فرصت بیت کوین برای اقتصاد ایران

علیرضا صلواتی، کارشناس اقتصاد، در یادداشت تازه خود مزایای استخراج بیت کوین را در ایران بررسی کرده است. او از منابع انرژی ایران، بحث تحریم‌ها و وجود دو پیک مصرف در سال، به‌عنوان ویژگی‌هایی یاد می‌کند که ایران را به کشوری مناسب در بحث استخراج بیت کوین تبدیل می‌کند. در ادامه یادداشت او را بخوانید.

به گزارش ارزدیجیتال و به نقل از ایندیپندنت فارسی، با افزایش قیمت بیت کوین به نزدیک سقف ۴۰ هزار دلار و به‌تبع آن افزایش قیمت سایر رمزارزها، صنعت استخراج رمزارزها بار دیگر رونق گرفته است. از گوشه‌وکنار شنیده می‌شود که یکی از عوامل افزایش مصرف برق کشور، استفاده از برق شبکه به‌منظور استخراج بیت کوین است. البته با افزایش قیمت بیت کوین، هزینه خرید دستگاه‌های استخراج‌کننده آن نیز رشد زیادی داشته است. در ایران اما، باتوجه به قیمت پایین انرژی در کشور، عموماً از دستگاه‌های قدیمی و از رده خارج شده جهانی استفاده می‌شود. از این‌رو، همچنان خرید این دستگاه‌ها صرفه اقتصادی بالایی دارد.

چرا استخراج رمزارز در ایران مزیت دارد؟

مزیت ایران در تولید و استخراج رمزارز را می‌توان در 3 بخش اصلی دید:

۱. منابع غنی انرژی در کشور

ایران چهارمین کشور بزرگ از نظر منابع نفتی (۱۵۶ میلیارد بشکه نفت) و دومین کشور بزرگ از نظر منابع گازی (۳۲ تریلیون متر مکعب) در دنیا است. علاوه بر این، با توجه‌ به وضعیت میزان آفتاب در ایران، می‌توان گفت این کشور منبع خوبی برای تامین انرژی خورشیدی است. مجموع این شرایط نشان می‌دهد ایران به‌عنوان کشوری که منابع تامین انرژی فراوانی دارد، شرایط مناسبی برای تأمین انرژی مورد نیاز استخراج رمزارزها در اختیار دارد.

۲. تحریم ایران

دارابودن منابع غنی انرژی، دلیل خوبی برای تبدیل‌شدن یک کشور به بهشت استخراج بیت‌کوین نیست. ایران علاوه بر دارابودن منابع عظیم انرژی، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، قادر به صادرکردن این منابع نیست. از این‌رو، فرصت خوبی برای صادرات انرژی از طریق استخراج رمزارزها فراهم شده است. ایران می‌تواند با فروش انرژی به قیمت پایین‌تر، به استخراج‌کنندگان بیت‌کوین در کشور و امکان تولید برق ارزان برای آنها، ایران را به بهشت استخراج رمزارز تبدیل کنند. توسعه زیرساخت استخراج رمزارز، می‌تواند شبکه برق کشور را نیز تا چندین برابر وضعیت کنونی گسترش دهد و وضعیت ایران را در تأمین انرژی در سال‌های آینده بهبود بخشد.

۳. وجود دو پیک مصرفی در کشور

ایران از معدود کشورهای جهان است که دو پیک مصرفی دارد. در فصل تابستان به دلیل مصرف بسیار بالای برق، به‌منظور خنک‌سازی ساختمان‌ها، مصرف برق کشور تا نزدیکی ۶۰ هزار مگاوات افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، در زمستان نیز به دلیل سرمای هوا و ضرورت گرم‌کردن خانه‌ها، مصرف گاز به رکوردهای خود می‌رسد. از این‌رو، کشور ایران در تابستان با پیک مصرف برق و در زمستان با پیک مصرف گاز روبه‌رو است. وجود دو پیک، منجر می‌شود صادرات انرژی با مشکلاتی روبه‌رو شود. اما استخراج رمزارز می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی حل کند. با ایجاد زیرساخت استخراج بیت‌کوین، کشور می‌تواند در زمان‌های افت مصرف برق و یا گاز، به سمت استفاده حداکثری از زیرساخت تولیدی کشور، با استفاده از استخراج رمزارز برود.

از فرصت به تهدید

با وجود فرصت بکر استخراج بیت‌ کوین در کشور، این فرصت با رفتارهای دولت به یک تهدید بزرگ تبدیل شده است. قیمت بسیار پایین برق صنعتی و کشاورزی سبب شده است، عمده مردم برای استخراج بیت‌ کوین، از برق کشاورزی و صنعتی استفاده کنند. به همین دلیل، صنایع تولیدی خود را تعطیل و به استخراج بیت‌کوین روی آورده‌اند. در واقع، باز هم شاهد تبدیل یک فرصت بزرگ توسعه‌ای به یک تهدید بزرگ توسعه‌ای هستیم

از سوی دیگر، افرادی که حاضر به سرمایه‌گذاری وسیع در این صنعت هستند نیز نسبت به استخراج قانونی آن بسیار کم‌انگیزه هستند. دولت ایران با اعلام افزایش شدید قیمت برق برای استخراج بیت‌ کوین، عملاً صرفه اقتصادی تولید آن را از بین برده است. 

تفاوت بیت‌کوین و سیمان

در گزارشی که سال گذشته، روزنامه دنیای اقتصاد چاپ کرده بود، دولت سالانه حدود ۹ هزار میلیارد تومان به صنعت سیمان یارانه انرژی می‌دهد؛ در صورتی‌ که کل سود شرکت‌های سیمانی در حدود ۱,۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. اگر مبلغ یارانه انرژی را به‌طور متوسط بین شاغلین این صنعت تقسیم کنیم، به هر نفر ماهانه حقوقی در حدود ۳۷ هزار تومان می‌رسد. لازم به ذکر است این مفروضات در سال گذشته و با دلار حدوداً ۱۲ هزارتومانی محاسبه شده است و احتمالاً در شرایط کنونی اعداد باید در ۲ ضرب شوند. با این ‌وجود، دولت به صنعت استخراج بیت ‌کوین به چشم یک صنعت نگاه نکرده و تلاشی در جهت توسعه آن انجام نداده است.

از آنجایی ‌که استخراج بیت‌ کوین همچون سایر صنایع کشور همچون تولید سیمان، فولاد و کاشی و سرامیک بسیار انرژی‌بر است، به نظر می‌رسد قیمت منصفانه انرژی برای استخراج بیت‌ کوین باید مشابه قیمت انرژی برای سایر صنایع انرژی‌بر باشد. البته دولت می‌تواند به دلیل محدودیت‌های موجود در شبکه توزیع برق، استخراج بیت ‌کوین را محدود به ایجاد ظرفیت جدید کند که از این ‌جهت این کار می‌تواند کل صنعت برق کشور را دگرگون کند. در حال حاضر، قیمت برق برای صنایعی همچون فولاد حدود ۲۵۰ تومان است که معادل ۱ سنت می‌شود. افزایش این رقم به حدود ۳ سنت، می‌تواند هم رانت انرژی فولاد را کاهش دهد و هم‌قیمت مناسب و جذابی به‌منظور توسعه زیرساخت استخراج رمزارز در کشور باشد.

تکلیفی که هنوز مشخص نیست

با وجود گذشت چندین سال از عمر صنعت رمزارز در جهان، همچنان تکلیف استخراج رمزارزها در ایران مشخص نیست. هنوز روشن نیست که فرایند دریافت مجوز، قیمت دقیق برق مصرفی این واحدها، قیمت گاز به‌منظور تأسیس نیروگاه برای تولید برق موردنیاز استخراج بیت ‌کوین و… به چه صورتی است. دولت ایران که همواره با بحران تصمیم‌گیری روبه‌رو است، این بار نیز همانند گذشته نمی‌تواند یک تصمیم مشخص در زمینه استخراج رمزارز اتخاذ کند. این موضوع، شرایط را برای سرمایه‌گذاران و مردم سخت کرده است. به همین جهت، استخراج بیت ‌کوین عمدتاً به‌صورت زیرزمینی انجام می‌شود.

البته چندین بخشنامه در راستای استخراج رمزارزها آمده است، اما اعلام فروش برق و یا گاز با قیمت بالا برای استخراج‌کنندگانِ بیت‌ کوین، سبب شده است که عملاً مزیت ایران در قیمت پایین‌تر انرژی از بین برود. علاوه بر این، سخت‌گیری‌های زائد در تأیید مجوز مربوط به استخراج بیت‌ کوین، سبب شده است که سرمایه‌گذاران یا عملاً از خیر استخراج بیت ‌کوین بگذرند و یا آن را به‌صورت غیرقانونی و چراغ‌خاموش جلو ببرند. حتی مشروط‌کردن استخراج بیت ‌کوین به احداث نیروگاه جدید و تأمین گاز موردنیاز آن، می‌توانست مزیت خوبی برای ایران فراهم کند، اما به نظر می‌رسد همین کار نیز با بروکراسی گسترده روبه‌رو است.

فرصتی که سوخت

کشور ایران نه‌تنها در دوران تحریم به استقبال استخراج رمزارز و تسهیل تجارت آن نرفت، بلکه همانند رفتارهای گذشته خود، با قدرت جلوی آن ایستاد و فرایند مربوط به دریافت مجوز را با یک بروکراسی گسترده روبه‌رو کرد. در شرایط کنونی که ایران با مشکلات زیادی در صادرات انرژی روبه‌رو است، می‌توانست سوخت مازاد خود را با قیمت رقابتی و ارزان‌تر در بازار داخلی عرضه کند و از این طریق به صادرات انرژی دست پیدا کند. حتی سوزاندن مازوت در مناطق غیرمسکونی و تأمین برق موردنیاز استخراج‌کنندگان رمزارز، می‌تواند بحران مازوت در کشور را کاهش دهد و استخراج‌کنندگان غیرقانونی را به سمت برق ارزان به‌منظور تولید رمزارز هدایت کند.