهنم است. چون شفاف‌سازی می‌شود. مثلا با قانونی شدن بیت کوین این سوال پرسیده می‌شود که فلان سازمان که دارد ماین می‌کند، کیف پولش دست کیست؟

۲. استخراج ارز دیجیتال در ایران هنوز به‌طور قانونی صنعت محسوب نمی‌شود

استخراج ارزهای دیجیتال در ایران به صورت قانونی صنعت نیست. در خصوص ویدئوی اعلام صنعت شدن ماینینگ، روی کاغذ هیچ چیزی رسمی نشده است و صنعت شدن ماینینگ به تصویب هئیت دولت نرسید. البته این مصوبه هنوز به طور کامل رد نشده است و در لیست انتظار هئیت دولت قرار دارد. تنها سند رسمی و قانونی موجود از بیت کوین، اطلاعیه‌ بانک مرکزی است که بانک‌ها حق معامله با بیت کوین را ندارند.

۳. آمارهایی که از مصرف برق ماینینگ می‌دهند دروغ است

کل شبکه بیت کوین ۶۸میلیون تراهش قدرت دارد. اگر همه دستگاه‌ها را s۹ در نظر بگیریم و هش شبکه را تقسیم بر ۱۴ (قدرت هش دستگاه S۹) کنیم حدود ۵میلیون دستگاه فعال استخراج در سطح دنیا داریم. حالا ممکن است یک تعداد کمتر یا بیشتر از این عدد باشد اما رنج کلی این است. کل مصرف برق ماینرهای دنیا ۶ تا ۷هزار مگاوات است. پیک مصرف ایران ۶۰هزار مگاوات است. یعنی اگر کل دستگاه‌های استخراج دنیا را در ایران روشن کنیم، به اندازه ۱۰ درصد پیک مصرف ایران می‌شود.

قسمت جذاب این آمار این است که میزان مازاد و تلفات برق ایران را حساب کنیم. خود وزارت نیرو می‌گوید که تلفات برق ایران حدود ۱۱ درصد است و حتی برخی کارشناسان تا ۱۷ درصد را هم تخمین می‌زنند. اگر همان ۱۲ درصد را هم در نظر بگیریم، میزان تلفات برق ایران از کل فارم‌های دنیا بیشتر است.

پس اینکه می‌گویند استخراج در ایران ۷هزار مگاوات برق مصرف می‌کند، افسانه است. این رقم برای کل فارم های دنیاست. به راحتی می‌شود با حساب کردن قدرت هش شبکه بیت کوین و یک تقسیم ساده به صورت تخمینی حساب کرد. در جایی گفته شده بود که برق استخراج بیت کوین در ایران به حدود ۲ هزار مگاوات خواهد رسید. ۲ هزار مگاوات یعنی حدود ۳۰ درصد از کل استخراج بیت کوین در جهان. این آمار درست نیست و اگر هم درست باشد باید دید که چه کسانی در پشت پرده استخراج می‌کنند چون برای رسیدن به این حجم از ماینینگ باید چند صد هزار دستگاه استخراج فعالیت کنند که ماینرهای معمولی از پس این کار بر نخواهند آمد.

۴. ماینینگ ابزار استراتژیک ایران در مقابل آمریکا خواهد بود

ماینینگ بیت کوین حتی اگر برای ایران سود ده هم نباشد، باید ایران انجامش دهد که اگر بیت کوین یک کالای استراتژیک شد، حرفی برای گفتن داشته باشیم. که البته بیت کوین همین الآن هم یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود. ۶۰ درصد بیت کوین‌هایی که می‌توانیم از طریق صرافی‌ها مقصدشان را تشخیص دهیم در آمریکا خریداری می‌شود. چینی‌ها ماین می‌کنند و آمریکایی ها می‌خرند. آنوقت اگر ایران ۳۵ درصد قدرت پردازش ماینینگ را داشته باشد، یعنی برای یک بازار میلیارد دلاری که بخش مهمی از آن دست آمریکایی‌هاست، عامل بازدارنده بزرگی خواهیم داشت. بنابراین حتی اگر سودی هم در کار نباشد باید به دلایل استراتژیک این کار را انجام دهیم.

۵. با ماینینگ در شورای امنیت بیت کوین حق رای پیدا می‌کنیم

دومین مزیت بیت کوین این است که در شورای امنیت بیت کوین حق رای پیدا می‌کنیم. بله، بیت کوین به نوعی یک شورای امنیت برای خودش دارد. شرکت‌های بزرگی مثل بیت مین که روی تصمیم‌گیری‌ها و جهت‌دهی به بیت کوین تاثیرگذار هستند. آن‌ها تصمصیم‌ می‌گیرند که مثلا کدام فورک از بیت کوین برنده شود یا نشود. ما اکنون یک پلانتگتون در اقیانوسی بزرگ هستم. می‌توانیم این‌گونه نباشیم. می‌توانیم به حق رای برسیم و برای رسیدن به حق رای باید بازیگر بزرگی باشیم. مهم‌ترین بازیگر ماینر است. در فضای بیت کوین این ماینر است که می‌تواند هر چیزی را که دلخواهش نباشد رد کند. این موضوع به رشد صنایع دیگر هم کمک خواهد کرد.

۶. استخراج ارزهای دیجیتال بحران برق ایران را حل می‌کند!

فکر می‌کنم که من تنها کسی هستم که می‌گویم حل می‌کند چون بعضی‌ها می‌گویند که بحران ایجاد می‌کند و بعضی‌ها می‌گویند که بحرانی ایجاد نمی‌کند اما من می‌گویم حل می‌کند. حالا چرا؟

بحران برق ایران اصلا از کجا شکل گرفت؟ بحران برق برای ماینینگ است؟ اصلا!

بحران برق نتیجه سال‌های سال عدم سرمایه‌گذاری کافی برای توسعه صنعت برق است. اگر خوب بررسی کنید، طی یک دهه گذشته بی‌شمار شرکت در صنعت برق ورشکسته شده‌اند. چون همه آن‌ها از وزارت نیرو مبلغ زیادی طلبکار بودند و به جای پول در نهایت به خیلی از آن‌ها اوراق خزانه دادند. منظورم شرکت‌های خصوصی است. فقط در شرکت بزرگ توانستند باقی بمانند.

به علاوه، وزارت نیرو در مورد نیروگاه هم قدرت مناسبی نداشت. بخش‌هایی بودند که خیلی وقت‌ها اصلا توانشان را نمی‌خرید و فقط پول استندبای (آماده‌باش) به آن‌ها می‌داد که فکر می‌کنم کلیوواتی ۳۰ تومان بود و وقت‌هایی هم که برقشان را می‌خرید، همیشه پولشان را به موقع نمی‌داد. همین باعث شد که تاسیس نیروگاه توجیه اقتصادی نداشته باشد زیرا باید طی ۲ تا ۵ سال سرمایه اولیه برگردد. بازگشت سرمایه بعضی از نیروگاه‌ها هم حتی به بالای ده سال هم رسید.

خب کمتر کسی حاضر می‌شود در جایی سرمایه‌گذاری کند که تنها خریدارش یک جا است، هر وقت بخواهد می‌خرد، هر وقت بخواهد نمی‌خرد، هر قیمتی که بخواهد تعیین می‌کند و هر وقت دلش بخواهد پولش را می‌دهد.

همین موضوع باعث شد که رشد توسعه صنعت برقمان کم شود. بحران برق از اینجا نشات می‌گیرد و ربطی به ماینینگ ندارد.

حالا برای حل این بحران باید چه کار کنیم؟

کار منطقی این است که عامل مشکل را از بین ببریم یعنی کاری کنیم که توسعه صنعت برق توجیح اقتصادی داشته باشد. شرایطی نیاز است که سرمایه‌گذار توجیه شود، نیروگاه تاسیس کند.

بهترین چیز برای یک تولیدکننده مشتریِ تضمینی است. یعنی اگر مشتری تضمینی برای برق نیروگاه وجود داشته باشد، توجیه اقتصادی پیدا می‌کند.

فرض کنید به نیروگاه بگوییم که تمام برق شما را با تضمین ۱۰۰ درصد، هفت روزِ هفته و ۲۴ ساعته و با قیمت مناسب می‌خریم و پول را هم نقد پرداخت می‌کنیم. این انگیزه تاسیس نیروگاه و تولید برق می‌دهد.

حالا این سوال مطرح می‌شود که نیروگاه تولید می‌کند و به ماینر می‌دهد. نهایتا فقط برق ایران مصرف نمی‌شود. پس چگونه بحران برق را حل می‌کند.

خب به این موضوع فکر کنید که ما اکنون (تابستان) به سمت پیک مصرف پیش می‌رویم. پیک مصرف را مثلا ۶۰هزار مگاوات در نظر می‌گیریم. اما به جز تابستان چه؟ در فصل‌های دیگر سال که مصرف برق به شدت پایین می‌آید خیلی از نیروگاه‌ها تا فقط ۵۰ درصد از توان خود را تولید می‌کنند و ۵۰ درصد دیگر را نهایتا استندبای هستند. استندبای یعنی این‌که برای تولید آماده است و شبکه رویش حساب می‌کند اما تولید نمی‌کند و بابت آماده باش مبلغی از وزارت نیرو دریافت می‌کند.

بنابراین اگر من نیروگاهی داشته باشم که در سال، در همان زمان پیک مصرف به شبکه برق بدهد، عملا انگار نیروگاهی تاسیس کرده‌ام که کل سال به شبکه برق بدهد چون شبکه برق کشور فقط در زمان پیک مصرف نیاز به برق دارد.

حالا فرض کنید من به عنوان ماینر، مجوز دریافت می‌کنم که مثلا به ۵ مگاوات برق برای ماینینگ نیاز دارم و به همان اندازه تجهیزات وارد می‌کنم. پس یک نیروگاه ۵ مگاواتی برای تامین برق ماینینگ خودم تاسیس می‌کنم و تضمین می‌دهم سالی ۳۰۰ ساعت برق خودم را در اختیار شبکه قرار دهم و هر وقت شبکه نیاز داشت از این ۳۰۰ ساعت تضمین می‌تواند استفاده کند. بقیه ایام سال هم نیاز نیست پول استندبای پرداخت کند.

به این صورت ماینینگ نه تنها تهدیدی برای برق ایران نیست بلکه مشکل پیک مصرف را حل می‌کند. اینکه ماینینگ مشکل است، دروغی بیش نیست.

مدلی که من گفتم مدلی تقریبا دینامیک است یعنی اجازه می‌دهد بازار شکل بگیرد. ما متاسفانه می‌خواهیم صورت مسئله را پاک کنیم. سعی می‌کنیم که مصرف برق را زیر ۶۰ هزار مگاوات بیاوریم ولی به این فکر نمی‌کنیم که ظرفیت برق را افزایش دهیم.

مشکلاتی فعلی هم که در نقل و انتقالات مالی، درآمد صادراتی یا در فروش محصولات گاز و نفت داریم را می‌توانیم با روش‌های جدیدی که هست تا حدی حل کنیم.

۷. ماینرها مخالف قواعد و قانون نیستند

فشار روی شبکه برق هست؟ باید قواعدی وجود داشته باشد؟ مگر ماینرها مخالف قواعد هستند؟ ما بارها درخواست کردیم که به این حوزه توجه شود. بارها خواستیم که مجوز صادر شود و بدون مجوزها را تعطیل کنید.

ما بارها درخواست کردیم که مراکز بزرگ ماینینگ در نقاطی که دولت می‌گوید،‌ تاسیس شوند و استخراج‌کنندگان کوچک به جای خریدن دستگاه،‌ قدرت هش خریداری کنند.

ما بارها درخواست کردیم که در نقاط مختلف کشور مراکز کوچک و بزرگ ماینینگ ایجاد شود تا به هوشمندسازی در شبکه برق (smartgrid) برسیم که با متعادل سازی مصرف شبکه، هزینه‌های وزارت نیرو به شدت کاهش یابد.

۸. در بورس انرژی برق را مفت می‌فروشند

بروید بورس انرژی ایران را ببینید که دارند برق را چند می‌فروشند. کیلوواتی ۵۰ تومان الی ۶۰ تومان. اما حالا برای ماینینگ ماینرها حاضرند تا ۲۰۰ تومان هم تعرفه بدهند که از برق صنعتی هم گران‌تر می‌شود.

۹. ممنوعیت واردات دستگاه‌ها بسیار اشتباه بود

ممنوعیت واردات دستگاه‌ها خودش یک تصمیم اشتباه بود. فرض کنیم ۲۰۰ هزار دستگاه وارد ایران شده باشد. قیمت هر دستگاه را به طور متوسط ۱۰ میلیون تومان در نظر بگیریم. پس ۲۰۰۰ میلیارد تومان دستگاه وارد کشور شده از مدل‌های مختلف. وقتی دستگاه قانونی وارد کشور شود باید ۹ درصد مالیات ارزش افزوده بدهد. ۴ درصد مالیات علی‌الرس دارایی بر فروش تعلق می‌گیرد و اگر تعرفه گمرکی را بر اساس تعرفه کالاهای الکترونیکی که در کشور قابل تولید نیستند در نظر بگیریم، ۵ درصد دیگر هم اضافه می‌شود. در مجموع می‌شود ۱۸ درصد. ۱۸ درصد از ۲۰۰۰ میلیارد تومان می‌شود ۳۶۰ میلیارد تومان. یعنی ۳۶۰ میلیارد تومان پول به دلیل قاچاق شدن دستگاه‌های ماینر از دست رفته است.

ارتباط گمرک ایران با وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشور، رابطه ترخیص کار با گمرک و هدف شرکت ترخیص کالا

در صورت ممنوع نبودن واردات، دولت می‌توانست وارد کننده ها را ملزم به احراز هویت از خریداران کند. آن زمان هر دستگاه دیگری را می‌توانست قاچاق بداند.

با ممنوع شدن واردات دستگاه‌ها ۳۶۰ میلیارد تومان پولی که باید وارد اقتصاد کشور می‌شد به جیب قاچاقچیان رفته است. حالا که دستگاه‌ها دست همه هست و قاچاق آن به شدت زیاد شده است را چه کسی جبران می‌کند؟

۱۰. برق یارانه‌ای افسانه است

کلمه یارانه افسانه است. تصوری را در ذهن ما قرار داده‌اند که مثلا چیزی وجود دارد به نام قیمت جهانی و مثلا قیمت نفت در همه جای جهان یکی است یا قیمت گاز در همه جای جهان یکی است. در حالی که اینگونه نیست.

مثلا قیمت LNG در آمریکا با قیمت LNG در ژاپن و قطر فرق می‌کند. فقط هم انرژی نیست. قیمت چوب در سوئد با قیمت چوب در روسیه و قیمت چوب در ایران هم متفاوت است. قیمت مرغ هم اینطوری است. قیمت ذرت هم اینگونه است.

چرا قیمت فرق می‌کند؟ چند دلیل دارد.

• اول از همه: مزیت محلی

در جایی که سراسر چوب است، قیمت چوب اصولا ارزان تر از جایی است که هیچ چوبی ندارد.

• دوم: سیاست حاکمیتی

مثلا حاکمیت می‌خواهد یک صنعت توسعه پیدا کند و از آن حمایت‌هایی صورت می‌گیرد

مثل چیزی که در جنگ تجاری آمریکا و چین دیدیم که بر سر صنایعی مثل فولاد بود.

پس اساسا اینکه ما اگر مزیت محلی داشته باشیم، حق نداریم استفاده کنیم یکی از آن افسانه‌هاست. ما در ایران یک مزیت محلی داریم به نام انرژی (نفت و گاز) این مزیت محلی ماست. صنعت نفت و گاز ملی است، دولتی نیست. این امتیاز ماست و از آن هم در تلاشیم که استفاده کنیم. به این نمی‌گویند یارانه. به این می‌گویند مزیت محلی.

۱۱. نفت و گاز به‌درد آیندگان نمی‌خورد

این باور غلط است که باید نفت را برای آیندگان نگه‌داریم. این گفته از اساس ایراد دارد.

تا ۵۰ سال آینده هر چقدر هم که مصرف کنیم، بیشتر از نصف ذخایر نفت باقی می‌ماند. تا ۵۰ سال آینده نفت و گاز به عنوان سوخت به هیچ عنوان دیگر در درجه اول نیستند. پس مزیت محلی ما نفت و گاز است که به طرز عجیبی قابل بهره‌برداری است. زیر زمین‌های ایران چیزی هست که اگر مصرف نکنیم برای هزار سال بعد شاید دیگر به‌درد نخورد. پس تولید برق ارزان با گاز یک مزیت محلی است و نباید اسم یارانه را روی آن بگذاریم. چیزی که زیر زمین داریم، ملی است نه دولتی.

۱۲. تهدید‌های ماینینگ با سیاست‌گذاری حل می‌شوند

درباره تهدیدات آن، این سوال مطرح می‌شود که بیت کوین های استخراج شده کجا خرج می‌شوند و به کجا فروخته خواهند شد. یعنی مسئله شفافیت مالی.

همان موقع که پیشنهاد صنعت شدن ماینینگ را دادم گفتم که وقتی شما برای یک ماینر مجوز صادر می‌کنید، می‌شود به راحتی تخمین زد که این ماینر در سال چقدر بیت کوین استخراج خواهد کرد که مثلا ۵ مگاوات برق امسال چقدر بیت کوین استخراج می‌کند؟

حالا می‌توان از ماینر خواست که کانال‌هایی را که با آن بیت کوین هایش را نقد می‌کند، شفاف کند که مثلا من بیت کوین‌هایم به اینجا فروختم. همه این‌ها قابل سیاست‌گذاری است. من اصلا آنارشیست نیستم.

با قوانین و مجوزهای درست شاید ماینر باید هزینه‌ی بیشتری پرداخت کند اما او هم راضی است که هزینه بیشتری بپردازد و خیالش بابت کسب و کارش راحت باشد. کسانی هم که قوانین درست را نمی‌پذیرند، آن موقع می‌توان برخورد کرد.

هجوم سرمایه از سایر صنایع به سمت ماینینگ هم می‌تواند تهدید باشد که این هم با سیاست‌گذاری قابل حل است.

۱۳. بهترین سیاست‌گذاری؛ تولید در مقابل مجوز

به نظرم بهترین سیاست‌گذاری تولید در مقابل مجوز است. یعنی به ماینر بگوید که اگر می‌خواهی مجوز ماینینگ بگیری برق تولید کن یا اگر در صنعت دیگری هستی، می‌توانی مقداری برای ماینینگ هم دریافت کنی. مثلا افرادی که بالای هزار نفر بیمه تامین اجتماعی برای کارکنانشان رد می‌کنند می‌توانن فلان قدر برق برای ماینینگ هم دریافت کنند.

۱۴. برق چند نرخی، بازار فساد را شروع می‌کند

اعلام تعرفه جداگانه برای ماینینگ همان بلایی را سر صنعت برق می‌آورد که دلار دو نرخی بر سر اقتصاد آورد.

فرض کنید قیمت برق صنعتی ۱۰۰ تومان باشد و قیمت برق ماینینگ را ۶۰۰ تومان در نظر بگیرند. با این کار فساد زیادی آغاز می‌شود. مثلا کسی که در برق منطقه‌ای نشسته است با ماینر برای تامین برق هم‌دستی می‌کند و در ازای رشوه، برق ارزان زیادی در اختیار ماینر می‌گذارد، مخصوصا زمانی که پیک مصرف نباشد.

قسمت بد هم اینجاست که یک سری نهادها بدون هیچ مجوزی به کارشان ادامه می‌دهند و هیچ کس نمی‌تواند جلویشان را بگیرد. برق دو نرخی یعنی فساد. همین الان برق صنعتی را به برق کشاورزی و بالعکس تبدیل می‌کنند. حالا به این فکر کنید که فاصله قیمت برق ۱۰۰ تومانی و ۶۰۰ تومانی چه فسادی را رقم خواهد زد. این ۱۰۰ تومان و ۶۰۰ تومان در هر یک مگاوات ما به تفاوتش ماهی ۲۵۰ میلیون تومان است و در هر ۱۰ مگاوات ۲.۵ میلیارد تومان.

۱۵. سرکوب ماینینگ مثل پخش کردن غده سرطانی است

حتی اگر ماینینگ را سرطان هم می‌دانید اجازه ندهید پخش شود. سرکوب ماینینگ مثل این است که ماینینگ سرطان باشد و از قصد بخواهیم آن را در تمام بدن پخش کنیم. قطعا اگر بتوان فضای ماینینگ را مجوز دار و تحت کنترل کرد، قابل کنترل‌تر خواهد بود.

با سرکوب ماینینگ تعطیل نمی‌شود. طبیعتا استخراج از حالت کسب و کار مردمی خارج می‌شود و اتفاقات خوش‌آیندی پیش نخواهد آمد. مهمترین مسئله هم افزایش شدید انشعابات غیرمجاز برای استفاده از برق رایگان خواهد بود. برقی که به ماینرها با ۲۰۰ تومان نفروشند، جاهایی با ۴۰ تومان ۵۰ تومان از آنها خواهند گرفت. قاچاقیان هم دست بردار واردات دستگاه نخواهند بود و چند صد میلیارد تومان از همین طریق از دست می‌رود.

از طرفی شاهد تعداد زیادی شکایت و پرونده خواهیم بود. حقوقی که از مصرف کنندگان زیر پا گذاشته می‌شود را نمی‌توان تصور کرد. از دستگاه‌های استوک خریدن. از قیمت‌های بالای بازار. از ناآگاهی مردم که دستگاه‌ها را غیراصولی نصب کنند و باعث آتش سوزی شود.

       • امیرحسین سعیدی نائینی:  اولین ریاست سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور

امیرحسین سعیدی نائینی – اولین ریاست سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور

امیرحسین نائینی، فعال حوزه فناوری و اولین رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور است که سوابق اجرایی زیادی در زمینه مقررات و فناوری اطلاعات دارد. امیرحسین سعیدی نائینی می‌گوید:

• نباید در شرایط جنگ اقتصادی با آمریکا عقب بمانیم
• کسی که جلوی منافع ملی را بگیرد خطا کرده
• برق مصرفی ماینرها به اندازه که جوسازی می‌کنند نیست
• بخش خصوصی خودش برق را تامین می‌کرد
• کمبود برق در ایران معنا ندارد، مشکل انتقال برق است
• وزارت صنایع یا وزارت ارتباطات می‌توانند متولی استخراج باشند
• دولت متولی خوبی نیست
• اگر هوشمندانه عمل می‌کردند اکنون صاحب میلیاردها دلار بودیم
• سرکوب ماینینگ به نفع هیچ‌کس نیست

۱. نباید در شرایط جنگ اقتصادی با آمریکا عقب بمانیم

کمبود ارز در کشور از مسائل مهمی است که باعث گرانی و فشار بر مردم، به‌خصوص طبقه آسیب‌پذیر جامعه می‌شود.

به علاوه با وجود جنگ اعلام شده اقتصادی از طرف آمریکا که تحریم را بر ما تحمیل کرده، استفاده از رمز ارزها می‌تواند پرداخت‌ها و انتقال وجه را برای ورود کالاهای اساسی تسیهل کند.

ایجاد شغل، به‌کارگیری تولید مازاد بر مصرف وزارت نیرو و پرداخت مبالغی به این وزارت‌خانه، همچنین توسعه تکنولوژی در ابعاد دیگر در صنعت برق، از مزایای استفاده از رمزارزها هستند. و از همه این مسائل مهم‌تر، روند تکنولوژی به گونه‌ای است که استفاده از این نوع ارزها را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. پس بهتر است از حالا به فکر آن باشیم تا در این مسئله هم مانند مسائل دیگر عقب نمانیم. گرچه از پیدایش این مسئله هم بیش از ۱۰ سال می‌گذرد و ما همچنان درگیر مسائل ابتدایی آن هستیم که آیا این صنعت است یا کشاورزی؟ آیا قانونی است یا غیر قانونی؟ به هر حال باید بپذیریم این صنعتی اجتناب‌ناپذیر است.

۲. کسی که جلوی منافع ملی را بگیرد خطا کرده

درباره قاچاق بودن دستگاه‌های استخراج، اولا اینکه هر آنچه به منافع ملی ما کمک می‌کند، اگر کسی جلویش را گرفت و مانع شد، آن کسی که بازدارنده است، خطا کرده، حتی اگر دولت باشد و به همین خاطر رهبر معظم انقلاب در نطقی گفتند در این جور مواقع باید آتش به اختیار عمل کرد.

یعنی اگر تشخیص داد کاری درست است، کاری ثواب است، اگر انجام نشود، ضررهای هنگفتی به کشور وارد می‌شود و منافعی برای دشمن دارد، در این موارد باید آتش به اختیار عمل کرد.

صنعت رمز ارزها و بلاک چین بیش از ۱۰ سال است که در دنیا مطرح شده، اما مقامات مسئول کشور هیچ اندیشه و تدبیری برای آن نکرده‌اند. حتی وقتی دولت، آن را به صورت رسمی به عنوان یک صنعت پذیرفت هم قانونی برای آن وضع نکردند.

به آن چیزی قاچاق و جرم می‌گوییم که قانون قبلا آن را منع کرده باشد.

به عبارت دیگر از نظر حقوقی، شما به عنوان یک شخصیت حقیقی، می‌توانید هر آنچه را بخواهید و بتوانید انجام دهید مگر آنکه قانون قبلا منع آن را اعلام کرده باشد.

از آنجایی که قانون منعی برای دستگاه‌های استخراج اعلام نکرده پس نمی‌تواند قاچاق باشد. و کسانی هم که این دستگاه‌ها را وارد کشور کرده‌اند، مصداق بارز آتش به اختیار هستند و آن کسانی که جلوی این کار را گرفتند باید محاکمه شوند، زیرا خلاف قانون عمل کرده‌اند و این جرم است.

۳. برق مصرفی ماینرها به اندازه که جوسازی می‌کنند نیست

برق مصرفی توسط ماینرها به آن صورتی که جوسازی شده، نیست. اولا، فقط یکی از کارخانه‌های فولاد کشور می‌تواند برق کل ماینرهایی که در حال حاضر داریم و در آینده خواهیم آورد را جوابگو باشد. دوم اینکه این ماینرها در کارخانه‌هایی کار می‌کنند که قبلا در قبال پرداخت ودیعه و وجوه دیگر، ظرفیتی به آنها اختصاص داده شده است. پس برقی مازاد بر ظرفیتی که قبلا وزارت نیرو به این کارخانجات اختصاص داده، مصرف نمی‌شود.

۴. بخش خصوصی خودش برق را تامین می‌کرد

اگر وزارت نیرو با برخورد مهربانانه‌تری، با مردم روبرو می‌شد و با آنها مشورت می‌کرد، خود بخش خصوصی پیشنهاد می‌داد که با ایجاد مکانیسم‌هایی بتواند نیروگاه خودش را تامین کند. و همچنین می‌توانست از محل صرفه‌جویی برق که اتلاف بسیار زیادی دارد، برق ماینینگ را تامین کند.

کمبود برق در ایران معنایی ندارد، زیرا تولید در حدود ۸۰هزار مگاوات و مصرف در حدود ۵۰ الی ۶۰هزار مگاوات است. مشکلی که وجود دارد در انتقال برق است. در واقع بسیاری از برق تولید شده هدر می‌رود و ماینرها بهترین صنعتی هستند که اولا می‌توانند جلوی هدر رفتن برق را بگیرند، دوما پرداخت‌های هنگفتی به وزارت نیرو داشته باشند.

راه‌های تامین برق ماینینگ به طور کلی موارد زیر هستند:

۱. ارائه طرح‌هایی توسط بخش خصوصی و صرفه‌جویی و اختصاص هر آنچه صرفه جویی کردند یا حداقل بخشی از آن.

۲. ایجاد نیروگاه‌ها با مکانیسم‌های مشخص.

۳. وزرات نیرو در مواقعی که کمبود برق دارد، طی قراردادهایی به مصرف‌کنندگان در مزارع ماینینگ اعلام کند، در این مثلا ۱۰۰ یا ۲۰۰ ساعت، مصرف نکنید.

بنابراین می‌شد به راحتی و با مکانیسم‌های خیلی شفاف این مشکل را به نحوی حل کرد که هم وزارت نیرو به درآمدهای سرشاری برسد و هم مردم با کمبود برق روبرو نشوند و هم اینکه صنعت ماینینگ رونق پیدا کند.

۵. وزارت صنایع یا وزارت ارتباطات می‌توانند متولی استخراج باشند

تجربه نشان داده است که از نظر عقلی و مدیریتی، هر کار و صنعتی باید یک متولی داشته باشد، در این زمینه هم وزارت صنایع هست و می‌تواند متولی این امر باشد. وزارت ICT (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات) نیز هست که می‌تواند متولی باشد. اینکه کجا متولی باشد مهم نیست. مهم این است که این کار را به خوبی انجام دهد.

۶. دولت متولی خوبی نیست

تجربه نشان داده هر وقت کسی از طرف دولت متولی شده، به جز اشکال‌تراشی، طولانی کردن پروسه‌های مجوز، ایجاد قانون‌های بی‌خود، ایجاد فساد، کاری نکرده است.

به نظر من باتوجه به موقعیت این تکنولوژی که تمام ماینرها و تولید آنها و مصرف برق آنها، تولید ارز آنها، همگی به راحتی قابل کنترل است، جایی مثل سازمان نظام صنفی که متعلق به خود شرکت‌ها است، با مشارکت شرکت‌ها می‌تواند متولی باشد و بطور کامل شفاف‌سازی کرده و گزارش‌های لازم را در اختیار مقامات ذیربط مسئول قرار دهد.

۷. اگر هوشمندانه عمل می‌کردند اکنون صاحب میلیاردها دلار بودیم

دوستان در حاکمیت باید توجه داشته باشند که ۱۰ سال از این صنعت گذشته و اگر اینها هوشمندانه عمل می‌کردند و از اول وارد می‌شدند، الان صاحب میلیاردها دلار بودیم. بارها گفته شده که مسئولان ما هیچ‌وقت برای عدم انجام کار محاکمه نمی‌شوند، همیشه بخاطر انجام کاری محاکمه می‌شوند. در صورتی که عدم پرداختن به این صنعت یکی از بزرگترین ضربه‌ها به اقتصاد کشور بوده و مسئولین مربوطه باید پاسخ دهند.

۸. سرکوب ماینینگ به نفع هیچ‌کس نیست

اگر آنها با برخورد منطقی وارد عمل می‌شدند، اولا خود وزارت نیرو که هم برق دارد و هم مازاد مصرف دارد، می‌توانست خودش برای خودش ماینینگ و تولید رمز ارز کند. ولی این کار را نکرد. حالا هم که مردم با سرمایه و تکنولوژی خودشان این کار را کردند، جلوی آنها را می‌گیرند. این بدترین، خشن‌ترین و قهرآلودترین روش ممکن است که نه خودش به منفعتی می‌رسد و نه اجازه می‌دهد مردم ایجاد ثروت و کار کنند. جای تامل زیادی دارد که چرا ما باید به اینگونه با چنین صنعتی با این حساسیت عمل کنیم.

       • محمدجواد صمدی راد: کارشناس حوزه مالی و ماینینگ

محمدجواد صمدی راد – کارشناس حوزه مالی و ماینینگ

محمدجواد صمدی راد، کارشناس مطرح حوزه پرداخت‌ها و بانکداری الکترونیک است. او هم‌اکنون به عنوان معاون فنی پروژه «ققنوس» فعالیت می‌کند و شناخت خوبی از حوزه بلاک چین و ارزهای دیجیتال در ایران دارد. محمدجواد صمدی راد می‌گوید:

• ۵ مزیت ماینینگ برای ایران
• چالش‌های ماینینگ در ایران چه هستند؟
• همه دستگاه‌های استخراج قاچاق نیستند
• راهکارهای اصلی برای تامین برق ماینینگ در ایران
• سه نهاد در کشور مسئول هستند
• اهداف حاکمیت و درخواست ماینر چیست؟

۱. ۵ مزیت ماینینگ برای ایران

ماینینگ در ایران پنج مزیت اصلی برای کشور دارد:

۱. ماینینگ به عنوان یک فعالیت اقتصادی سودده می‌تواند بطور مستقیم و با قیمت منصفانه برق جهانی، حداقل ۴۰٪ بازده داشته باشد.

۲. ماینینگ می‌تواند به عنوان یک فرصت اشتغال زایی زودبازده مورد توجه باشد.

۳. ماینینگ می‌تواند بازده عملیاتی شبکه برق کشور را افزایش دهد.

۴. ماینینگ می‌تواند سهم مشخصی از GDP کشور را پوشش دهد.

۵. ماینینگ می‌تواند به عنوان یک ابزار استراتژیک در مدیریت شبکه‌های عمومی بلاکچینی کشور را صاحب قدرت رأی نماید و امکان مشارکت در حاکمیت این شبکه‌ها برای ایرانی‌ها هم فراهم خواهد شد.

۲. چالش‌های ماینینگ در ایران چه هستند؟

سه چالش اصلی برای میزبانی از ماینینگ در داخل ایران می‌توان متصور شد:

۱. ساختار قانونی مناسب: مجوز تأمین تجهیزات، مجوز صنعتی، مجوزهای بهره‌برداری، ساختار مالیاتی

۲. معماری میزبانی و تأمین نیروی مناسب: روش فعلی که ماینرها در انتهای شبکه توزیع قرارداده می شوند یک روش غلط است و باید تأمین کننده نیرو، با SLA قابل قبول زیرساختی را به صورت مشارکتی در نزدیکی مراکز تولید نیرو ایجاد نماید تا امکان میزبانی امن، کم تلفات و کم هزینه فراهم گردد.

۳. نظارت عملیاتی مناسب

۳. همه دستگاه‌های استخراج قاچاق نیستند

ریگ‌های استخراج کارت گرافیک

برخی از ابزارهای ماینینگ از کارتهای گرافیک معمولی استفاده می نمایند که اینگونه ابزارها به هیچ وجه قاچاق تلقی نمی گردند. دسته‌ ای از تجهیزات ماینینگ ASIC به صورت SKD در کشور تولید می شوند که باز هم جنبه وارادت قاچاق ندارد. دسته معدودی از تجهیزات ماینینگ ASIC نیز در سالیان گذشته به صورت قانونی و با مجوزهای خاص وارد شده‌اند.

۴. راهکارهای اصلی برای تامین برق ماینینگ در ایران

سه راهکار اصلی برای تامین برق ماینینگ در ایران:

‍۱. ایجاد زیرساختهای میزبانی ماینینگ به صورت مشارکتی با بخش خصوصی در نزدیکی مراکز تولید نیرو (نیروگاه ها، سدها و …) جهت کاهش تلفات شبکه انتقال، توزیع، هزینه های توسعه شبکه برق و …

۲. تأمین برق با SLA در حدود ۹۵% و قطع برق مزارع ماینینگ در ساعات پیک مصرف برق.

۳. تخصیص ۲۰% از درآمد مزارع ماینیگ، جهت توسعه نیروگاه های خورشیدی و بهره گیری از انرژی های نو در بلند مدت جهت ماینینگ.

۵. سه نهاد در کشور مسئول هستند

وزارت نیرو با بازآرایش شبکه برق، تخصیص فضا و سقف نیرو در نیروگاه های منتخب فعالیت می‌کند. سازمان نظام صنفی رایانه‌ای با ساماندهی بخش خصوصی جهت مشارکت در تجهیز زیرساختهای مورد نیاز در نیروگاه‌ها مسئولیت خواهد داشت و وزارت صمت با صدور مجوز صنعتی اختیاردار خواهد بود.

۶. اهداف حاکمیت و درخواست ماینر چیست؟

اهداف حاکمیت برای ماینینگ در ایران افزایش درآمد مالیاتی، ایجاد اشتغال، بهبود بازده عملیاتی شبکه برق کشور و توسعه انرژی‌های نو در بلندمدت خواهد بود و درخواست سرمایه‌گذار از حاکمیت هم حمایت از فعالیت قانونی و صدور مجوز و همچنین دریافت زمین و نیرو با تعرفه منصفانه صنعتی خواهد بود. این یک توافق برد برد است.

۷۴ درصد استخراج جهان با انرژی‌های تجدیدپذیر

بنیاد CoinShares که یکی از بزرگترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تحقیقاتی بیت کوین است، به‌تازگی مقاله‌ای جالب از وضعیت ماینینگ بیت کوین در جهان به انتشار رسانده است که آمار و ارقام آن در نوع خود جالب هستند. این گزارش نشان می‌دهد که عمده استخراج بیت کوین در مکان‌هایی متمرکز شده که انرژی سبز فراوانی در دسترس است.

طبق این گزارش، ماینرها در سال ۲۰۱۸ از پاداش بلاک‌ها ۵٫۲ میلیارد دلار (۹۷ درصد) و از کارمزدها ۳۰۰ میلیون دلار (۳ درصد) درآمد داشتند. با قیمت‌‌های ۳۱ می اگر میانگین ۳۰ روزه‌ای از کارمزد بلاک‌ها در نظر گرفته شود، مجموع درآمد سالانه ۶٫۲ میلیارد دلار خواهد بود که ۹۴ درصد آن را پاداش بلاک و ۶ درصد را کارمزدها تشکیل می‌دهند. افزایش نسبت درآمد ناشی از کارمزدها به ویژه با در نظر گرفتن نصف شدن پاداش بیت کوین در سال ۲۰۲۰، برای ماینرها جذابیت خاصی ایجاد کرده که آن‌ها را به سوی این فعالیت کشانده است.

دوره ۶ ماهه اخیر در صنعت ماینینگ را می‌توان به دو عصر مجزا تقسیم کرد. اولین آن با کاهش قیمت بیت کوین و کاهش قدرت پردازش شبکه همراه بود و دومین دوره با افزایش قیمت بیت کوین، افزایش هش‌ریت شبکه و شروع فصل بارانی در چین آغاز شد. چند برابر شدن قیمت بیت کوین در ماه‌های اخیر سبب شد تا فشار از دوش ماینرهای پرهزینه برداشته شود.

در گزارش ذکر شده است که افزایش قدرت اخیر شبکه بیت کوین با دو عامل مجزا اتفاق افتاده است:

۱. روشن شدن دوباره تجهیزات ماینینگ با رشد قیمت بیت کوین؛ بطوریکه حتی واحدهای قدیمی استخراج نیز با احتساب قیمت برق در فصول بارانی چین، وارد دوره سوددهی شدند.

۲. تاسیس واحدهای استخراج نسل جدید در استان سیچوآن چین که با فرا رسیدن فصل بارانی سال، هزینه دلاری به ازای هر تراهش در ثانیه کاهش داشته است.

همچنین تاسیسات بزرگ در ایالت اورگن چین با سخت‌گیری دولت محلی و تولیدکنندگان برق روبرو شدند که باعث خروج ماینرها از این ایالت شد.

اما در آنسوی مرزها و در کشور کانادا، احساسات منفی نسبت به این صنعت از سوی دولت، هم‌اکنون با شفافیت بیشتر از سوی قانون‌گذاران و حساسیت کمتر آن‌ها روبرو است.

از سوی تولیدکنندگان تجهیزات، سازندگان دستگاه‌های چینی هنوز سلطه خود را در بازار حتی با وجود شایعاتی که از چالش‌های بیت‌مین، بزرگترین شرکت سازنده دستگاه‌های استخراج، پیچیده بود حفظ کرده‌اند.

آخرین تخمین‌ها نشان می‌دهد که با در نظر گرفتن هزینه برق ۵ سنت به ازای هر کیلووات‌ساعت و استهلاک دارایی ثابت ۱۸ ماهه، نقطه سر‌به‌سر شدن برای قیمت بیت کوین باید بین ۵,۶۰۰ تا ۸,۵۰۰ دلار باشد تا بازگشت سرمایه اتفاق بیافتد.

در صورت استفاده از برق ارزان ۳ سنت به ازای هر کیلووات‌ساعت و دستگاه‌های نسل جدید، که استهلاک دارایی‌های ثابت را تا ۲ الی ۳ سال افزایش می‌دهد، این نقطه تا ۳۵۰۰ دلار پایین می‌آید. اعداد و ارقام و شرایط حاکی از آن است که در صورت دسترسی داشتن به تجهیزات با قیمت مناسب، ماینینگ یک صنعت شدیدا سودده است.

نقاط سربه‌سر شدن هزینه و درآمد که فعال بودن یا نبودن عملیات ماینینگ را نشان می‌دهد، نیز پارامتر های مهمی هستند. قیمت بیت کوین اگر زیر این نقاط باشد، ماینرها دستگاه‌ها را خاموش می‌کنند زیرا استخراج برای‌ آن‌ها سودی در پی نخواهد داشت.

با در نظر گرفتن هزینه برق ۵سنت به ازای هر کیلو‌وات و ۱۵ درصد هزینه‌های عملیاتی، نقطه سربه‌سر شدن در قیمت ۳۳۰۰ دلار قرار گرفته و نسبت به نوامبر سال گذشته ۳۰۰ دلار افزایش داشته است.
دلیل بالا رفتن نقطه سربه‌سر شدن، افزایش ۲۵ درصدی هش‌ریت شبکه است که اثر آن با افزایش ۱۰ درصدی بهره‌وری دستگاه‌ها تا حدودی کاسته شده است.

در حال حاضر تخمین زده می‌شود که کل عملیات ماینینگ بیت کوین معادل ۴.۷ گیگاوات انرژی مصرف می‌کند که از این میزان حدود ۴.۳ گیگاوات آن تنها برای عملیات هش کردن و مابقی برای خنک کردن دستگاه‌هاست.

در بازه زمانی یک ساله، تخمین زده می‌شود که مصرف انرژی شبکه بیت کوین چیزی حدود ۴۱ تراوات‌ساعت باشد.

ماینرها در سراسر کره خاکی با توزیع خوبی پخش شده‌اند. اما نحوه این توزیع از یک گرایش مشابه حکایت دارد. نگاهی دقیق‌تر به توزیع وزنی ماینرها نشان می‌دهد که بیشتر در کشورهای برتر از نظر تکنولوژیکی، از نظر جمعیتی نامتراکم، مناطق کوهستانی یا در مسیر رودهای پرآب مستقر شده‌اند.

برای نمونه تاسیسات بزرگ ماینینگ در ایالات متحده در ایالت‌های واشینگتن و نیویورک؛ در کانادا ایالت‌های بریتیش کلمبیا، آلبرتا، نیوفانلند و لابرادور و کِبِک؛ ایسلند، مناطق شمالی اسکاندیناوی (نروژ و سوئد)، قفقاز (گرجستان و ارمنستان) و مهمتر از همه استان‌های یون‌نان و سیچوآن چین قرار دارند. مراکز ماینینگ دیگر به صورت پراکنده در اتریش، ایالت مونتانای آمریکا، گوئیژو چین و سیبری روسیه قرار گرفته‌اند.

مناطق بزرگ دیگری که در نواحی جغرافیایی ذکر شده نمی‌گنجند، کشور ایران، سین‌کیانگ چین و مغولستان داخلی هستند.

با توجه به نحوه توزیع ماینرها، نوع انرژی مصرفی آن‌ها نیز به دو دسته برق‌آبی و غیربرق‌آبی تقسیم می‌شود. مناطقی که به لحاظ توزیع پراکندگی ویژگی‌های مشابه داشتند، اغلب انرژی مصرفی آن‌ها از برق‌آبی تامین می‌شود. باقی مناطق از ترکیب انرژی‌های فسیلی، هسته‌ای، خورشیدی و بادی برای استخراج بیت کوین استفاده می‌کنند. برای نمونه ایران مزیت گازهای طبیعی، سین‌کیانگ و مغولستان داخلی زغال‌سنگ و انرژی بادی را داراست. تعداد ماینرهایی که از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند، نسبتا اندک است.

در حال حاضر تخمین گزارش فیدلیتی این است که ۶۰ درصد از هش شبکه بیت کوین در کشور چین تامین می‌شود و استان سیچوآن به تنهایی مسئول ۵۰ درصد از هش شبکه است. دلیل سلطه بالای این استان به خاطر فرا رسیدن فصول بارانی و پایین آمدن هزینه برق در این بخش از چین است.

از ۴۰ درصد باقی‌مانده پیش‌بینی می‌شود که ۳۵ درصد هش شبکه بین مناطق واشینگتن، نیویورک، بریتیش کلمبیا، آلبرتا، کِبِک، نیوفانلند و لابرادور، ایسلند، نروژ، سوئد، گرجستان و ایران پخش شده باشد.

با استفاده از این ارقام می‌توان دریافت که ۷۴.۱ درصد انرژی تامین شده برای استخراج بیت کوین از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر است. این مقدار نسبت به بررسی‌های قبلی که عدد ۷۷.۸ را در نوامبر ۲۰۱۸ نشان می‌داد، کاهش داشته است که از گسترده شدن این صنعت حکایت دارد. کاهشی که می‌تواند بیانگر گسترش فعالیت‌های ماینینگ در ایران نیز باشد که انرژی فسیلی تامین‌کننده برق در این مناطق است.

نتیجه گیری

طبق نظرات کارشناسان و فعالانی که با آن‌ها به گفتگو نشستیم، استخراج بیت کوین و ارزهای دیجیتال در ایران یک پدیده نوظهور بوده که قانون‌گذاری برای آن لازم است اما به شرطی که باعث نابودی فرصت‌های منحصر بفرد ماینینگ نشود.

ماینینگ می‌تواند برای ایران اشتغال‌زایی، ارزآوری، ابزار استراتژیک، حق رای و رشد صنایع را به دنبال داشته باشد. از طرفی اگر سیاست‌گذاری درستی انجام شود، فعالیت استخراج نه تنها بحرانی برای شبکه برق نخواهد بود بلکه با ایجاد انگیزه برای تاسیس نیروگاه، بحران برق ایران را حل می‌کند.

ممنوع بودن واردات دستگاه‌های استخراج هم فقط باعث شده است تا درآمد سرشاری که می‌توانست از طریق اخذ مالیت به خزانه کشور وارد شود، به جیب قاچاقچیان برود. کلاهبرداری و قیمت‌های بالای دستگاه‌های دست دوم در بازار هم از پیامدهای ممنوع شدن واردات دستگاه‌های استخراج است.

آمار و ارقامی که در بعضی‌ رسانه‌های فارسی‌زبان از مصرف استخراج بیت کوین یا میزان سودآوری آن به انتشار رسیده است، غلط هستند. کارشناسانی که با آن‌ها مصاحبه کردیم با اعداد و ارقام دقیق ثابت می‌کنند که فقط با مقدار برقی که در اثر توزیع نامناسب در شبکه برق تلف می‌شود، می‌توان برق بخش بزرگی از ماینینگ جهان را تامین کرد.

استخراج‌کنندگان ارز دیجیتال مخالف قانون‌گذاری و قواعد نیستند اما سرکوب شدن ماینینگ یا افزایش شدید نرخ برق برای استخراج فقط باعث زیرزمینی شدن آن و بروز فساد گسترده خواهد شد. این نه به نفع‌ کشور است و نه به نفع مصرف‌کنندگان.

وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و همچنین وزارتخانه‌های نیرو و ارتباطات می‌توانند به عنوان متولیان استخراج در ایران شناخته شوند که البته نقش وزارت صنعت در این میان از همه پررنگ‌تر است.

با توجه به روندی که شاهدش هستیم، می‌توانیم بدون اغراق ارزهای دیجیتال را پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر در آینده بدانیم که انفعال در آن فقط باعث عقب‌ماندگی خواهد شد. کشور می‌تواند با پذیرش و البته سیاست‌گذاری در این پدیده، سود چشم‌گیری داشته باشد. تجربیات پیشین نشان می‌دهد که عدم پذیرش و سیاست‌گذاری پدیده‌های نوظهور نتیجه‌ای جز افزایش تهدیدات نداشته‌اند.